Politika eta Franco

  • Arantxa Urretabizkaia Bilera kladestinoa

    Arantxa Urretabizkaia Bejarano (1947) Donostia

    Hemezortzi bat urterekin bilera klandestino batera joan zen Arantxa, eta ikurrina josi behar zutela jakindakoan bileretara joateri utzi zioten berak eta ahizpak.

  • Marian Dura Primo de Riveraren debekuak

    Marian Durá Aldasoro (1945) Donostia

    Inmorala zelakoan, jolasak, dantzak, inauteriak... debekatu zituen.

  • 1039 Telegramak

    Xabier Harregi Agirrezabala (1932) Oiartzun

    Udaleko telegramak beraiei iristen zitzaizkien. Gobernadoreak urtero bidaltzen zuen abisua inauteriak ezin zirela ospatu esateko. Enpresentzako telegramak ere beraiek jasotzen zituzten. Atzerritarrez etortzen ziren eta deletreatuta jasotzen zuten mezua. Nomenklatura guztia gogoan dauka. Euskaraz ere dena deletreatuta. Dolumin pila bat izaten ziren eta haiekin ere abisuak egin behar ziren etxez etxe.

  • Ixabelita Lana uzteagatik ordainsaria

    Ixabelita Almandoz Almandoz (1930) Astigarraga

    Lege bat egon zen, emakumea ezkondu ondoren lana utziarazten zuena, eta ordainsari bat ematen zitzaion trukean emakumeari.

  • Arantxa Gurmendi Zentsurari beldurrik ez

    Arantxa Gurmendi Olabiaga (1944) Donostia

    Ez Dok Amairuko kideek katalanak ekarri zituenean pasa zuten beldur gehien, antzerkia itxiko zutela eta. Antzerki obrak polemikoak aukeratu ohi zituzten, eta antzerkia amaitutakoan debatea.

  • Arantxa Gurmendi Frantzian pasatako urteak

    Arantxa Gurmendi Olabiaga (1944) Donostia

    Frantzian eman zituen azken urteetan Parisen egon zen, atzerritarrei frantsesa irakasten.

  • Antonio Zubiarrain Ereñozuko eskola, Errepubika garaikoa

    Antonio Zubiarrain Otxotorena (1927) Astigarraga

    Errepublika garaian Ereñozuko eskolan ibili zen Antonio. Gaizki portatuz gero, zigorra berogailurako egurra txikitzea izan ohi zen. Gerra hasi zenean, ordea, itxi egin zuten eskola. Hortaz, Milagrosan hasi zen eskolan. Arreba moja zuen, eta Nafarroan egon ondoren Bilbora joan zen. Errepublika garaiko eskolan astean behin egiten zituzten erlijio-ikasketak. Frankismo garaian eskolan "Cara al Sol" eta horrelakoak abestu behar izaten zituzten.

  • Axun Oiartzabal Eskola garaiko kontuak

    Axun Oiartzabal Sagarzazu (1946) Lezo

    Sei urterekin hasi zen eskolan, eta ez zekien erdaraz. Toledoko irakasle hasiberriak, berriz, ez zuen euskara ulertzen. Francoren emaztea (Carmen Polo) agurtzera eramaten zituzten. Hiru irakasle izan zituen, azkena oso ona: Teresa Setien.

  • Axun Oiartzabal Eskola garaiko kontuak II

    Axun Oiartzabal Sagarzazu (1946) Lezo

    Eskolan ez du gogoratzen "Cara al sol" kantatu beharra, baina elizan kantatzen ote zuten... Ez du oroitzapenik txarrik. Berari ez, baina ikaskide batzuek jaso zuten masailekoren bat. Bihurri samarra zen. Besoa hautsi zuen, ahizpak ohetik botata.

  • Axun Oiartzabal Gerraosteko aldarrikapenak I

    Axun Oiartzabal Sagarzazu (1946) Lezo

    Bazuten irratia etxean, sukaldean. Alanbre bat antena bezala. Pirenaica irratia entzuten zuten gauean. La voz de España eta El Diario Vasco egunkariak zeuden. Bizilagunak hartzen zuen, eta utzi egiten zioten. Irakurtzea asko gustatzen zitzaion. Elizaren inguruan antolatzen ziren gazteak, eta hausnartu egiten zuten sortutako arazoen inguruan. Bilera klandestinoak ere ezagutu zituen. Langileen eskubideen alde ibili zen batez ere. Grebak eta manifestazioak.

  • Axun Oiartzabal Gerraosteko aldarrikapenak II

    Axun Oiartzabal Sagarzazu (1946) Lezo

    Gerraostean sindikatuak bertikalak ziren. Hauteskunderik ez zen izan urte askoan. Hura hautsi beharra zegoen. Gazteak esnatzen hasi ziren, isiltasuna hausten. Aita Teruelen egon zen soldadu gerran, eta zauritu egin zuten, baina ez zuen ezer kontatzen.

  • Bautista Barandalla Inauteriak

    Bautista Barandalla Beltza (1933) Etxarri Aranatz

    Inauteriak ere ospatzen zituzten. Pasadizo bat gogoratzen du, zapatariak (gaita-jotzailea zen gainera) pintura batez biboteak egin omen zizkien, eta, gero, zapaten pintura hori ezin kenduz ibili ziren. Etxeko edozein arropekin mozorrotzen ziren. Orduan inauteriak debekatuta egon zirela gogorarazten du.

  • Juani Urkizu Eskolan, gaztelania hutsean

    Juani Urkizu Arbelaitz (1948) Lezo

    Eskolan hasi zenean, bost urterekin, bazekien gaztelania pixka bat. Ederki ikasi zuen gero. Formación del Espíritu Nacional ikasten zuten. Bandera espainola zuten koadernoan, eta aitak ezin zuen ikusi (nazionalista izaki).

  • Juani Urkizu Zerbitzu Soziala egin beharra

    Juani Urkizu Arbelaitz (1948) Lezo

    "Cara al sol" kantatu beharra. Servicio Social egin behar izan zuen, Deban, ikasketen titulua lortzeko. Falangeko Sección Femenina. Biblia, etxeko lanak, espíritu nacional... Lezon ere bazegoen Sección Femenina, Circulo Carlistan. Bera ez zen joaten, baina jostailu asko izaten ziren han.

  • Eskolako kantuak

    Margarita Maiza Auzmendi (1938) Etxarri Aranatz

    Eskolan sartzean Cara al Sol kantatzen zuten.

  • Ester Salaberria "El libro verde de la Falange"

    Ester Salaberria Kortaberria (1939) Lezo

    "El libro verde de la Falange" zelakoa du gogoan Esterrek, larunbat arratsaldetan lantzen zuten hau eskolan. Maistrak betebeharrez pasatzen zuen liburu hura, ahalik eta azkarren.

  • Ester Salaberria Gerrako biktimei "Cara al Sol" abestea

    Ester Salaberria Kortaberria (1939) Lezo

    Gogoan du Esterrek "cara al sol" abestu behar izaten zutela mezan, gerrako biktimen izenak zeuden paretan.

  • Mikel Salaberria Politika kontuetan, isiltasuna

    Mikel Salaberria Kortaberria (1932) Lezo

    Lezoko Batzokia justu-justu ezagutu zuen. Itxi egin zuten gerra garaian. 14-15 urte arte ez zuten etxeko eztabaidetan parte hartzen. Isiltasuna zen nagusi gai batzuekin, beldurra. 18 urtetik gora hasi zen kontzientzia hartzen.

  • Aurora Baskaran Gerraosteko errepresioa

    Aurora Bascaran Martínez (1933) Eibar

    Sendatu eta lanean eta politikan sartu zen berriro Benigno Bascaran. 1950ean atxilotu egin zuten eta Martutenen zazpi hilabete pasa zituen. Irunera eraman zituzten lehenengo eta aitak bertan bizi izandako anekdota bat kontatzen du Aurorak.

  • Aurora Baskaran Benigno Bascaran gerraostean klandestinitatean

    Aurora Bascaran Martínez (1933) Eibar

    Benigno Bascaran gerra bukatu eta sendatu zenean politikan hasi zen berriro ere. Eibarren sozialistak nazionalistekin klandestinitatean antolatuta zeudela azaltzen du Aurorak, 1950.urtean kartzelan sartu zuten arte. Aberri egun baten irratia asaltatu eta askatasun oihuak elarazi zituztela kontatzen du. Greba politikoak ere egiten zituzten eta Benigno askotan eramaten zuten Guardia Zibilek.