Politika eta Franco

• Zentsura pasatzeko prozedura

  Arantxa Urretabizkaia Bejarano (1947) Donostia

  Zentsura pasa behar izaten zuten argitaratu ahal izateko. Oinarrizko baimen bat behar zen argitaratu ahal izateko, erantzule bat zuen enpresa bat.

• Argitaratzeari utzi ziotenekoa

  Arantxa Urretabizkaia Bejarano (1947) Donostia

  Argitaratzeari utzi zioten Franco hil baina pixka bat lehenago.

• Ahizparekin manifestazioetara

  Arantxa Urretabizkaia Bejarano (1947) Donostia

  Manifestazioetan gertatuko zenbait kontu komtatzen ditu Arantxak pasarte honetan.

• Gerraren gaia sekretu bat zen familian

  Arantxa Urretabizkaia Bejarano (1947) Donostia

  Aita gerra garaian kartzelara eraman zuten, komandantea baitzen. Heriotz zigorra zuen honek. Amak gutun bidez ezagutu zuen hau, Burgosko kartzelan zela. "Manzanas" delako batek torturatu zuen. Arantxa jaio zenean kartzelan zen aita. Hala ere, etxean ez zen kontu hauez hitz egiten, ezkutuko gaia zen.

• Nortasun agiria, obligazio

  Arantxa Urretabizkaia Bejarano (1947) Donostia

  Aitak ez zuen pasaporterik egin nahi izan bukaera-bukaerara arte.

• Bilera kladestinoa

  Arantxa Urretabizkaia Bejarano (1947) Donostia

  Hemezortzi bat urterekin bilera klandestino batera joan zen Arantxa, eta ikurrina josi behar zutela jakindakoan bileretara joateri utzi zioten berak eta ahizpak.

• Primo de Riveraren debekuak

  Marian Durá Aldasoro (1945) Donostia

  Inmorala zelakoan, jolasak, dantzak, inauteriak... debekatu zituen.

• Telegramak

  Xabier Harregi Agirrezabala (1932) Oiartzun

  Udaleko telegramak beraiei iristen zitzaizkien. Gobernadoreak urtero bidaltzen zuen abisua inauteriak ezin zirela ospatu esateko. Enpresentzako telegramak ere beraiek jasotzen zituzten. Atzerritarrez etortzen ziren eta deletreatuta jasotzen zuten mezua. Nomenklatura guztia gogoan dauka. Euskaraz ere dena deletreatuta. Dolumin pila bat izaten ziren eta haiekin ere abisuak egin behar ziren etxez etxe.

• Lana uzteagatik ordainsaria

  Ixabelita Almandoz Almandoz (1930) Astigarraga

  Lege bat egon zen, emakumea ezkondu ondoren lana utziarazten zuena, eta ordainsari bat ematen zitzaion trukean emakumeari.

• Zentsurari beldurrik ez

  Arantxa Gurmendi Olabiaga (1944) Donostia

  Ez Dok Amairuko kideek katalanak ekarri zituenean pasa zuten beldur gehien, antzerkia itxiko zutela eta. Antzerki obrak polemikoak aukeratu ohi zituzten, eta antzerkia amaitutakoan debatea.

• Frantzian pasatako urteak

  Arantxa Gurmendi Olabiaga (1944) Donostia

  Frantzian eman zituen azken urteetan Parisen egon zen, atzerritarrei frantsesa irakasten.

• Ereñozuko eskola, Errepubika garaikoa

  Antonio Zubiarrain Otxotorena (1927) Astigarraga

  Errepublika garaian Ereñozuko eskolan ibili zen Antonio. Gaizki portatuz gero, zigorra berogailurako egurra txikitzea izan ohi zen. Gerra hasi zenean, ordea, itxi egin zuten eskola. Hortaz, Milagrosan hasi zen eskolan. Arreba moja zuen, eta Nafarroan egon ondoren Bilbora joan zen. Errepublika garaiko eskolan astean behin egiten zituzten erlijio-ikasketak. Frankismo garaian eskolan "Cara al Sol" eta horrelakoak abestu behar izaten zituzten.

• Eskola garaiko kontuak

  Axun Oiartzabal Sagarzazu (1946) Lezo

  Sei urterekin hasi zen eskolan, eta ez zekien erdaraz. Toledoko irakasle hasiberriak, berriz, ez zuen euskara ulertzen. Francoren emaztea (Carmen Polo) agurtzera eramaten zituzten. Hiru irakasle izan zituen, azkena oso ona: Teresa Setien.

• Eskola garaiko kontuak II

  Axun Oiartzabal Sagarzazu (1946) Lezo

  Eskolan ez du gogoratzen "Cara al sol" kantatu beharra, baina elizan kantatzen ote zuten... Ez du oroitzapenik txarrik. Berari ez, baina ikaskide batzuek jaso zuten masailekoren bat. Bihurri samarra zen. Besoa hautsi zuen, ahizpak ohetik botata.

• Gerraosteko aldarrikapenak I

  Axun Oiartzabal Sagarzazu (1946) Lezo

  Bazuten irratia etxean, sukaldean. Alanbre bat antena bezala. Pirenaica irratia entzuten zuten gauean. La voz de España eta El Diario Vasco egunkariak zeuden. Bizilagunak hartzen zuen, eta utzi egiten zioten. Irakurtzea asko gustatzen zitzaion. Elizaren inguruan antolatzen ziren gazteak, eta hausnartu egiten zuten sortutako arazoen inguruan. Bilera klandestinoak ere ezagutu zituen. Langileen eskubideen alde ibili zen batez ere. Grebak eta manifestazioak.

• Gerraosteko aldarrikapenak II

  Axun Oiartzabal Sagarzazu (1946) Lezo

  Gerraostean sindikatuak bertikalak ziren. Hauteskunderik ez zen izan urte askoan. Hura hautsi beharra zegoen. Gazteak esnatzen hasi ziren, isiltasuna hausten. Aita Teruelen egon zen soldadu gerran, eta zauritu egin zuten, baina ez zuen ezer kontatzen.

• Inauteriak

  Bautista Barandalla Beltza (1933) Etxarri Aranatz

  Inauteriak ere ospatzen zituzten. Pasadizo bat gogoratzen du, zapatariak (gaita-jotzailea zen gainera) pintura batez biboteak egin omen zizkien, eta, gero, zapaten pintura hori ezin kenduz ibili ziren. Etxeko edozein arropekin mozorrotzen ziren. Orduan inauteriak debekatuta egon zirela gogorarazten du.

• Eskolan, gaztelania hutsean

  Juani Urkizu Arbelaitz (1948) Lezo

  Eskolan hasi zenean, bost urterekin, bazekien gaztelania pixka bat. Ederki ikasi zuen gero. Formación del Espíritu Nacional ikasten zuten. Bandera espainola zuten koadernoan, eta aitak ezin zuen ikusi (nazionalista izaki).

• Zerbitzu Soziala egin beharra

  Juani Urkizu Arbelaitz (1948) Lezo

  "Cara al sol" kantatu beharra. Servicio Social egin behar izan zuen, Deban, ikasketen titulua lortzeko. Falangeko Sección Femenina. Biblia, etxeko lanak, espíritu nacional... Lezon ere bazegoen Sección Femenina, Circulo Carlistan. Bera ez zen joaten, baina jostailu asko izaten ziren han.

• Eskolako kantuak

  Margarita Maiza Auzmendi (1938) Etxarri Aranatz

  Eskolan sartzean Cara al Sol kantatzen zuten.