Politika eta Franco

  • Joxe Mari Ezeiza Patata sailera lanera derrigortuta

    Joxe Mari Ezeiza (1925) Amasa-Villabona

    Udaletxeak norbaiten lurretan patata saila egin behar zela erabakitzen bazuen, baserritarrek egun bat debalde lan egin behar izaten zuten eta gainontzeko egunetan jornalarekin aritzen ziren batzuk. Garoa eta otea zegoen lurrak izaten ziren. Gurdi zimaurra eramatera derrigortzen zituzten baserritarrak.

  • 1158 ETAko kidea zelako zurrumurrua

    Jose Mari Iriondo Unanue (1938) Azpeitia

    Gipuzkoako Gobernari Zibilarekin arazoak izan zituen, talde armatu batean sarturik omen zegoelako.

  • Julio Zabaleta Eskolan, neskak alde batetik, mutilak bestetik

    Julio Zabaleta Yarza (1933) Natividad Zabaleta Yarza (1936) Legazpi

    Goizero, eskolara sartu orduko mezara joaten ziren, errezatzera, kapila bertan baitzegoen. Mutilek egurrezko kaxoi edo apaletan uzten zituzten etxetik eramandako oinetakoak, eta beste batzuek janzten zituzten, bai mezarako eta baita errekreora irteteko ere. Natik kontatzen du eskolara sartu orduko "¡Viva España!" abestu behar izaten zutela, ondoren errezoak, eta orduan hasten zirela lanean.

  • Felipe Etxeberria Eguerdietan, 'Cara al Sol' kantatu behar

    Felipe Etxeberria Telleria (1935) Legazpi

    Eskolako kontua. Diktadura garaia zen. Eguerdietan, eskolatik irteeran, Cara al Sol kantatzen zuten.

  • Imanol Garaigordobil Berriozabal Aita Madrilen hizlari

    Imanol Garaigordobil Berriozabal (1932) Legutio

    1940ko hamarkadako "Hermandad de Labradores"ko ordezkari hautatu zuten Imanolen aita. Madrilen nekazaritza eta abeltzaintzari buruzko mitina eman omen zuen, Francoren ondoan eserita. Aita herrian jazarri egin zuten gerraostean. Guardia zibilek etxeko tabernan hartzen zituzten jatorduak.

  • Imanol Garaigordobil Berriozabal Aitak igarotako komeriak

    Imanol Garaigordobil Berriozabal (1932) Legutio

    Aita gerran ia hil egin zuten, Francoren kontra borrokan. Gerora, hainbat urtean kartzelan eduki zuten, eta 1948. urtean Madrilen Francori eskua eman behar izan zion. Aitari Burgosen egin zioten epaiketan, hiru txosten irakurri zituzten: Legutioko Udalarena, herriko epaitegiarena eta abadeak bidalitakoa.

  • Julian Astola Argoitia Gasteizen gazteak "Gora Euskadi"ka

    Julian Astola Argoitia (1926) Aramaio

    Euskaldun gutxi zeuden orduan Gasteizen. Julian bizi zen Aldabe kalean zegoen euskaldun bakar horietako bat, gipuzkoarra bera. Gasteizen erdara apur bat ikasi zuen, eta gero soldaduskan gehiago. Urte bi eman zituen morroi. Gogoan ditu orduko gazte batzuk "Gora Euskadi"ka kaleetan. Poliziak harrapatzen bazituen, soldadu errekrutatu eta atzerrira bidaltzen zituzten armadarekin borrokara.

  • Mari Karmen Gerrikabeitia Eskola gerraostean

    Mari Karmen Gerrikabeitia Garramiola (1929) Etxebarria

    Eskolan "¡Viva España!" esan behar izaten zuten eskuneko besoa altxatuta. 'Cara al Sol' abesten zuten. Errezoak. Liburu bakarra gelako ume guztientzat. Neskak eta mutilak aparte ikasten zuten. Nagusienek txikiagoei irakasten zizkien batuketak egiten.

  • Kontxi Zorrozua "Berba eitten bazuen euskeraz, ointxe errixora"

    Kontxi Zorrozua Zabaleta (1926) Gernika-Lumo

    Bere osaba Juan Carlos diputazioko behargina zen eta fusilatu egon zuten. Bilboko Gran Vian Kontxiren amuma eta osabaren ama euskaraz berbetan zeudela, militar batek hauxe esan zien: "Berba eitten bazuen euskeraz, ointxe errixora botakotsuet bixori". Gerraostean ere, etxean beti euskaraz egiten zuten; kalean eta auzokoekin, ostera, erdaraz. "Agur" ere ezin zitekeen esan.

  • Kontxi Zorrozua Saraspe: euskara eta erdararen arteko muga

    Kontxi Zorrozua Zabaleta (1926) Gernika-Lumo

    Onaindiatarren etxetik, Saraspetik, Lurgorrira arte euskara zen nagusi; handik behera, erdara. Gerraostean, ostera, gauzak asko aldatu ziren. Ezin zutenez euskaraz egin, berbaera torpetu egin zitzaiola dio; beranduago berreskuratu zuen Estatu Batuetara bizitzen joandakoan.

  • Iñaki eta Rosarito Kalean erdaraz, etxean euskaraz

    Rosarito Gabiola Arbulu (1931) Gernika-Lumo

    Eskolan dena egiten zuten erdaraz baita lagun artean ere. Kalean ere dena egiten zuten erdaraz. Etxean, ostera, dena euskaraz. Nagusitan ere ibili zen euskaltegian.

  • arantza garaialde Loiola irratiaren hasiera

    Arantza Garaialde Maiztegi (1951) Donostia

    Kanpandegi kalean egiten zuten Loiola Irratiaren lanketa. Lizeoak ere bertan sartuta zeuden, eta horrela izan zuen Arantazuk honen berri. Gerardo Bujanda, Joxe Mari Etxebeste, Karmen Kristobal... izan ziren bertako partaide.

  • arantza garaialde Umeak Loiola Irratiaren parte

    Arantza Garaialde Maiztegi (1951) Donostia

    Irratian emandako antzerkietako parte izaten ziren lizeoko ikasle gazteak.

  • arantza garaialde Antzerki tradizionala vs. antzerki modernoa

    Arantza Garaialde Maiztegi (1951) Donostia

    Orokorrean oso antzerki tradizionala izaten zen Maria Dolores Agirreren taldekoak, euskal topiko asko zituena. Lan handia egin zuen Maria Doloresek zentsura zela eta. Donostian bertan Jarrai antzerki taldea ere bazen, beste obra mota bat oinarri zuena.

  • arantza garaialde Bilerak Donostiako dendetan

    Arantza Garaialde Maiztegi (1951) Donostia

    Gogoan ditu Arantzak Donostian zeuden kapela eta zapata denda dotoreak. Askotan, bilerak denda hauen biltegietan izaten ziren, zentsura zela eta. Orixe hil zenean etxez etxe bildu zuten dirua.

  • arantza garaialde Isilpeko ikastolak, klandestinitatean "onartuta"

    Arantza Garaialde Maiztegi (1951) Donostia

    Garai gogorrak izan ziren ikastolentzat Arantzaren haurtzaroko urteak, eta Elvira Zipitriarekin egindako ibilaldietan norbait hurbiltzekotan, polizia izan zitekela bazekiten umeek. Zipitriak, hala ere, klandestinitatearen barruan onarpen moduko bat lortu zuen "hizkuntza eskola" moduan.

  • Pello Zabala 2 Arantzazuko bilera klandestinoak

    Pello Zabala Bengoetxea (1943) Amezketa

    Jakin sortu zutenek eman zuten meza Pello nobizio zela. Garai hartako euskal giroa nola bizi zuen kontatzen du Pellok pasarte honetan. Txomin Agirre eta Axular irakurri zituen, euskara lantzeko baina ildo espiritualetik.

  • Pello Zabala 2 Villasanteren fitxak zapata kaxetan

    Pello Zabala Bengoetxea (1943) Amezketa

    Axularren hiztegia egiten lagundu zioten Villasanteri. 66.urtean egin zen Euskaltzaindiaren bileran Pellok Juan Bautista Agirreren hiztegia aztertzeko lana egin zuen, Villasantek aginduta.

  • Pello Zabala 2 Jakinen sorreran egindako lanak

    Pello Zabala Bengoetxea (1943) Amezketa

    Oliten pasa zuen denboraldiak Jakin aldizkariko egutegi kontuak eramaten zituen Pellok, bainta Gure Izarrako kontuak ere. Geroago bileretara joaten hasi zen, beste apaiz gazte batzuekin batera.

  • Pello Zabala 2 Intxaustiren adar jotzeak

    Pello Zabala Bengoetxea (1943) Amezketa

    Jakineko bileretan ezagutu zuen Joseba Intxausti. Honek adarra jotzen zien gainontzekoei bileretan, "Peninsulares" zirelakoen zigarro kaxan tabako rubioa baitzuen.