Politika eta Franco

• Osaba hil zuten

  Ixabel Zuaznabar Irulegi (1938) Lasarte-Oria

  Amaren anaia hil egin zuten gerra denboran, Bar Ihintza zuen, eta Bar España jartzera behartu zuten.

• Gerra garaiko oroitzapenak: zaurituak, Franco, hegazkinak...

  Maria Jesus Urkiola Soraluze (1930) Lasarte-Oria

  Gerra zibileko kontuak ondo gogoratzen omen ditu. Euren aldameneko etxean eskola zegoen. Bera hara joan zen umetan. Gerra sasoian zaurituak eramaten zituzten bertara. Orduko bizipenak: eskua jaso behar eskolan, Francoren etorrerak... Tiroketak eta bonbak zirenean, behera jaisten ziren. Bost urte eta erdi zituen orduan. Gauza asko ikusten zituzten, baina isilik egon behar.

• Berak euskarari eutsi dio, baina beste askok ez

  Martina Iturrioz Lazkano (1933) Lasarte-Oria

  Lasarten euskaldun asko zen garai batean, baina, euskara debekatuta egon zenez, jendeak ez zuen ikasi eta askok pena du orain. Adibide moduan, Donostiako lagun bat aipatzen du, euskaraz ulertu bai, baina hitz egiten ez dakiena. Haren aita kartzelan egona zen gerra sasoian. Franco etortzen zenean, kartzelan sartzen zuten, egonaldiak irauten zuen bitartean.

• Gerra aurretik doktrina euskaraz; gero gaztelaniaz

  Kontxita Biain Biain (1928) Mari Tere Biain Iñurritegi (1928) Oñati

  14 urtera arte ibili ziren eskolan. Gerraostean `Cara al sol´ abestu behar. Eskolan dena gaztelaniaz ikasi zuten. Gerra aurretik, jaunartzea egiteko, doktrina euskaraz ikasi zuten, baina gerraostean hura ere gaztelaniaz. Urtebete egin zuten mojekin eta gero eskola nazionaletara. Irakasle izan zituzten moja batzuk aipatzen dituzte.

• Ez zen politikaz hitz egiten

  Mertxe Altuna Iruretagoiena (1945) Lasarte-Oria

  Mertxe gerraostean jaio bazen ere, bazuen osaba bat preso egondakoa. Ez zen haren inguruan hitz egiten, ezta gerraz ere, 'tabu' bat zen.

• Cara al Sol eta Sacamantecas

  Micaela Sasiain Ormazabal (1929) Lasarte-Oria

  Urnietako eskolara joaten zen eskolara, eta 'Cara al Sol' abesten zuten. Maistrak Francisca zuen izena. Hogei bat ume egoten ziren eskolan, baina neskak eta mutilak bananduta. Egun batean, eskolako kide batek Sacamantecas ikusi zuela kontatu zuen, eta bakoitzari etxera laguntzen zion ordutik.

• Zubietan gerrateko zangak

  Inaxio Otaegi Otaegi (1937) Lasarte-Oria

  Urnieta gehiago zigortu zuten gerra garaian Lasarten baino. Bazen familia bat bereziki zigortu zutena, 'gorriak' zirelako. Bada talde bat gerra garaiko kontuak aztertzen ari dena, eta Zubietan zanga bat zegoela jakin dute haiei esker. Askotan joaten ziren hara ganaduarekin.

• Eskolan abesti elizkoiak

  Maria Jesus Otaegi Aranburu (1932) Astigarraga

  Ez zioten Francori abesten, mojak frankistak ziren arren. Eskola publikotan aldiz, bai.

• 4 urterekin eskolan hasi

  Rafael Ollokiegi Yeregi (1937) Lasarte-Oria

  Eskolan dena erdaraz egiten zuten, baina baserritarren artean euskaraz egiten zuten. Eskola txikian bukatu eta nazionaletara joaten hasi zenean, eskolan sartu bezain laster 'Cara al Sol' abesten zuten. Maistra nafarra zen. Nazionaletan neskak eta mutilak banatu zituzten.

• Franco herrira etortzean, jende mordoa martutenera

  Rafael Ollokiegi Yeregi (1937) Lasarte-Oria

  Franco herrira joaten zenean, martuteneko kartzelan sartzen zituzten batzuk, bisitak irauten zuen bitartean.

• Francoren kontrako propaganda

  Rafael Ollokiegi Yeregi (1937) Lasarte-Oria

  Fabrikan esku-paperak botatzen zituzten, Francoren kontrakoak.

• Oriako eskola

  Xebastian Kerejeta Irazustabarrena (1934) Lasarte-Oria

  Talokale etxean bertan zegoen Oriako eskola. Mutilak bakarrik joaten ziren bertara. 7 urterekin hasi eta 13 urterekin utzi zuen eskola. Eskola partikularrak ematen zituen Señora Pilarrek. Maisua zuten mutilek, eta maistra neskek. Erdalduna zen maisua, eta espainiako bandera jarrita Cara al Sol abestu behar izaten zuten.

• `Cara al sol´ abestu eta eskua jaso behar

  Jose Gorospe Abasolo (1934) Antonio Sagarna Ortuondo (1922) Dima

  Gerraostean eskolan `Cara al sol´ abestu behar izaten zuten. Kalean pasatzen zen jendeak ere eskua jaso behar izaten zuen, baita iturrira arropak garbitzera zihoazen andreek ere. Joseren aitari kargu hartu zioten eskua ez zuelako jaso.

• Angel Garamendik Sierrarekin topo Laguardian

  Adrian Amantegi Arteaga (1928) Emili Magunazelaia Bizkarra () Mañaria

• "Plato único": derrigorrean egin beharreko "borondatezko" ekarpena

  Adrian Amantegi Arteaga (1928) Emili Magunazelaia Bizkarra () Mañaria

• Jabetzak errekisatu eta Sierraren mehatxuak

  Adrian Amantegi Arteaga (1928) Emili Magunazelaia Bizkarra () Mañaria

• Zineman salatu zutenekoa

  Begoñe Andone Erdoiza Uribarrena (1920) Iurreta

• Gerraostean beti txibatoren bat tabernan

  Maria Igarza Zubiate (1924) Elorrio

• 500 pezetako isuna eta bostentzako afaria II

  Maria Igarza Zubiate (1924) Elorrio

• 500 pezetako isuna eta bostentzako afaria I

  Maria Igarza Zubiate (1924) Elorrio