Euskara eta politika

• Hizkuntza jarrera lotsagabeak

  Jose Mari Iriondo Unanue (1938) Azpeitia

  Erdaraz ikasi gabe hilko ote zen beldur zen umetan. Hizkuntza jarrera lotsagabeak aipatzen ditu. Manuel Lekuonari egindako elkarrizketa batean gertatutakoa kontatzen du. Euskararen etorkizunaz.

• Telenortera iritsi zenekoa

  Jose Mari Iriondo Unanue (1938) Azpeitia

  1975ean hasi zen Telenorten. Maximiliano Alonsorekin izandako harremanaz eta eztabaidez hitz egiten du, "hatxe" izkiaren eta marxismoaren inguruan, esaterako.

• Eskolan euskara zigortua, apaiza euskaltzalea

  Delia Telletxea Bengoetxea (1944) Pilar Telletxea Bengoetxea (1942) Eratsun

  Etxean beti euskaraz egiten zuten baina eskolan ez. Euskaraz entzunez gero, zigortu egiten zituzten. Gurasoen garaian eraztuna ipintzen zieten, euskaraz egitearren. Apaizak euskaraz egiteko eskatzen zien. Arraizkoa zen apaiza.

• Baserri batean eskola

  Fermin Zelaieta Lastiri (1939) Sunbilla

  Baserri batean leku bat zegoen prestatuta eta hura izan zen bere eskola. Urtean sei hilabetez izaten zuten, neguan. Hamalau urtera arte aritu zen. Eskolara ez joateko aitzakia bila aritzen zen. Maistrak etengabe aldatzen ziren. Maritxu Zubikoa gogoan du. Euskaraz egitearren zigortu egiten zituzten.

• Euskaraz egitearren, eraztuna eta zigorra

  Jose Antonio Madariaga Torrealdai (1929) Estefania Urrutia (1933) Forua

  Ume asko ibiltzen ziren eskolan. Eraztuna eta zigorra jartzen zizkieten eskolan, euskaraz egitearren. Bermeoko maistrak oinez etortzen ziren.

• Eskolako bizipenak

  Juliana Jauregi Arietaleanizbeaskoa () Elorrio

  Txikitako maistrak: Doña Maria elorriotarra eta Valladolideko bat. Lehen hiru-lau urte izkina batean pasatu zituen, gazteleraz ez jakitearren.

• Erdarazko lehen esaldia esan zuenekoa

  Juliana Jauregi Arietaleanizbeaskoa () Elorrio

  Gerra ostean, maisu-maistrak kanpokoak ziren eta euskaraz egitea debekatu zuten. Erdaraz egin zuen lehen esaldia gogoan du.

• Gosea baino txarragoa

  Juliana Jauregi Arietaleanizbeaskoa () Elorrio

  Gerra ostean, ez zuen goserik pasatu; euskararen debekua izan zen kaltegarriagoa beretzat.

• "Cara al Sol" irakatsi behar

  Juliana Jauregi Arietaleanizbeaskoa () Elorrio

  Inspektorea etorritakoan, umeei galdetzen zien euskarazko kantarik bazekiten. "Cara al Sol" erakutsi behar izaten zuen.

• 10 urterekin diploma eman zioten euskara jakiteagatik

  Felix Razkin Mendinueta (1947) Arbizu

  Nafarroan, Principe de Vianako agintariek diploma bana banatu zieten euskaraz egiten zuten ikasleei, 1957an. Euskara maite zuten karlistak ere bazeuden Nafarroan.

• Hezkuntza gerraostean

  Bixente Pagoaga Gallastegi (1946) Arrasate

  Eskola kontuak. Eskolan bandera espainiarra zegoen eta egunean lau aldiz kutsu politiko handia zuten erdarazko kantak abestu behar izaten zituzten derrigorrez.

• Doktrina euskaraz ez egitearren, eskolatik ospa

  Divina Lanberri Elizondo (1937) Orio

  Eskola nazionalera joan zen, besterik ez zegoelako. Neskek maistra eta mutilek maisua izaten zuten. Doktrina euskaraz ez erakustearren maistrarekin izandako tirabira kontatzen du. Harrezkero, ez zen gehiago joan. Partikularretan hasi zen.

• Iturburu ikastolara lanera

  Inazio Agirrebeña Osa (1936) Soraluze

  Egunkarian atera zen Iturburu ikastolan lan egiteko iragarkia. Atezain moduan hasi zen bertan lanean, eta oroitzen du hasieran ez zegoela aterik ere, amaitu gabe zegoela eraikinaren aurrea.

• Iturburu ikastolan bizitzea

  Inazio Agirrebeña Osa (1936) Soraluze

  Iturburu ikastolako atezaina zenez, familia osoa bertara mugitu zen bizitzera, eskolan bertan etxea eginda. Hasiera batean ikastolan 500 bat ikasle gogoratzen ditu.

• Iturburu ikastolako jangela

  Inazio Agirrebeña Osa (1936) Soraluze

  Hasiera batean goizez bakarrik zuten ikastola umeek, ondoren, arratsaldez ere joan behar zutenez, jangela zabaldu zuten.

• Ikastolako ur-deposituaren ardura

  Inazio Agirrebeña Osa (1936) Soraluze

  Ikastolako garbitasuna. Umeek gauzak lurrean botata uzten zituzten. Inazio arduratzen zen ikastolako ur-deposituaz. Arrajolan zegoen depositutik ikastola baino gorago zegoen beste depositu batera jasotzen zen ura. Euri asko egiten zuenean, ura zikina irteten zen, kafesnearen kolorekoa, menditik zetorren ura zelako. Gaur egun herriko ura dute ikastetxean.

• Bilboko maistraren zigorrak

  Zipri Urkiza Artetxebarria (1945) Mendata

  Bandera atera eta "Cara al sol" abestu behar izaten zuten. Bilbotik etortzen zen maistra. Euskaraz egitearren zigortu egiten zituen. Makila batekin edo egurrezko metroarekin jotzen zituen. Errespetua baino beldurra izaten zutela dio.

• Euskaraz egitearren zigorra eskolan

  Bittor Larruzea Aranbarri (1928) Mendata

  Gerra osteko eskolan, euskaraz egiten zuenari, fitxa bat ematen zioten eta hura eskuz esku pasatzen zuten. Zigorra jolas-ordu gabe geratzea izaten zen. Doktrina izaten zuten jolasaren ordez.

• Umetan gazteleraz ikasi behar

  Maria Jesus Aranguren Gurrutxaga (1955) Gasteiz

  Umetan ez zuen euskaraz ikasteko aukerarik izan. Bere lehen maistra erdalduna izan zen. Harentzat ere gogorra izan zen haur euskaldunei gaztelera irakastea. Maria Jesusek ez dauka oroitzapen txarrik, euskaraz egiteagatik zigor gogorrik ere ez zuen ezagutu. Mojen ikastetxe batera joan zen.

• Lan ibilbidea: ikastolatik euskaltegira

  Maria Jesus Aranguren Gurrutxaga (1955) Gasteiz

  Oinarrizko ikasketak amaituta, euskalgintzan murgildu zen. 70. hamarkadan isilpeko ikastolen mugimendua hasia zen. Ordezkapen bat egitera iritsi zen Gasteizko Ikasbidea ikastolara. Ikastoletan umeak zituzten gurasoak euskara ikasteko zerbait sortu nahian zebiltzala jakin zuen eta 'Udaberria' euskaltegiaren proiektuan sartu zen. Bere aurreneko zeregina euskara irakasten zebilen jendea batzea eta koordinatzea izan zen.