Euskara eta politika

  • Eskolan, Edurne izatetik Nieves izatera

    Mutriku

    Barakaldon, Edurne izatetik Nieves izatera pasatu zen. Maistrak deitzen zionean ez zuen kasurik egiten eta zigortu egiten zuten. Aintzanek, bere ahizpak, zigorren bidez azkar ikasi zuen gaztelaniaz eta euskara ahaztu zitzaion.

  • Adolfo Soto Euskal Jaiak antolatzeko beldurra

    Adolfo Soto Fernandez (1934) Mutriku

    Haurrentzako Euskal Jaiak antolatu ondoren, helduenak antolatzen hasi ziren Deban, Eibarren... Beldurra zeukaten euskal kulturarekin lotutako ekintzak antolatzeko. Deban gainera, udan Madriletik etorritako politiko eta militar ugari zeuden uda pasatzen eta beldurra handiagoa zen.

  • Adolfo Soto Euskal Jaiko panfletoak kotxearekin banatzen

    Adolfo Soto Fernandez (1934) Mutriku

    Itziar Aizpuru eta Begoña Andonegirekin errentako kotxe batekin Zumarragaraino joan ziren Euskal Jaietako panfletoak banatzen.

  • Pilartxu Etxabe Bartzelonaraino ezin euskaraz egin

    Pilartxu Etxabe Zubizarreta (1932) Gautegiz-Arteaga

    Pilartxuren ama behin Kortezubiko Kaltzada baserriko andrearekin joan zen Bartzelonaraino. Ez zekienez gaztelaniaz, euskaraz egiten zuen berba ondoko lagunagaz. Bidaian zehar mutiko batek horrela ez hitz egiteko esan eta berbarik esan barik joan zen Bartzenolaraino. Aita itsasgizona zenez, amak asko bidaiatzen zuen. Pilartxu ere Bartzelonara joan zen eztei-bidaian. Gaztelaniaz ez jakin arren, ama ondo moldatzen zen toki guztietan batetik bestera ibiltzeko. Kataluniarrak beraien hizkuntza euskaldunek baino hobe defendatzen dutela uste dute.

  • Irene Orroño Euskara eta faxismoa

    Irene Orroño (1938) Derio

    Denek egiten zuten euskaraz auzoan, eskolan izan ezik. Eskolan, Cara al Sol kantatu behar zuten. Alkatea faxista hutsa zen eta behin andre bati “egun on” esateagatik, hurrengoan kartzelara eramango zuela esan zion.

  • Ramon Anitua eta Pedro Lejardi Aspiltzako eskolan erdaraz, Markinakoan euskaraz

    Ramon Anitua Lejardi (1932) Pedro Lejardi Goiogana (1939) Markina-Xemein

    Aspiltzako eskolan Pedrok euskaraz zein erdaraz egiten zuten. Ramonen emazteari behin euskaraz egiteagatik buruan ebakia egin zion maistrak. Ramonek Markinako eskolan, ostera, dena egiten zuen euskaraz. Pedrok Ondarroako maisu euskalduna eta Markinatik joaten zen maisu erdalduna izan zituen. Pedrok euskaraz egiteagatik ezartzen zioten zigorra azaltzen du. Hala ere, Ramonek dio erdara jakitea ere beharrezkoa dela.

  • Alfonso Guillo Aubixako aterpetxea

    Alfonso Guilló González (1953) Elgoibar

    Elgoibarko Ikastolak, Aubixako udalekuaren sorreran izan zuen papera. Gurasoek aukeratu zuten baserria, lanak egin zituzten... Hasierako urteetan, udalekua ikastolako haurrentzat bakarrik zen. Begirale-lanak egiten.

  • Mari Karmen Elustondo Gurasoak euskaltzaleak

    Mari Karmen Elustondo Oñederra (1947) Elgoibar

    Gurasoekin dena euskaraz egiten zuen. Eskolan erdaraz ikasi zuten eta erdararako joera hartu zuten anai-arrebek. Gurasoek euskaraz egin zezaten esaten zieten. Eskolan ibili ostean, hamar urterekin Santa Clara kolegiora joan zen. Irakasleak zigortu egiten zituen, euskaraz egitearren. Bost urtera arte, euskaraz egitearren ez zieten ezer esaten. Lagun artean beti erdaraz egiten zuten.

  • Angeles Ortuoste Euskaraz eginez gero, jolasordurik gabe

    Angeles Ortuoste Arana (1949) Elgoibar

    Ereñoko eskolan erdaraz egin behar izaten zuen, eta jolasordurik gabe lagatzen zituzten euskaraz eginez gero. Etxean euskaraz eta kalean erdaraz egiten zuen han. Jaunartzea euskaraz egin zuela uste du.

  • Mari Karmen Elustondo Elgoibarko Izarraren hasierako urteak; arloak eta ekintzak

    Mari Karmen Elustondo Oñederra (1947) Angeles Ortuoste Arana (1949) Elgoibar

    Hasierako urteetan Elgoibarko Izarrak lantzen zituen arlo eta ekintzak aipatzen dituzte. Baimenak behar izaten zituzten ekintzak antolatzeko.

  • Mari Karmen Elustondo Edozertarako baimena behar

    Mari Karmen Elustondo Oñederra (1947) Angeles Ortuoste Arana (1949) Elgoibar

    Antzerki taldea egin zuten Arakistainekin. Guardia Zibilak joan zitzaizkien behin. Edozertarako behar zuten baimena, hainbat lagun batzeko ere bai.

  • Mari Karmen Elustondo Ikastola legeztatuta, guardia zibilen bisitak akabo

    Mari Karmen Elustondo Oñederra (1947) Angeles Ortuoste Arana (1949) Elgoibar

    1970eko abenduaren 3an legeztatu zen ikastola. Ordutik aurrera ezin ziren guardia zibilak geletan sartu.

  • Rosario Barrena Larruzea Umeen izenak euskaraz eta erdaraz erregistratu behar

    Txaro Barrena Larruzea (1931) Amorebieta-Etxano

    Umeen izenak berak aukeratu zituen. Udaletxean erdaraz erregistratzen zituzten eta elizan bietara. Gerora aldatu zituzten izenak paper ofizialetan.

  • Maria Elena Mujika Eibarko ikastolaren sorrera Bidebarrietako pisu batean

    Maria Elena Mujika Igartua (1944) Eibar

    1974. urtetik aurrera ikastolako irakaslea izan da. Eibarko ikastola 1960. urtean sortu zen, Lehenengo egunean 10 ikasle ziren eta taldea handitzen joan zen. Bidebarrietako etxebizitza batean ematen zituen klaseak Mari Tere Munduate andereñoak. Urtebetean ikasle kopurua bikoiztu eta Zezenbideko lokaletara pasatu ziren, Lokal horiek ikastolarenak izaten jarraitu dute.

  • Mari Tere Areitioaurtena Irakasle euskaldunaren ostean, maistra frankista

    Mari Tere Areitioaurtena Bikandi (1930) Amorebieta-Etxano

    Gerra amaitu eta Mari Tere etxeratu zenean, eskolak itxita zeuden. Eibartik familia bat etorri zen elizaz arduratzeko eta gizonak eskolak ematen zizkien, euskaraz. Ondoren, maistrak etorri zirela eta, Eubako eskolan hasi zen Mari Tere. Zirgotu egiten zituen euskaraz egitearren. Orduan ikasi zuen Franco nor zen.

  • Ixidor Solupe Euskara debekatuta; guardia zibilak kaleak zaintzen

    Ixidor Solupe Zulaika (1948) Elgoibar

    Ongarri elkartearen dantza-taldeko ume askok ez zekitela euskaraz dio. Gainera, garai hartan debekatuta zegoen euskara erabiltzea. Guardia zibilak asko ibiltzen ziren kalean eta berari behin baino gehiagotan ohartarazi zioten euskaraz egiteko. Baina berak ez zekien gaztelaniaz.

  • Ixidor Solupe `"Borono" esaten zioten, gaztelaniaz ondo ez zekielako

    Ixidor Solupe Zulaika (1948) Elgoibar

    Pilar ikastetxean ikasi arren, txarto egiten zuen gaztelaniaz. "Borono" deitzen zioten. Ikastetxeko fraide gehienak erdaldunak ziren. Bi irakasle euskaldun izan zituen: Arrasateko Inazio Arzamendi eta Ondarroako Juan. Baina haiek ere debekatuta zuten euskaraz egitea. Elgoibarren ez zen euskararik entzuten. Zekitenek etxean erabiltzen zuten euskara, kalean ez, zigorren beldur.

  • Ixidor Solupe Ikurrinaren koloreak debekatuta

    Ixidor Solupe Zulaika (1948) Elgoibar

    Umeen euskal jaietan ez zen ateratzen ikurrinik, 1977ra arte ez zen legeztatu eta. Hiru koloreak (ikurrinarenak) debekatuta zeuden. Elorrako banderak hiru koloreak zituen eta arazoak izaten zituen horrekin.

  • Iñaki Odriozola Elgoibarko ikastolako lehen belaunaldietako ikaslea

    Iñaki Odriozola Sustaeta (1961) Elgoibar

    Ikastolako lehen belaunaldietako ikaslea izan zen. Gelak han eta hemen sakabanatuta zeuden. Inspektore eta guardia zibilekin arazoak izaten zituzten. Hasiera zen eta ikasmaterialik ez zegoen. Itzulpen asko erabiltzen zuten; `Xabiertxo´ eta `Martin Txilibitu´ liburuak. Zer irakasle izan zituen; irakasleak gazteak ziren eta motibatuta zeuden. Antton Aranbururekin kantuan aritzen ziren.

  • Iñaki Odriozola Pilar ikastetxean dena gaztelaniaz

    Iñaki Odriozola Sustaeta (1961) Elgoibar

    9-10 urterekin Pilar ikastetxean hasi zen. Eskola guztiak gaztelaniaz ziren han. Fraideak zituen irakasle. "Mugimendu"ko irakasle bat ere bazegoen eta estu hartzen zituen ikastolatik zetozen ikasleak. Fraide euskaldun gutxi batzuk ere bazeuden. "Hermano" Luis euskaltzalea zen; koruan euskarazko abestiak sartzen zituen.