Euskara eta politika

• Ikastola sortzeko beharra

  Joxe Kruz Esnaola Urkiri (1930) Lezo

  Ikastola sortzeko beharra ikusi zuten, aurretik doktrina euskaraz ematen zuen Agustina Lizarazuren eskola itxi zutenean. Don Ignacio Esnal abadea jarri zen orduan klaseak ematen.

• Ikastola aurrera eramateko, tituludun irakasle bila

  Joxe Kruz Esnaola Urkiri (1930) Mikel Salaberria Kortaberria (1932) Lezo

  Ikastola izango zen etxe prefabrikatua eraikitzen, Joseba Urkizuk lan handia egin zuen. Guraso hauen helburua, beraien seme-alabak euskaraz ikasteko aukera izatea zen. Hogei bat izan ziren lehenengo ikasleak. Tituludun irakasleak behar zituzten eta lehenengoa Agustina Pontesta eta Ignacio Esnal izan ziren.

• Hasieran, jende gutxi ikastolaren alde

  Joxe Kruz Esnaola Urkiri (1930) Mikel Salaberria Kortaberria (1932) Lezo

  Mikel izan zen Lezoko ikastolako lehendakaria. Ikastola sortu zutenean, giro euskalduna handitu egin zen. Ordura arte oso gutxi zegoen. Ikastolarako bazkideak nola lortzen zituzten.

• Lezoko ikastolako lehenengo andereñoak

  Joxe Kruz Esnaola Urkiri (1930) Mikel Salaberria Kortaberria (1932) Lezo

  Elbira Zipitriarekin ikasitako andereñoak izan zituzten irakasle bezala. Mari Carmen Goñi lekaroztarra izan zen Lezoko lehenengo tituludun andereñoa.

• Ikastola ez zuten politizatu nahi

  Mikel Salaberria Kortaberria (1932) Lezo

  Batzuk, ikastola abertzaletasunarekin lotzen zuten baina Mikelek hori ez zuen nahi. Ikuskaritzakoek begi onez ikusi zuten ikastola sortzea.

• Errenteriako ikastolarekin arazoak

  Mikel Salaberria Kortaberria (1932) Lezo

  Lezoko ikastola sortu zenean, bertan ikasten zuten ikasleek Errenteriako ikastolan ikasketak jarraitzeko aukera izango zutela adostu zuten. Baina ez zen horrela izan, eta Pasai Donibanera joan ziren ikastera. Geroago, badiako ikasle guztiak batuko zituen Pasaia-Lezo lizeoa sortu zuten bertan.

• Lezoko lehenengo ikastola, etxe prefabrikatu bat

  Mikel Salaberria Kortaberria (1932) Lezo

  Lezoko udaletxeak ez zien lagundu ikastola sortzeko proiektuarekin. Ikastola izango zen etxe prefabrikatua Irunetik ekarri zuten. Lursailean, gerra zibileko obus bat agertu zen.

• Ikastolak, elizaren babesean sortuta

  Mikel Salaberria Kortaberria (1932) Lezo

  Ikastola sortu zenean, beldur asko zegoen eta elizaren babesarekin sortu ziren.

• Arrasateko ikastola, Lezokoaren erreferente

  Mikel Salaberria Kortaberria (1932) Lezo

  Arrasateko ikastola izan zuten erreferente moduan. Bertan, kooperatibismoaren barruan sortu zen ikastola eta erabakiak hartzeko asko hitz egiten zutela gogoratzen du Mikelek. Errenteriako ikastola.

• Lezoko ikastolaren sorrera III: herriaren laguntza gutxi

  Mikel Salaberria Kortaberria (1932) Lezo

  Lezon euskara berpizten hasi zenean, Mikel ez zegoen ikastolaren kudeaketan hain sartuta. Herrian, laguntza gutxi izan zuten ikastola sortzeko orduan.

• Bazkalorduan korrika etxera eta ikastolara bueltan

  Lurdes Esnaola Legasa (1961) Lezo

  Lezokoak korrika egiten beti izan dira onak. Eguerdian, etxera bazkaltzera joateko eta ikastolara bueltatzeko korrika joaten ziren.

• Lezoko ikastola prefabrikatua eta andereño berria

  Lurdes Esnaola Legasa (1961) Lezo

  Lezoko ikastola prefabrikatuari buruzko gogoeta. Mari Carmen andereñoak ikasketa metodologia berria ekarri zuela gogoratzen du. Horren aurretik, lehenengo ikastola garage batean zegoen eta neska eta mutilak elkarrekin zeuden. Prefabrikatuan, alde batetik neskak eta bestetik, mutilak. Xabiertxo liburua erabiltzen zuten ikastolan.

• Ikastolara ikuskaritzakoak joaten ziren

  Lurdes Esnaola Legasa (1961) Lezo

  Ikuskaritzakoak ikastolara joaten zitzaizkien eta galderak erantzun behar izaten zituzten, gaztelaniaz. Mari Carmen (Goñi) tituludun irakaslea zen.

• Ikastola modu klandestinoan sortzen

  Lurdes Esnaola Legasa (1961) Lezo

  Lezoko ikastola eta geroako Lizeoa sortzeko, bilera klandestino asko egin ziren. Sortzaileek ez zuten ikasketarik, baina euskarazko hezkuntza eskaintzeko helburua argi zuten.

• Ikastolara joatea garestia zen

  Lurdes Esnaola Legasa (1961) Lezo

  Etxe azpiko dendan euskaraz egiten zuten. Oso garestia zen Errenteriako ikastolara joatea. Bertan, dirudunen seme-alabek ikasten zuten.

• Ikastola legalizatzeko diputaziorat

  Bittori Telletxea Maia (1957) Lesaka

  Nafarroako Aldundian sartu ziren behin ikastolaren legalizazioa eskatzeko. Del Burgoren bulegora joan ziren. Euskara salbatzeko ahal zuena eginen zuela erran zien hark. Ikastolako guraso batzuk ere tartean ziren.

• Lurraren Eguna eta euskara

  Bittori Telletxea Maia (1957) Lesaka

  Lurraren Egunean euskara presente zegoen, baina ez zen erraza izan. Berako Udalean baziren jarduerak gaztelaniaz antolatu nahi zituzten kultur zinegotzi batzuk.

• Akelarre jaialdia

  Bittori Telletxea Maia (1957) Lesaka

  Akelarre, euskaltegiaren bueltan antolatu zen besta handi bat izan zen; Alkaiagan egin zen. Lehenbizikoak AEKlarre izena zuen, euskaltegia AEK-koa baitzen. Gero, IKA izatera pasatu, eta Akelarre izena hartu zuen jaialdiak.

• Lortutakoagatik borrokan

  Bittori Telletxea Maia (1957) Lesaka

  Euskararen aldeko mugimenduan hasi zelarik, ez zuen imajinatzen lortutako guzia lortuko zutela; ederki borrokatu behar izan zuten.

• Lesakako kultur astea

  Antton Erkizia Almandoz (1951) Lesaka

  Kultur astea antolatu zuten Lesakan, "euskal jakintzaren lehen astea" deitu zioten. Frankismoaren azken urteak ziren, German Goienetxek ordurako mugitua zuen giro politikoa, kantu politikoak ere aditzen hasiak ziren, eta hala suertatu zen euskal jakintzaren astea antolatzearen ideia. Urrian izen zen, hiru egunetan. Lehenbiziko egunean Intxixu taldea etorri zen euskarazko antzerki bat egitera, arrakasta izan zuen. Bigarren egunean, Kasinoan artelan modernoen erakusketa egin zuten, Joxean Artzek hitzaldi bat eman zuen. "Telenorte"-k, Espainiako telebistaren delegazioak, irudi batzuk hartu zituen eta berrietan eman zituen. Horrek motibazioa areagotu zien lesakar euskaltzaleei, mugimendu euskaltzalea indartu eta ikastolaren ideia lantzen hasi ziren.