Euskara eta politika

• Aita Lontzi idazle eta euskaltzalea

  Elena Zubero Ormaetxe () Esther Zubero Ormaetxe () Kepa Zubero Ormaetxe () Amorebieta-Etxano

• Araban ahalegin handia egin da euskararen alde

  Pako Eizagirre Irure (1946) Zestoa

  Araban ahalegin handia egin du jendeak euskarari eutsi eta hiztun berriak sortzeko. Arabako eskola gehienetan D eredua dago gaur egun, eta aldaketa hori oso denbora gutxian eman da. Euren kabuz euskara ikasi zuen jende asko zegoen.

• Gasteizen ez zegoen euskararik ia

  Pako Eizagirre Irure (1946) Zestoa

  Oñatiko seminariotik Gasteiza joan zirenean, euskarak oso bestelako egoera zuen hirian, instituzio mailan ez zen existitizen. Izaskun Arrueren isilpeko ikastola eta eskola partikular batzuk kenduta, euskarak ez zuen presentziarik. Hala ere, ikasteko eta lanerako gogo handia zuen jendea bazen.

• Katonaren bidez idazten ikasi zuen

  Pako Eizagirre Irure (1946) Zestoa

  Anai-arrebek elkarri irakasten zieten irakurtzen eta idazten, zaharrenak hurrengoari eta abar. Amak, gainera, doktrina irakasten zien. Pakoren kasuan, jaunartze txikia bost urterekin egin zuen, ordurako bai baitzekien doktrina buruz. Katona erabiltzen zuen idazten ikasteko.

• Euskarazko mezatik euskalgintzara

  Pako Eizagirre Irure (1946) Zestoa

  Euskalgintzan sartzeko asmorik gabe joan ziren Gasteiza Oñatiko seminariotik, baina euskarazko mezetara joaten hasi eta euskal mugimendu handia sortu zen. Hala ere, lehenagotik Manuel Iradier eta Judimendi taldeak zeuden. Prestakuntza gutxi zuten, baina borondate handia. 'Euskera radiofonico' metodoarekin hasi eta eurena garatu zuten.'Euskera hire laguna' eta 'hizketan'.

• Gasteizen topatutako aurrekariak

  Pako Eizagirre Irure (1946) Zestoa

  Oñatiko seminariotik Gasteiza joan zirenek ez zuten Gasteizko euskararen panorama ezagutzen, gerora ezagutu zituzten euren aurrekariak, hala nola, Peli Presa, Izaskun Arrue, Sorne... Dirua jartzen zuten irakasteko materiala sortzeko.

• Ehungintzan ezagutu duen makina zaharrenetakoa

  Markos Kortabarria Lete (1917) Bergara

  Ehungintzan ezagutu duen makinarik zaharrenetakoa Zeanurin ikusi zuen, hura martxan jartzera joan zenean. Berarekin lan egiten zuen neska bati esan zion makina harekin lan egiteko. Orduan ehun zati txikiak egiten ziren; gerora, karrete handiekin, askoz handiagoak. Bergaran arkupeetan eduki zuten makina erakusgai garai bateko Euskal Jai batzuetan.

• Eusebio Osa hamaika arlotan murgildurik

  Pako Eizagirre Irure (1946) Zestoa

  Eusebio Osa zenbait arlotan murgildu zen, langile mugimenduan, hezkuntzan, euskalgintzan... Olabideko arlo pedagogikoaz arduratzen zen, baina bota egin zuten handik. Oso ezkertiarra zen hura, eta erlijioa eskolatik kanpo ematea defendatu zuen.

• Araozgo barnetegia

  Pako Eizagirre Irure (1946) Zestoa

  Gau-eskolez eta eskola intentsiboez gain, Oñatiko Araotz auzoan barnetegia egin zuten. Jende ezagun mordoa joan zen bertara. Guardia Zibilak barnetegia egin zela jakin zuenean, hara joan eta dena miatu zuen.

• Araozgo barnetegian atxilotu zutenekoa I

  Pako Eizagirre Irure (1946) Zestoa

  Araozgo barnetegiaren arduraduna zen Pako, eta Guardia Zibilak atxilotu egin zuen, beste birekin batera. Komisaldegian egun batzuk pasa ondoren, Martutenera eraman zituzten.

• Araozgo barnetegian atxilotu zutenekoa II

  Pako Eizagirre Irure (1946) Zestoa

  Pako eta lagunak atxilotu zituztela ikusita, Gasteizen jende mordoa hasi zen Pako bizi zen pisura joaten, haren inguruan galdezka. Goardia Zibilak pisura joandako guztiak atxilotu zituen. Pisua itxi eta han zuten guztia eraman zuten, dirua barne. Euskara irakasteagatik ETAkoak zirela egotzi zieten.

• Juan Bautista Gamiz taldea eta ikasleak

  Pako Eizagirre Irure (1946) Zestoa

  Juan Bautista Gamiz taldea sortu zuten Oñatiko seminariotik etorritako batzuek, tartean, Pako. Euskaraz bazekitenak elkartu eta irakasten hasi ziren. Gero ikasleak batu zitzaizkien, eta haiek ere euskara irakasten hasi ziren. Gasteiztarrak, gipuzkoarrak, preso ohiak, euskaldun berriak, emakumeak... Ikasle gehienak arbaso abertzaleak izandakoak ziren, beste batzuk ondoren abertzaletutakoak.

• Juan Bautista Gamiz taldetik sortu zen AEK

  Pako Eizagirre Irure (1946) Zestoa

  Eskola pribatuan 7 urtez aritu zen euskara irakasten. Berehala bideratu zuen bere jarduna irakaskuntzara, baita udan ere. Irakasleei euskara irakasten hasi zen. AEKko sorreran egon bazen ere, ez zuen zuzeneko antolakuntzan parte hartu. Oposaketak atera eta irakasleak euskalduntzen hasi zen.

• Olabidekoa bai, Umandikoa ere bai

  Josune Velez de Mendizabal Fernandez de Garaialde (1977) Gasteiz

  Olabidek urte mordoko ibilbidea du euskalgintzan. Josunek Olabiden ikasi zuen, baina soilik lau urtez, aurretik Umandin ikasi baitzuen.

• Gurasoak erdaldunak baina euskaltzaleak

  Josune Velez de Mendizabal Fernandez de Garaialde (1977) Gasteiz

  Guraso biak erdaldunak izan arren, euskararen alde egin zuten eta Josune eta haren neba ikastolara eraman zituzten, euskaraz ikas zezaten. Hori ikusirik, harrigarria egiten zaio Josuneri gaur egungo gazteek euskararik ez jakiteak, are egoera zailagoan ikasi baitzuen berak.

• Frankismo garaian euskara estalita

  Blanca Urgell Lazaro (1962) Gasteiz

  Moja eskolan ikasi zuen Blancak, dena gaztelaniaz. Hasiera batean, Frankismo garaia zela eta, gaztelaniak euskara erabat estalita zuen, eta ez zekien beste hizkuntza bat existitzen zenik ere. Hamalau urterekin euskara ikasten hasi zen 'Jalgi Hadi' programan, Ikasbidea ikastolaren bitartez.

• Isilpeko ikastolak, Olabide eta Umandi

  Blanca Urgell Lazaro (1962) Gasteiz

  Blancak osaba abertzale bat izan zuen, Barandiaranekin ikasten ibili zena. Gasteizko euskalduntze prozesuan Ikastola eta Umandi nabarmentzen ditu Blancak.

• Euskara ez maitatzetik, euskara irakastera

  Aitor Fernandez de Ortega Larrusea (1973) Gasteiz

  Aitorrek euskararekin izan zuen lehen kontaktua ikastolan izan zen. D eredua bazen ere, ez zuen euskara batere maite, oso arrotza egiten zitzaion. Ingeles Filologia egin zuen, eta gaur egun euskara irakaslea da.

• Apurka-apurka euskara maitatuz

  Aitor Fernandez de Ortega Larrusea (1973) Gasteiz

  Aitorrek hamaika urte zituela, A ereduko ikastetxean sartu zuten gurasoek, gurasoek Gasteizen zuten likor-dendatik hurbil. Ingeleseko eta euskarako irakaslea, Miren, oso irakasle ona zen eta hizkuntzekiko zaletasuna garatu zuen Aitorrek. Euskaraz gutxi bazekien ere, ikaskideek baino gehiago zekien, eta euskararekin zuen harremana hobetu zen. Ingeles Filologia ikasi zuen, Euskal Filologia egiteko nahikoa mailarik ez omen zuelako. Era berean, unibertsitate ikasketekin bateratu zuen Hizkuntza Eskolan euskara ikastea.

• Euskara eskolatik ateratzen hasi zen

  Aitor Fernandez de Ortega Larrusea (1973) Gasteiz

  Duranan zegoen Ikasbidea ikastolara joan zen, baina 'kartzela' batean bezala sentitzen zen. Euskara gorroto zuen orduan, baina gero institutuan hasi eta euskara maitatzen hasi zen. Hizkuntza Eskolan 4. maila asko kostatu zitzaion gainditzen. Hizkuntza eskolan ikasten ari zela, ikaskideekin eskolatik kanpo euskaraz egiten hasi zen, euskara kalera ateratzen.