Euskara eta politika

  • Markos Gabilondo Eskolan izan ezik, dena euskaraz

    Markos Gabilondo Irala (1942) Bergara

    Doktrina eta jaunartzea Santa Marinan egin zituen. Euskaraz izaten ziren. Etxean ere euskaraz egiten zuten baina eskolan dena gaztelaniaz. Euskaraz hitz egiteagatik zigortuak izaten ziren eta behin gurasoak kexatzera joan ziren.

  • Markos Gabilondo Ikastolaren sorrera Bergaran

    Markos Gabilondo Irala (1942) Bergara

    Ikastolaren sorrera Bergaran. Konbenio kalean zegoen, 3. pisuan. Bi andereño zeuden eta bat Izaskun Jimeno zen.

  • Markos Gabilondo Ikastolen Federazioko bilerak

    Markos Gabilondo Irala (1942) Bergara

    Ikastolen Federazioko bi bileretan parte hartu zuen Markosek. Juventudes-eko egoitzan egiten zituzten.

  • Markos Gabilondo Ikastolako diruzaina

    Markos Gabilondo Irala (1942) Bergara

    Bergarako ikastolako diruzaina izan zen bi urtez. Orduan ikastola Seminarixuan zegoen eta bost andereño zeuden lanean.

  • Markos Gabilondo Ikastolatik Eskola Publikora

    Markos Gabilondo Irala (1942) Bergara

    Bergaran lehenengo Kilometroak ospatu zirenean Markos ez zegoen Ikastolako kudeaketan sartuta. Taldetik atera zuten ez zelako guraso eta MK-ko kidea zelako. Kilometroak ospatu zirenean, Eskola Publikoaren sorrera eta garapenean parte hartzen zuen.

  • Markos Gabilondo Eskola Publikoa euskalduntzen

    Markos Gabilondo Irala (1942) Bergara

    Euskal Eskola Publikoaren alde lan egin du. Eskola Publikoa euskalduntzearen alde borrokatu du.

  • 1158 "Kanta berri" lehiaketa

    Jose Mari Iriondo Unanue (1938) Azpeitia

    Loiola Herri Irratiak eta Arrasateko Danok Kultur Taldeak 1972an "Kanta berri" lehiaketa jarri zuten, kantu berriak sortzeko lehiaketa. "Guria" izeneko abestiak irabazi zuen. Musika Juan Carballorena zen eta hitzak Iturriarenak. Berez letrak (eta izenburuak) "herria" zioen, baina ezin zen "herria" hitza erabili eta haren ordez "guria" jarri behar izan zuten.

  • 1114 Argentinako senideak euskaldunak eta Eibarkoak erdaldunak

    Luis Alberto Aranberri Mendizabal (1945) Eibar

    Aranberritarren artean ere, Amatiñoren osaba eta izeben etxeetan, gehienbat erdaraz egiten zuten, ez ziren euskaltzaleak. 1960. urte inguruan, bere lehengusina bat (Maritxu Aranberri) Argentinatik itzuli zen Eibarrera (gerran ihes egin ondoren). Han jaiotako seme-alabak euskaldunak ziren, eta Eibarren jaiotako lehengusuak, ostera, ez.

  • 1114 Bere abizenak irakasleak erdaraz, amak euskaraz

    Luis Alberto Aranberri Mendizabal (1945) Eibar

    Bederatzi urterekin, Corazonistetara joan zen. Giro espainola topatu zuen baina ez frankista. Abizenak gazteleraz idazten zizkioten eskolan, baina amak euskarazkoak zela beharko lukeen esaten zion. Orduan hasi zen nabaritzen jokaera bat baino gehiago zegoela.

  • 1114 Euskara ikasle izatetik, irakasle izatera

    Luis Alberto Aranberri Mendizabal (1945) Eibar

    Kulturalean idazkari lanetan aritu zen, gustuko zuelako idaztea. Imanol Lazpiurrekin euskararen gramatika ikasten hasi ziren baina berehala irakasle lanetan.

  • 1114 Euskalgintzan aritzearren, poliziarekin izandako arazoak

    Luis Alberto Aranberri Mendizabal (1945) Eibar

    Poliziarekin behin izandako arazoa kontatzen du: Axularren testuen kopiak kendu zizkieten. Rikardo Arregik prestatzen zituen alfabetatze klaseak emateko. Beste behin etxera etorri zitzaizkion poliziak Euskal Jaietako diru-kontuengatik.

  • Mirentxu Agote Toribio Altzagaren euskarazko antzezlanak

    Mirentxu Agote Aramendi (1933) Donostia

    Toribio Altzagak sortutako antzezlanak ziren beraiek antzezten zituztenak. Mirentxuk ez zuen ezagutu, baina bere amak asko hitz egin zion berari buruz. Dena egiten zuten euskaraz. Ez zuten arazorik izaten, baina baimena eskatzeko antzezlanaren gaztelaniazko bertsioa bidali behar izaten zuten.

  • Pello Arrieta Dimas Gilen laguntza euskarazko antzerkien baimenetarako

    Pello Arrieta Soraiz (1950) Elgoibar

    Dimas Gil lotzen du legalitatearekin; antzerkian laguntzen aritzen zen eta hari esker lortzen zituzten baimenak. Elgoibarko Udaleko akta liburuetan jasota dago 1939an debekatu zutela herrian euskara.

  • Maritxu Loiola Euskaraz egitearren, zigorrak San Pedro auzoko eskolan

    Maritxu Loiola Ugarteburu (1948) Elgoibar

    San Pedro auzoko eskolan ibili zen. Natalia maistra elgoibartarrarekin hasi zen; harekin euskaraz ere egiten zuen. Ondorengo irakasleek gazteleraz gogor egin zieten, baita zigortu ere euskaraz egitearren. Psikologikoki zigortzen zituen.

  • Maritxu Loiola Eskolako zigorrak

    Maritxu Loiola Ugarteburu (1948) Elgoibar

    Maistrak makilarekin jotzen zituen eta bostehun aldiz idatzi behar izaten zituzten akats ortografikoak edo "no hablaré en euskara". Franco hil zenean, askatasuna sentitu zuten, euskaraz hitz egiteko behintzat.

  • Itziar Agirregomezkorta Euskarazko kantak abesten zituzten koruan

    Itziar Agirregomezkorta Laka (1956) Sebas Larrañaga Uriguen (1956) Elgoibar

    Beraiek gazteak zirenean Juan Igartuak sortutako koruak ez zuen izenik. Ez zuela ibilbide luzea izan dio Itziarrek. Jende askok parte hartu zuen. Talde handitik otxoteak ateratzen zituen gero, ondoen abesten zutenak aukeratuta. Euskarazko kantak abesten zituzten, asko Arratiako Oihartzunak taldearenak.

  • Txomin Mujika 9-10 urterekin euskarazko gau-eskoletara

    Txomin Mujika Latxa (1952) Elgoibar

    Gabi tabernaren gaineko lokala Txominen amonarena zen. Garai batean Batzokia egon zen bertan. Gero falangearen esku egon zen 40 urtez. Lokal horretan hasi ziren lehenengo gau-eskolak, euskara irakasteko. Txomin hara joaten zenenean `Plaentxi´ eta `Parapan´ ziren irakasleak. Miren Vallejo ere aritzen zela uste du. Hainbat ikaskide aipatzen ditu, gehienak etxean euskaraz egiten zutenak, nahiz eta euskaraz ez zekienik ere bazegoen. Bera aspertu egiten zen. Euskarazko abestiak, "Boga-boga" liburua... Falangeak desfileetarako izaten zituen egurrezko fusilekin jolasean ibiltzen ziren.

  • Amaia Larrañaga Ume euskaldunak izatearren, zapalkuntza eta irainak

    Amaia Larrañaga Bilbao (1961) Elgoibar

    Auzoko eskolan ibili zen lehenengo. Maistra, Isabel, beldurgarria zela dio. Euskaraz egiteagatik zigortu egiten zituen. Hantxe bizi zen maistra, eskolan bertan. Handik kaleko eskola nazionaletara joan zen. Euskaldunak izatearren zapalkuntza eta irainak jasaten zituzten.

  • Amaia Larrañaga Euskaldunak izatearren baztertuta

    Amaia Larrañaga Bilbao (1961) Elgoibar

    Euskaldunak izatearren burla egiten zien irakasleak. Erdaraz "erdaltegirik" gabe ikasi zutela dio. Eibarko institutura joan zen gero. Euskaldunak euskaldunekin elkartzen ziren jolas orduan; besteek baztertu egiten zituzten.

  • 906 Frontoizarreko eskola

    Serafin Basauri Arteaga (1935) Eibar

    Ume-umetan ikasi zuen irakurtzen, amaren laguntzarekin, etxean. Lehenengo eskola Udaletxeko mojetan izan zen. Gero zazpi-bederatzi urte bitartean, Frontoizarreko eskolan ibili zen, eskola nazionalean. Horixe zen Eibarko eskola nagusia 1940 hamarkadan. Maisuetako bat, mantxu bat, falangista zen eta instrukzioak egiten zituzten jolastokian. Gerraosteko sasoirik gogorrena bizi izan zuen eskolan. Oso diru gutxi zegoen. Arropa zahar-zaharrekin ume guztiak. Hotz ere izugarri egiten zuen, kandelak edonon.