Euskara eta politika

• Alegiako ikastola bultzatuz

  Luis Haranburu Altuna (1947) Alegia

  Alegiako ikastola bultzatzen aritu zen. Gipuzkoa osoko ikastoletako arduradunak biltzen ziren bileretara ere joan ohi zen Loiolara, lagun zuen Joan Mari Oiartzabalekin batera.

• Hezkutza elebidunaren alde

  Luis Haranburu Altuna (1947) Alegia

  Euskal Herrian hezkuntza eredu elebiduna bultzatu nahi izan zuen eta elebitasuna aztertzen hasi zen Parisen bertan. Hamaika lekutan eman zituen hitzaldiak.

• Edizio lanetan hasi: Kriseilu

  Luis Haranburu Altuna (1947) Alegia

  Edizioan lan egiteko asmorik ez zuen hasiera batean. Carrero Blanco hil zutenean, Lur finantzatzen zuen Enrique Villar atzera bota eta Luisek hartu zuen lekukoa. Arestik Kriseiluren birrargitalpen bat egiteko aholkatu, eta hala hasi zen edizioaren munduan.

• Euskal Geografia osoa eta Hiztegi Nagusia

  Luis Haranburu Altuna (1947) Alegia

  Kriseilurekin hasi zen eta harpidedunak mantentzen. La Gran Enciclopedia Vasca. Euskal Geografia osoa egin zuen, Hiztegi Nagusia ondoren eta Gerra Zibilari buruzko liburu kolekzioa.

• Idaztea: herriarekin konprometitzea

  Luis Haranburu Altuna (1947) Alegia

  Idaztea konpromisoa hartzeko modu bat zela ikusten zuen gaztetan. Herriarekin konprometitzea. Idazten hasi eta gustura egiten zuela ikusirik, jarraitu zuen. Zeruko Agian, Anaitasunan eta edizio eta liburugintzan aritu da ordutik. Antzerkigintza ere ukitu zuen. Gaztelaniaz ere idazten hasi zen, jende gehiagorengana iristeko asmoz.

• Alegiatar Pio Montoya

  Luis Haranburu Altuna (1947) Alegia

  Aitzolek Pio Montoyarekin harreman handia izan omen zuen. Alegiako apaiza zen, nazionalista. Jeltzaleen Egiz adizkaria finantziatu zuen.

• Eskolako oroitzapenak

  Joxe Ramon Aranburu Ugartemendia (1941) Alkiza

  Urruzolatik Alkizako plazara azkar joaten ziren. Eskola plazan zegoen. Joxe Ramon eskolara beste bi senideekin joaten zen. Maisua Nafarroakoa zen eta maistra Lesakakoa. Mutilak behean egoten ziren eta neskak goian. Eskola sartzerakoan Cara al Sol abestu behar zuten. Maisua oso frankista zen. Oso gogorra zen. Maisuaren seme alabak ere eskolara joaten ziren. Maisua eta bere emaztearen izenak gogoan ditu. Erregelarekin nola jotzen zituen kontatzen du. Orduko umeak oraingoak baino gogorragoak ziren. Eskolako sua egiteko egurra bizkarrean eramaten zuten etxetik

• Salbatore Mitxelena ezagutu zuenekoa

  Pello Zabala Bengoetxea (1943) Amezketa

  Franziskotar zenbaitek alde egin zuen Euskal Herritik, bertan bizi zen zentsura eta zapalkuntza zela eta, haien artean Salbatore Mitxelena eta Eugenio Agirretxe.

• Eskolak erdaraz; aita euskaltzalea

  Pepa Bikandi Ibarretxebea (1922) Amorebieta-Etxano

  Eskolan hasi zenean, erdaraz berbarik ere ez zuen egiten. "Escuelas Vascas" hasi zirenean, ez ziren publikoak eta ordaindu egin behar ziren. Pepa eskola publikora joan zen. Pepa gaztea zenean, eleganteagoa omen zen erdaraz mintzatzea. Aita oso euskara zalea zen. Pepak dioenez, frantsesak nahiz ingelesak izan, umeei beti euskaraz zuzentzen zaie.

• Irakasle euskaldunaren ostean, maistra frankista

  Mari Tere Areitioaurtena Bikandi (1930) Amorebieta-Etxano

  Gerra amaitu eta Mari Tere etxeratu zenean, eskolak itxita zeuden. Eibartik familia bat etorri zen elizaz arduratzeko eta gizonak eskolak ematen zizkien, euskaraz. Ondoren, maistrak etorri zirela eta, Eubako eskolan hasi zen Mari Tere. Zirgotu egiten zituen euskaraz egitearren. Orduan ikasi zuen Franco nor zen.

• Umeen izenak euskaraz eta erdaraz erregistratu behar

  Txaro Barrena Larruzea (1931) Amorebieta-Etxano

  Umeen izenak berak aukeratu zituen. Udaletxean erdaraz erregistratzen zituzten eta elizan bietara. Gerora aldatu zituzten izenak paper ofizialetan.

• 'Cara al Sol' kantarazi euskaraz berba egiteagatik

  Agustin Dañobeitia Ugarriza (1937) Amorebieta-Etxano

  Aitak Baskonian egiten zuen behar eta ama Neguri (Getxo) aldean neskame ibilitakoa zen. Umetan emakume batek kalean Cara al Sol kantarazi zien euskaraz berbetan zihoazelako. Mota horretako zapalketa asko zeuden.

• Eskolan ezer ulertu ez

  Jose Antonio Atutxa Atutxa (1932) Maria Angeles Bikandi Olano (1937) Amorebieta-Etxano

  Bernagoitiko eskolan denak batera aritzen ziren: mutil zein neska, ume zein nagusi. Dena zen gaztelaniaz eta ez zuten ezer ulertzen. Euskaraz egitea galarazita zegoen, elizan ere ezin zen.

• 'Cara al Sol' abestu eta elizarako ostera derrigorrezkoa

  Jose Antonio Atutxa Atutxa (1932) Maria Angeles Bikandi Olano (1937) Amorebieta-Etxano

  Eskolara sartu orduko bandera altxatu eta Cara al Sol abestu behar izaten zuten. Iluntzean elizara joan behar izaten zuten. Eskolan inspekzioak izaten zituzten opor aurretik.

• Elizako erregistaroak euskaraz

  Xabier Amuriza Sarrionandia (1941) Amorebieta-Etxano

  Abade zenean, erregistro liburuak euskaraz idazten hasi zen eta erdaraz heltzen zitzaizkion gutunak itzuli egiten zituen. Hori dela eta, arazoak eduki zituen artzapezarekin.

• Bernan denek euskaraz

  Emilio Esturo Altuna (1937) Kontxi Esturo Altuna (1945) Idoia Esturo Lauzirika (1962) Julen Guttadauro Esturo (1998) Amorebieta-Etxano

• Eskolan egurra euskaraz egiteagatik

  Florencio Ugalde Agirre (1929) Amorebieta-Etxano

• Aita Lontzi idazle eta euskaltzalea

  Elena Zubero Ormaetxe () Esther Zubero Ormaetxe () Kepa Zubero Ormaetxe () Amorebieta-Etxano

• Euskararekiko kontzientzia adinaren eta sexuaren arabera

  Iñaxio Mendiluze Elizondo (1937) Andoain

  Gaztetan, kuadrillan ez zuten euskaraz hitz egiten, baina orain bai. Gerra baino lehenago jaiotakoek euskaraz egiten zuten, baina ondorengoek ez. Neskek ez zuten euskaraz egin nahi izaten, hori makurkeria zela uste baitzuten.

• Euskara debekatuta kalean, baina babestuta bihotzean

  Maria Jesus Fernandez Izagirre (1933) Andoain

  Mojekin dena gaztelaniaz ikasten zuten eta ikasle gehienak erdaldunak ziren. Euskaraz hitz egitea debekatuta zegoen, baita kalean ere. Gaur egun dena euskaraz egiten dute lagunartean.