Euskara eta politika

• Elgoibarkoa institutu "pilotua"; hizkuntza-ereduak

  Andres Alberdi Gorostiaga (1950) Getaria

  1979an, Eusko Kontseilu Nagusiaren baitan hainbat eskola eta institutu euskalduntzeko urratsak eman ziren. Mari Karmen Altzueta eta Xabier Mauleon ibili ziren zeregin horretan. Elgoibar, Hondarribia eta Hernaniko zentroak, institutu "pilotu" izendatu ziren eta ordutik irakasle berri guztiek gaztelaniaz gain euskara ere jakin behar zuten. Institutuan hasieran hiru ereduak zeuden: A, B eta D.

• Elizak lokalak uzten zizkion ikastolari

  Maria Elena Mujika Igartua (1944) Eibar

  Elizak asko lagundu zuen Eibarko ikastolako sorreran eta garapenean, lokalak uzten. Apaizen bat ere laguntzen ibili zen. Falangisten lokal zaharrean ere egon ziren klaseak ematen.

• Eibarko ikastolako arduradun 1966-1972 bitartean

  Serafin Basauri Arteaga (1935) Eibar

  Eibarko Ikastola 1960. hamarkada hasieran sortu zen. Serafin Basaurik 1966. urtean (elkarrizketan 1967 dio) hartu zituen ikastolako ardurak (diruzain, idazkari...). Garai hartan oraindik ere lokaletan ematen zituzten eskolak (Zezenbiden), baina indartzen ari zen (1967. urtean pasa zen ikastola guraso elkartearen eskuetara). Garai hartan bi irakasle besterik ez zeuden: Mari Tere Munduate eta Marisol Aranzeta. Serafin Ikastolako arduradun zegoela, Margarita Murgizu kontratatzea lortu zuten. Imanol Larrañaga ere orduan sartu zen ikastolan, eta baita Amaia Aseginolaza ere (eta, ondoren, beste batzuk). Ikastolarako dirua lortzeko hainbat ekitaldi antolatzen zituzten. Hasiera batean, ume txikientzako klaseak bakarrik zeuden; gero ikasketa guztiak egiteko aukera jarri zuten.

• Euskarazko liburuak ganbaran

  Irene Salaberria Kortaberria (1940) Lezo

  "Estado de Excepción" izendatu zutenean, Ireneren aitak etxean zituzten euskarazko liburuak ganbarara eraman zituen. Behin, soldaduak zebiltzala, Irenek ganbarara igo zitezen esan zien, eta koadro batzuk atera zituzten.

• Bizi guztia euskalgintzan

  Felix Etxeberria Larrañaga (1926) Elgoibar

  "Cooperativa Elgoibarresa" denda nola sortu zen azaltzen du. Ekin gazte taldean ere egon zen Felix. Euskalgintzan jardun izan du bizi guztian.

• Hiztegitxo teknikoa

  Felix Etxeberria Larrañaga (1926) Elgoibar

  Berak 1976. urtean Danobat lantegian egiten zuen itzultzaile lanerako prestatutako hiztegitxoa erakusten du.

• Euskal jaialdiak Elgoibarren 50eko hamarkadan

  Felix Etxeberria Larrañaga (1926) Elgoibar

  Zailtasunak izan arren, 50eko hamarkadan urtero antolatu zituzten Elgoibarren euskal jaialdiak.

• Elgoibarko ikastola: testuliburuak

  Andres Alberdi Gorostiaga (1950) Getaria

  Elgoibarko ikastolan lanean hasi zenean. 6. mailako tutoretza eman zioten, 26 ikaslerekin. Parrokiako lokaletan zeuden gelak. Alfonso Guilló, Nekane Iturbe eta hirurak ziren irakasleak. Testulibururen bat bazegoen euskaraz baina gehienbat gaztelaniatik itzultzen zituzten fitxak eta ariketak. Ikastolako hasierako familia eta haurrak euskaldunak ziren ia denak.

• Bergarako ikastola eta Don Pablo abadea

  Markos Gabilondo Irala (1942) Bergara

  Hasiera batean, Konbenio kaleko ikastolan bi andereño bakarrik zeuden. Ikastolaren antolakuntzaz Juste Amenabar, Txomin Amasorrain, Don Pablo... arduratzen ziren. Don Pablo San Pedroko abadea zen. Ikastolaren inguruan guraso talde bat sortu zen.

• Bergarako ikastolaren sorrera: erregistroa

  Markos Gabilondo Irala (1942) Bergara

  Ikastola sortu aurretik euskarazko akademia bat zegoen Bergaran. Ikastola handitzen joan zenean, akademiakoekin elkartu ziren. Koldo Eleizalde izenarekin joan behar ziren ikastola erregistratzera, baina fitxatuta zegoenez, Aranzadi ipini zioten izena.

• Azkoitia inguruan euskara gehiago II

  Patxi Lizarralde Iriondo (1936) Elgoibar

  Garai batean etxeetan beharbada euskaraz hitz egiteko beldurra egongo zela dio. Azkoitiarrek euskaraz egiten zuten, baina Elgoibarren gaztelaniaz egiten zen asko.

• Angel Iriondo kantu lehiaketara Hernanira

  Patxi Lizarralde Iriondo (1936) Elgoibar

  Euskal kantak ikasi egiten zituzten. Familiaren interesaren arabera. Angel Iriondo `Angelo´ zen abeslari ezagunenetakoa herrian. Bereziartua organo-jotzailearekin entseatzen zuen. "La voz de España"ren lehiaketan parte hartu zuen. Egunkari banatzailearekin joan zen Hernanira.

• Euskara bultzatzeko ekitaldietara `Ixkiña Mutriku´monologoarekin

  Patxi Lizarralde Iriondo (1936) Elgoibar

  Leku askotan antzeztu zuten `Aitona eta biloba´ antzezlana. Berak monologoak egin izan zituen euskaraz. Esaterako, leku askotan egin zuen `Ixkiña Mutrikun´ monologoa : Bermeon, Soraluzen, Urretxun... Euskarazko ekitaldiak antolatzen ziren herrietan musika, dantza, antzerkia eta bestelakoak nahastuta. Ekitaldi horien barruan sartzen ziren euren antzezlan eta monologoak, laburrak izaten ziren eta.

• Andra Mari dantza taldeak antolatutako ekitaldietara

  Patxi Lizarralde Iriondo (1936) Elgoibar

  Berak gehien egin zuen monologoa `Ixkiña Mutrikun´ izan zen. `Aitona eta biloba´ antzezlana Eibarren antzeztu zuten lehen aldian oso jende gutxi egon zen eta denbora batera berriz antzeztu zuten. Hango ekitaldian Andra Mari dantza taldekoek parte hartu zuten. Talde horretakoek antolatutako ekitaldietan parte hartu zuen gero berak `Ixkiña Mutriku´ monologoarekin Bermeon eta Berrizen.

• Ez zuen dirurik jasotzen monologoengatik

  Patxi Lizarralde Iriondo (1936) Elgoibar

  Jose Zubiaurre eta biak ibiltzen ziren monologoak egiten. Dekorazioak Dimas Gilek prestatzen zizkien. Berak ez zuen dirurik kobratzen monologoak egitearren; euskara bultzatzearren izaten zen. Taldeak beste herrietara joaten zirenean zerbait kobratuko zuela uste du. Bilboko Arriagako ekitaldia Alfontso Irigoienek antolatu zuen.

• Mutrikura monologoa egitera joan zenekoa

  Patxi Lizarralde Iriondo (1936) Elgoibar

  Gogoan du behin Mutrikura joan zela monologoa egitera eta bertsolariak ere bazirela. Berak Itziar Aizpurua eramatea proposatu zien, baina berarekin eta bertsolariekin nahikoa zutela esan zioten.

• Mendira joateko ere baimena behar

  Patxi Lizarralde Iriondo (1936) Elgoibar

  Gauza guztietarako baimena behar izaten zen, baita mendira joateko ere. Zapatetan antzematen zuten nor zen guardia zibila. Ibilaldi batera Balmaseda ingurura joan zireneko kontuak. Euskarazko antzerkietan ez zuten inoiz arazorik izan.

• Mendia eta euskaltzaletasuna

  Patxi Lizarralde Iriondo (1936) Elgoibar

  Mendi-ibilaldietan izandako arazoak. Esaterako, Andoni Arrizabalaga beraiekin ibili zenean eta guardi zibilak haren bila. Urbiatik jaitsi eta alboko mendira igo ziren ikurrina handi batekin. Euskal Herri osoko mendizaleak zeuden eta beraiek ere atzetik joan ziren. Behera jaitsitakoan, guardi zibilak zituzten zain. Mendia euskaltzaletasunarekin lotu izan da; gutxi zekitenek ere euskaraz egiten zuten han.

• Mendian abesteko ohituraren inguruko anekdota bitxia

  Patxi Lizarralde Iriondo (1936) Elgoibar

  Mendian abestu ere egiten zen euskaraz. Atxilotuta egon zen batek kontatu zien komisaldegian erakutsi zizkioten argazkietan Angel Iriondo eta biak agertzen zirela Urbian kantuan, elkarri lepotik helduta.

• Mendia eta euskara; mendian abesten

  Patxi Lizarralde Iriondo (1936) Elgoibar

  Mendian abesteko zaletasuna egon izan da. Gogoan du behin Gorizen borobilean eseri eta abesten jardun zutela. Beste behin Curavacas jaisten ere bai. Mendia garrantzitsua izan da euskararentzat. Kalean errazegi jo izan dela gaztelaniara dio. Mendian nagusiagoekin ibiltzen zen askotan eta haiekin beti euskaraz. Oporrak hartu eta Urbiara joaten ziren astebeterako.