Euskara eta politika

• Elgoibarko ikastola herrian sakabanatuta I

  Juan Jose Araolaza Lahidalga (1943) Zizurkil

  Elgoibarko ikastolan gero eta ikasle gehiago matrikulatzen zirenez, Felix `Parapan´en ideia baten bidez, bonuak saltzen hasi ziren eta horrela ikastolarako lokalak erosten hasi ziren. Bonuak zer ziren. Gure Kai S.A.

• Elgoibarko ikastola herrian sakabanatuta II

  Juan Jose Araolaza Lahidalga (1943) Zizurkil

  Danobat eta Goiti lantegien laguntza handia izan zuen Elgoibarko ikastolak. Estatuak "Plan de Urgencias Vascongadas" planaren barruan eskola txiki biribilak eraiki zituen, haurrak hara bideratzeko. Elgoibarren, ordea, ia denak ikastolara joaten zirenez, Udalarekin adostu zen eskola biribil horiek ikastolak ere erabiliko zituela.

• Elgoibarko ikastola herrian sakabanatuta III

  Juan Jose Araolaza Lahidalga (1943) Zizurkil

  Haurtzaindegi laborala Elgoibarren sortzeko, 3 milioi pezetako laguntza lortu zuten. Diru horrekin, gainera, Urasandi inguruan beste lokal bat erosi zuten ikastolarako. Maalako mojen eskola itxi zutenean, bertan ere haurtzaindegia sortu zuten eta 3-4 irakasle hartu zituzten.

• Tituludun irakasle euskaldunak aurkitzeko zailtasunak

  Juan Jose Araolaza Lahidalga (1943) Zizurkil

  Tituludun irakasle euskaldunak aurkitzea izan zen eragozpen handienetariko bat. Hasierako irakasleetako batzuk: Itziar Ajuria, Jone Etxabe, Mari Juli Konde, Nekane Zubiaurre…. Irakasle tituludunak, Antton Aramburu, Andrés Alberdi, Alfonso Gilló... Alfonso Guillóri buruz.

• Ikastolarako estatuaren diru laguntza nola lortu zuten

  Juan Jose Araolaza Lahidalga (1943) Zizurkil

  Estatuak eskola pribatuei diru laguntzak bideratzeko plan bat atera zuen. Dirua lortzeko baldintzetako bat 8. mailara arteko ikasketak eskaintzea zen. Ez zutenez, talde bat bildu, Madrilera joan eta eskaera bertan aldatu zuten. 8. maila eskaintzen zutela adierazi zuten eskaeran, ikasle batzuk lortu zituzten martxan jartzeko gela hori, eta diru laguntza jasotzen hasi ziren.

• Ikastolako eraikinarentzat dirua lortzen

  Juan Jose Araolaza Lahidalga (1943) Zizurkil

  Elgoibarko ikastolaren eraikin berria eraikitzeko plan partziala aurrera atera zen, baina dirua behar zuten lurzoru guzti horiek erosteko. Herritarrei dirua eskatu zieten, etxez etxe. Etxe bakoitzaren diru-sarreren arabera, kopuru bat edo beste eskatzen zuten. Zortzi milioi pezeta bildu zituzten herritarren artean. Enpresetan beste hainbeste bildu zen.

• Ikastola eraikitzeko baimena nola lortu zuten

  Juan Jose Araolaza Lahidalga (1943) Zizurkil

  Proiektua eta dirua izanda, ikastola eraikitzeko baimena falta zitzaien. Zarautzeko ikastola egoera berean zegoenean, bertako zuzendaria, Joxe Juan, eta bi herrietako alkateak, Donostiara joan ziren gobernadorearengana.

• Frontoia Elgoibarko ikastolarentzat

  Juan Jose Araolaza Lahidalga (1943) Zizurkil

  Elgoibarko ikastolaren eraikin berriari jolasleku gutxi diseinatu zitzaiola konturatu ziren. 800 ikasleentzat lekua behar zuen. Arkitektoak jatorrizko proiektua moldatu eta ikastolari frontoi bat atxikitu zitzaion.

• Aubixako udalekua

  Juan Jose Araolaza Lahidalga (1943) Zizurkil

  Zarauzko ikastolak Aiako baserri batean udaleku bat sortu zuen eta hori entzunda, Juan Joxek Elgoibarko ikastolarako gauza bera egin behar zela pentsatu zuen. Behin, mendirtk zihoala Aubixako baserria ikusi zuen. Batzordean proiektuak aurrera egin zuen eta Aubixako konponketak auzolanez egin ziren. Begiraleak herriko gazteak eta irakasleak izaten ziren.

• Sukaldaritza ikastaroak antolatzen zituzten herrian I

  Lesmes Mujika Mitxelena (1931) Zizurkil

  Kalean ikastaroak egiten zituzten urtean behin edo bitan. Koaderno batean apuntatzen zituzten sukaldariek emandako errezetak. Hamabost bat emakume juntatzen ziren. Dirua jartzen zuten sukaldaria ordaintzeko. Egindako janaria zozkatu egiten zuten. Ezkondutako emakumeak ziren gehienak. Gizonezkoak ere parte hartzen zuten, baina sukaldaritzan ikasten ez. Helburua herriko jendeari zerbait erakustea zen.

• Euskal kontzientzia piztuta, euskaraz egiteko erabakia

  Jasone Gorroño Aldai (1954) Aretxabaleta

  Jasonek eta lagun batzuek euskararen aldeko hautu kontzientea egin zuten gaztetan, euskal kontzientzia pizten hasi zitzaienean. Aitak Aberri Egunean ikurrina zuen postaltxo bat jartzen zuen urtero irratiaren ondoan eta sestra sortzen zen etxean. Behin lagun batek azaldu zion hura zela euskaldunen bandera. Bilerak egiten eta kontzientzia politikoa hartzen hasi ziren pixkanaka.

• Euskarazko alfabetatze-eskolak ikastetxeetan

  Jasone Gorroño Aldai (1954) Mila Zubizarreta Unanue (1948) Aretxabaleta

  Ikastola publiko bihurtu zen 1994an eta ikastolako lehenengo mailetako umeak Kurtzebarri ikastetxekoekin nahastu ziren. Bi eredu zeuden artean, B eta D. Aurretik, euskarazko alfabetatze-eskolak eman ziren ikastetxeetan, eskola orduetatik kanpo. Jasone aritu zen eskolak ematen `Euskalduntzen´ liburuarekin. Aretxabaletan arazorik ez, nahiz eta zenbaitek gogoko ez izan; Eskoriatzan, berriz, gaizki ikusita zeuden eskola horiek, euskararen kontrako jarrera zuen jendea zegoelako.

• Eskolan dena gaztelaniaz, Cara al Sol, banderari muin egin...

  Ana Mari Lezertua Sustaeta (1940) Mutriku

  Eskola nazionalean sartzean banderari muin egin behar zioten eta "Cara al Sol" abestu. Maistra nafarra eta euskalduna zen, Miren Goiburu, eta pena ematen zion euskaldunek gaztelaniaz egin behar zutelako. Udaletxe azpian ibili zen eskolan. Neskak eta mutilak banatuta zeuden. Egaña lantegian lanean zegoen bitartean atera zuen eskola-ziurtagiria.

• Euskal kantak ikasten zituzten `Boga-boga´ liburutik

  Maritxu Arrese Letona (1945) Ramon Arrese Letona (1949) Eskoriatza

  Ez dute gaur egungo euskal musika talderik ezagutzen. Garai batean euskal kantak ikasten zituzten abadearekin, maistra etorri aurretik, `Boga-boga´ liburuarekin. Gustuko zuten abestea. Maritxuk dio arrosariotik irtendakoan kantuan joaten zirela basora. Gaur egun gazteek ez dute euskal abestirik abesten. Ramonek dio beraiek tabernarik taberna kantuan ibiltzen zirela.

• Hika zebilena, baserritarra

  Aintzane Agirre Urzelai (1981) Oñati

  Frankismo garaian erdararako joera nagusitu zen. Euskarazko liburuak debekatu zituzten. Zuka egiten zuena baino maila baxuagokoa izango zen hika zebilena: baserritarrak. Baserri munduko adinekoak konplexuak dituzte oraindik ere.

• Eskolara gutxitan, kaletarrak baxuagotzat hartu

  Karmen Irizar Aranguren (1948) Genaro Laskurain Lete (1942) Antzuola

  Karmen noizean behin joaten zen eskolara, lehenengo baserriko lanak ziren. Eskolan erdaraz egin behar izaten zutela dio Genarok, eta gaizki eginez gero, zigorra. Baserritarrak baxuago ikustearena hortik ere etor daitekeela dio Genarok.

• Zaldibiako ikastolaren sorrera; Dominikar Errepublikako esperientzia

  Anttoni Nazabal Iztueta (1956) Zaldibia

  Zaldibian etxebizitzetan ikastola jarri zuten eta mugimendu indartsua sortu zen. Irakasleetako bat Carmen Irastortza zen. Dominikar Errepublikara elkarrekin joan ziren; guztira 9 neska. Urtebeterako printzipioz, baina bi urte azkenean. Familia aberatseko troskista bat ezagutu zuen eta kontraesana sortu zion horrek.

• Seminarioan politika konturik ez; euskal kultura, berriz, bai

  Jose Zufiaurre Goia (1934) Beasain

  Seminarioan abertzaletasunaz ez zen hitz egiten. Politika alde batera geratzen zen. Kulturalki asko jantzi omen zen seminarioan egondako garaian.

• Baserrietan hika gehiago

  Xeferi Erostarbe Lazkano (1933) Bittori Goitia Larrañaga (1928) Enkarna Grisaleña Gil (1928) Oñati

  Euren aurrekoek gurasoei berorika hitz egiten zieten, baita aitajaunari eta amandreari ere. Araotzen normalena zen kalean hika egitea. Gaur egun asko nabaritzen da euskaran kalearen eragina. Hika baserritarrek hobeto gorde dute.

• Hika egiteko, maiz elkar ikusi behar

  Xeferi Erostarbe Lazkano (1933) Bittori Goitia Larrañaga (1928) Enkarna Grisaleña Gil (1928) Oñati

  Euren artean euskaraz egin dute beti, baina denbora asko bada elkar ikusi ez dutela, zukara pasatzen dira nahigabe. Erdaraz hitz egiten hasi zen jendea Oñatin Frankismo garaian. Enkarna gerraurreko ikastolara joan zen, baita bere anai-arrebak ere, Koruetako Don Genarorekin.