Euskara eta politika

  • Arantxa Gurmendi Antzezlanak itzultzeko, apaizen laguntza; 35 talde Gipuzkoan

    Arantxa Gurmendi Olabiaga (1944) Donostia

    1969an desegin zen Jarrai antzerki taldea. Obra asko antzeztu zituzten, aurretik apaizen laguntzarekin itzulita. Apaizak kultur eragile. Sotanarik ez zuten erabiltzen. Beste antzerki-talde batzuk bultzatu zituzten: 35 talde zeuden Gipuzkoan.

  • Arantxa Gurmendi Ipuinak saltzen frontoietako jaialdietan

    Arantxa Gurmendi Olabiaga (1944) Donostia

    Jarrai taldean ipuinak ere argitaratu zituzten, euskaraz. Ipuin ezagunak itzuli zituzten; katalanekin elkarlanean. Bertso jaialdietan eta pilota partidetan saltzen zituzten fotokopiak. Taldeko harakinak, Goñik, txuleta bakoitzarekin ipuin bat saltzen zuen. Militantzia.

  • Arantxa Gurmendi `Jarrai´ antzerki taldekoen bilerak eta ibilerak

    Arantxa Gurmendi Olabiaga (1944) Donostia

    Jarrai antzerki taldekoak non elkartzen ziren: Beobideren etxea, apaizek utzitako lokalak... Zentsurakoak joaten ziren emanaldietara. Mundua jateko ausardia zuten orduan, ikasketarik izan ez arren; denak ziren beharrezko.

  • Arantxa Gurmendi Donostia, erreferentzia antzerkigintzan

    Arantxa Gurmendi Olabiaga (1944) Donostia

    Donostia erreferentzia bihurtu zen antzerki arloan, Gipuzkoako taldeen akuilua. Garai hartako kultur mugimendu oparoa. Euskal kantagintza berria.

  • Arantxa Gurmendi Lehenengo antzezlana prestatu zuenekoa

    Arantxa Gurmendi Olabiaga (1944) Donostia

    Sekretaritza ikasten ari zela, akademian antzezlan bat prestatu zuen; 15 urterekin. Entseguak egin zituzten, baina ezin izan zuten estreinatu, mutiletako bat atxilotu egin zutelako ikurrina bat jartzeagatik.

  • Arantxa Gurmendi Meliton Manzanasen aurrean

    Arantxa Gurmendi Olabiaga (1944) Donostia

    60eko hamarkadako giro nahasia (manifestazioak...). Lehen Aberri Eguna, Bergaran. Bidai agentzia batean zebilen lanean, eta autobusak hartu zituen hara joateko. Polizia joan zen galdezka, eta Meliton Manzanasengana eraman zuten. Galdeketa.

  • Arantxa Gurmendi Gerra osteko lehen euskarazko irratsaioa, Paristik

    Arantxa Gurmendi Olabiaga (1944) Donostia

    Parisen euskarako irakasle hasi zen senarra, unibertsitatean, Txillardegik utzi zuenean. Antzerki-talde batean hasi zen bera, Azañaren ilobarekin, eta Buenas noches, España irratsaioan parte hartzea proposatu zion, euskaraz. Pirenaica irratsaioa.

  • 876 Euskara, libre

    Rufino Arbelaitz Sarasola (1924) Oiartzun

    Rufino 13 urtera arte ibili zen eskolan, gerra hasi aurretik, eta gogoan du garai hartan euskara libre zela eskolan.

  • Miren Agurtzane Irigoras Gerraosteko errepresioa eta euskal izenak

    Miren Agurtzane Irigoras Gaintza () Durango

  • Maritxu Barrutia Mojekin euskara debekatuta

    Maritxu Barrutia Totorikaguena (1920) Markina-Xemein

    Markinako Mesedetako mojen ikastetxean dena zen erdaraz. Askotan egiten zien agiraka. Mojekin euskara asko galdu zutela dio.

  • Maritxu Barrutia Erdaraz egiten zuten Ondarroako arraindunak

    Maritxu Barrutia Totorikaguena (1920) Markina-Xemein

    Ondarroatik arraina saltzera etortzen ziren hiru arraindun. Buru gainean ekartzen zuten arraina eta haiek dena egiten zuten erdaraz, baina arraina saltzerakoan dena egiten zuten euskaraz.

  • Eskolan, Edurne izatetik Nieves izatera

    Mutriku

    Barakaldon, Edurne izatetik Nieves izatera pasatu zen. Maistrak deitzen zionean ez zuen kasurik egiten eta zigortu egiten zuten. Aintzanek, bere ahizpak, zigorren bidez azkar ikasi zuen gaztelaniaz eta euskara ahaztu zitzaion.

  • Adolfo Soto Euskal Jaiak antolatzeko beldurra

    Adolfo Soto Fernandez (1934) Mutriku

    Haurrentzako Euskal Jaiak antolatu ondoren, helduenak antolatzen hasi ziren Deban, Eibarren... Beldurra zeukaten euskal kulturarekin lotutako ekintzak antolatzeko. Deban gainera, udan Madriletik etorritako politiko eta militar ugari zeuden uda pasatzen eta beldurra handiagoa zen.

  • Adolfo Soto Euskal Jaiko panfletoak kotxearekin banatzen

    Adolfo Soto Fernandez (1934) Mutriku

    Itziar Aizpuru eta Begoña Andonegirekin errentako kotxe batekin Zumarragaraino joan ziren Euskal Jaietako panfletoak banatzen.

  • Pilartxu Etxabe Bartzelonaraino ezin euskaraz egin

    Pilartxu Etxabe Zubizarreta (1932) Gautegiz-Arteaga

    Pilartxuren ama behin Kortezubiko Kaltzada baserriko andrearekin joan zen Bartzelonaraino. Ez zekienez gaztelaniaz, euskaraz egiten zuen berba ondoko lagunagaz. Bidaian zehar mutiko batek horrela ez hitz egiteko esan eta berbarik esan barik joan zen Bartzenolaraino. Aita itsasgizona zenez, amak asko bidaiatzen zuen. Pilartxu ere Bartzelonara joan zen eztei-bidaian. Gaztelaniaz ez jakin arren, ama ondo moldatzen zen toki guztietan batetik bestera ibiltzeko. Kataluniarrak beraien hizkuntza euskaldunek baino hobe defendatzen dutela uste dute.

  • Irene Orroño Euskara eta faxismoa

    Irene Orroño (1938) Derio

    Denek egiten zuten euskaraz auzoan, eskolan izan ezik. Eskolan, Cara al Sol kantatu behar zuten. Alkatea faxista hutsa zen eta behin andre bati “egun on” esateagatik, hurrengoan kartzelara eramango zuela esan zion.

  • Ramon Anitua eta Pedro Lejardi Aspiltzako eskolan erdaraz, Markinakoan euskaraz

    Ramon Anitua Lejardi (1932) Pedro Lejardi Goiogana (1939) Markina-Xemein

    Aspiltzako eskolan Pedrok euskaraz zein erdaraz egiten zuten. Ramonen emazteari behin euskaraz egiteagatik buruan ebakia egin zion maistrak. Ramonek Markinako eskolan, ostera, dena egiten zuen euskaraz. Pedrok Ondarroako maisu euskalduna eta Markinatik joaten zen maisu erdalduna izan zituen. Pedrok euskaraz egiteagatik ezartzen zioten zigorra azaltzen du. Hala ere, Ramonek dio erdara jakitea ere beharrezkoa dela.

  • Alfonso Guillo Aubixako aterpetxea

    Alfonso Guilló González (1953) Elgoibar

    Elgoibarko Ikastolak, Aubixako udalekuaren sorreran izan zuen papera. Gurasoek aukeratu zuten baserria, lanak egin zituzten... Hasierako urteetan, udalekua ikastolako haurrentzat bakarrik zen. Begirale-lanak egiten.

  • Mari Karmen Elustondo Gurasoak euskaltzaleak

    Mari Karmen Elustondo Oñederra (1947) Elgoibar

    Gurasoekin dena euskaraz egiten zuen. Eskolan erdaraz ikasi zuten eta erdararako joera hartu zuten anai-arrebek. Gurasoek euskaraz egin zezaten esaten zieten. Eskolan ibili ostean, hamar urterekin Santa Clara kolegiora joan zen. Irakasleak zigortu egiten zituen, euskaraz egitearren. Bost urtera arte, euskaraz egitearren ez zieten ezer esaten. Lagun artean beti erdaraz egiten zuten.

  • Angeles Ortuoste Euskaraz eginez gero, jolasordurik gabe

    Angeles Ortuoste Arana (1949) Elgoibar

    Ereñoko eskolan erdaraz egin behar izaten zuen, eta jolasordurik gabe lagatzen zituzten euskaraz eginez gero. Etxean euskaraz eta kalean erdaraz egiten zuen han. Jaunartzea euskaraz egin zuela uste du.