Euskara eta politika

• Doktrina euskaraz ez egitearren, eskolatik ospa

  Divina Lanberri Elizondo (1937) Orio

  Eskola nazionalera joan zen, besterik ez zegoelako. Neskek maistra eta mutilek maisua izaten zuten. Doktrina euskaraz ez erakustearren maistrarekin izandako tirabira kontatzen du. Harrezkero, ez zen gehiago joan. Partikularretan hasi zen.

• Iturburu ikastolara lanera

  Inazio Agirrebeña Osa (1936) Soraluze

  Egunkarian atera zen Iturburu ikastolan lan egiteko iragarkia. Atezain moduan hasi zen bertan lanean, eta oroitzen du hasieran ez zegoela aterik ere, amaitu gabe zegoela eraikinaren aurrea.

• Iturburu ikastolan bizitzea

  Inazio Agirrebeña Osa (1936) Soraluze

  Iturburu ikastolako atezaina zenez, familia osoa bertara mugitu zen bizitzera, eskolan bertan etxea eginda. Hasiera batean ikastolan 500 bat ikasle gogoratzen ditu.

• Iturburu ikastolako jangela

  Inazio Agirrebeña Osa (1936) Soraluze

  Hasiera batean goizez bakarrik zuten ikastola umeek, ondoren, arratsaldez ere joan behar zutenez, jangela zabaldu zuten.

• Ikastolako ur-deposituaren ardura

  Inazio Agirrebeña Osa (1936) Soraluze

  Ikastolako garbitasuna. Umeek gauzak lurrean botata uzten zituzten. Inazio arduratzen zen ikastolako ur-deposituaz. Arrajolan zegoen depositutik ikastola baino gorago zegoen beste depositu batera jasotzen zen ura. Euri asko egiten zuenean, ura zikina irteten zen, kafesnearen kolorekoa, menditik zetorren ura zelako. Gaur egun herriko ura dute ikastetxean.

• Bilboko maistraren zigorrak

  Zipri Urkiza Artetxebarria (1945) Mendata

  Bandera atera eta "Cara al sol" abestu behar izaten zuten. Bilbotik etortzen zen maistra. Euskaraz egitearren zigortu egiten zituen. Makila batekin edo egurrezko metroarekin jotzen zituen. Errespetua baino beldurra izaten zutela dio.

• Euskaraz egitearren zigorra eskolan

  Bittor Larruzea Aranbarri (1928) Mendata

  Gerra osteko eskolan, euskaraz egiten zuenari, fitxa bat ematen zioten eta hura eskuz esku pasatzen zuten. Zigorra jolas-ordu gabe geratzea izaten zen. Doktrina izaten zuten jolasaren ordez.

• Umetan gazteleraz ikasi behar

  Maria Jesus Aranguren Gurrutxaga (1955) Gasteiz

  Umetan ez zuen euskaraz ikasteko aukerarik izan. Bere lehen maistra erdalduna izan zen. Harentzat ere gogorra izan zen haur euskaldunei gaztelera irakastea. Maria Jesusek ez dauka oroitzapen txarrik, euskaraz egiteagatik zigor gogorrik ere ez zuen ezagutu. Mojen ikastetxe batera joan zen.

• Lan ibilbidea: ikastolatik euskaltegira

  Maria Jesus Aranguren Gurrutxaga (1955) Gasteiz

  Oinarrizko ikasketak amaituta, euskalgintzan murgildu zen. 70. hamarkadan isilpeko ikastolen mugimendua hasia zen. Ordezkapen bat egitera iritsi zen Gasteizko Ikasbidea ikastolara. Ikastoletan umeak zituzten gurasoak euskara ikasteko zerbait sortu nahian zebiltzala jakin zuen eta 'Udaberria' euskaltegiaren proiektuan sartu zen. Bere aurreneko zeregina euskara irakasten zebilen jendea batzea eta koordinatzea izan zen.

• Izaskun Arruerekin harreman estua

  Maria Jesus Aranguren Gurrutxaga (1955) Gasteiz

  Olabide ikastolaren sorrera garaian ezagutu zuen Izaskun Arrue. Olabide utzi zuenean erizain lanak eta euskaltegia uztartu zituen Arruek.

• Gerraostean gogoan du

  Juantxo Arteaga Yeregi (1937) Lasarte-Oria

  Gerraostea gogoan du, batez ere eskolako lehenengo eguna. Eskolaurrea bukatu eta eskola nazionaletara joan zen Juantxo. Maisuak falangistak ziren eta 'Cara al Sol' abestera behartzen zituzten.

• Politikoki esnatzea

  Juantxo Arteaga Yeregi (1937) Lasarte-Oria

  20 bat urte bete zituenean Juantxo mundu sozio-politikoan sartu zen. 68-80 bitartean oso aktiboa izan zen arlo horretan. Mendizale elkarte bat berpiztu eta ikastolaren sorreran parte-hartu zuen.

• Andereino falta izugarria

  Juantxo Arteaga Yeregi (1937) Lasarte-Oria

  Ikastolaren sorrerarako bilerak Urretxun egiten zituzten. Lehenengo andereinoak gipuzkoarrak ziren. Dozena erdi bat andereino zegoen orduan, denak gipuzkoarrak. Joxe Lasari esker, La Salleko eskolak 'magisterio eclesiastiko' ematea lortu zuten.

• Seminarioko ikasleak maisu

  Juantxo Arteaga Yeregi (1937) Lasarte-Oria

  Joxe Lasari esker seminarioko ikasleak ikastoletako maisu lanetan jartzen hasi ziren, magisteritza ikasketak oso urriak baitziren orduan. Joxe Lasa bera lehenengo maisua izan zen Elgoibarren.

• Eskola nazionaletan euskara sartzen

  Juantxo Arteaga Yeregi (1937) Lasarte-Oria

  Ikastolen mugimendua eta sorrera garaten ari zela, euskara ikastolara muga ez zedin, eskola nazionaletan ere euskara sartzen hasi ziren. Hezkuntzako delegazioarekin bideratu zuten hori. Gurasko asko horren alde jarri ziren.

• Sunbillara maistra bila

  Juantxo Arteaga Yeregi (1937) Lasarte-Oria

  Sunbillako parrokoa sozialki famatua zen, eta harengana jo zuten ikastolarako andereino bila. Hark magisteritza ikasitako emakumeen kontaktua eman zien, baina oso atzerakoiak ziren eta ez ezer egitea erabaki zuten.

• Lasarteko lehenengo ikastola: pisu batean

  Juantxo Arteaga Yeregi (1937) Lasarte-Oria

  Etxe karratu bat bazen lasarteko irteera ondoan. Hango pisu batean ireki zuten lehenengo ikastola, Recondotarren laguntzaz. Mendizabal andereinoa hasi zen bertan, Elbira Zipitriarekin ikasitakoa.

• Ikastolarako pisua debalde

  Juantxo Arteaga Yeregi (1937) Lasarte-Oria

  Lasarteko ikastolarako etxe bat aukeratu zuten, pisu batean jarriko zuten. Luzuriaga Pasaiako fabrikara joandako familia baten etxea erabili zuten. Luzuriagatar batekin eta banketxeekin elkartu eta pisua debalde lortu zuten.

• Ikastolan 40 ume

  Juantxo Arteaga Yeregi (1937) Lasarte-Oria

  Arantxa Mendizabal izan zen lehenengo andereinoa. 40 ume izan zituzten lehenengo urtean. Akademikoki ikastolaren balioa zalantzan jarri zuten batzuek.

• Ikastolaren sorrera PNVk bereganatu

  Juantxo Arteaga Yeregi (1937) Lasarte-Oria

  Santa Barbara mendi taldea izan zen ikastolaren sorrera bultzatu zuena. Taldeko kide batzuk EAJn sartu eta ikastolaren mugimendua haien esku gelditu zen.