Ekonomia gerraostean

• Gerraostea Irunen: Lesakara, ezkutuan, irin bila joan beharra

  Ramon Irastorza Artola (1927) Irun

  Gerraostea. Gosea. Francok Gipuzkoa eta Bizkaiko errotak itxiarazi zituen eta Lesakara joaten ziren irin bila irundar asko. Frankistek ez zuten hori onartzen eta isun ugari jarri zituzten gerraosteko lehen urteetan. Ramon, lagun batekin batera, gabon gauean Berara joan zen irin bila.

• Irundik Lesakarako bidea

  Ramon Irastorza Artola (1927) Irun

  Irin zakuen banaketa nola egiten zen kontatzen du. Lesakara astoekin joateko egun osoa behar zen. Bidean ia ez zegoen trafikorik, autoren bat baino ez zuten ikusi bide osoan.

• Frankistek irin-errota guztiak itxi zituzten Gipuzkoan

  Ramon Irastorza Artola (1927) Irun

  Errazionamenduak nola bukatu ziren kontatu eta Francok gipuzkoar eta bizkaitarrei ezarritako zigorra, irin-erroten zigilatzea, azaltzen du.

• Errazionamendu garaia Katean

  Ramon Irastorza Artola (1927) Irun

  Errazionamendu garaia. Katea auzoan kiosko bat zegoen baimenduta errazionamendu kartillekin janaria banatzeko. Ogi gehiago nahi bazen, Hendaiatik lor zitekeen, lagun egokiak izanda

• Errazionamendua eta estraperloa

  Resu Aizkorreta Arruabarrena (1931) Pasaia

  Bueltatu zirenean, errazionamendua eta miseria. Estraperloan babarrunak, patatak... denetik ekartzen zuten. 12 urte zituenean, gurasoek denda ireki zuten, eta bera ere han egoten zen lanean. Estraperlokoa zen ia dena. Bretxara joaten ziren baserritarrak eta haiei erosten zieten, dendarako. Ogi beltza Lekeition ikusi zuen lehen aldiz.

• Estraperloko ogia eta patata

  Resu Aizkorreta Arruabarrena (1931) Pasaia

  Errenteriako okin bati erosten zioten ogi zuria. Bretxan erositako patatarekin gertatu zitzaiena kontatzen du. Denda non zuten esaten du, Biyonako lokalean. Biteri eskolan ibili zen.

• Gerraostean jatekoa nola ezkutatzen zuten

  Mirentxu Agote Aramendi (1933) Donostia

  Gerraostean ez zuen goserik izan Mirentxuk. Azukrea, olioa, kontserba-latak... nola ezkutatzen zituzten azaltzen du.

• Errazionamendua eta tabernak

  Mirentxu Agote Aramendi (1933) Donostia

  Errazionamendu txartelarekin dendara joan eta bertan jasotzen zuten zegokien jeneroa. Etxe inguruan beti izan dituzte taberna eta dendak. Emakumeak ez ziren tabernetara sartzen.

• Ogia, taloa eta morokila egiten

  Gloria Susaeta Onaindia (1929) Muxika

  Ogia zelan egiten zuten azaltzen du pasarte honetan. Etxeko mahaiaren bueltan asko batzen ziren. Taloa eta morokila ere jaten zuten. Platerik barik denek jaten zuten leku beretik.

• Galdutako esnea edan

  Felix Ajuria Belar (1924) Arrasate

  Elman lanean zebileneko pasadizo bat kontatzen du. Makinan lanean zebilela, berarekin mutiko bat egoten zen bere ondoan "matxoak" kolokatzen. Amak "armosua" ekarri zion Felixi, baina esnea galduta zegoen. Esnea botatzera zihoala, mutikoak ez botatzeko esan zion. Hark edan zuen mindutako esnea.

• Gerraosteko kontrabandoa

  Inazio Barandiaran Sukia (1927) Ataun

  Janari gutxi zegoen gerraostean eta kontrabandoan aritzen ziren Nafarroa aldera joanda. Mutil bat tiroz hil zutela azaltzen du. Anekdota bat kontatzen du.

• Perretxikoak bai, baina oliorik ez

  Laureano Telleria Ordozgoiti (1935) Segura

  Lehen perretxiko ugari zegoen; baina oliorik ez zegoenez, txerriei ematen zitzaizkien jateko. Lehen olioa estraperloan lortzen zen, baina oso garesti.

• Estraperloaren garaiko anekdota

  Laureano Telleria Ordozgoiti (1935) Segura

  Estraperloa gerra ostean egiten zen. Dendatan tranpan saltzen zuten estraperloan aritzen zirenei erositako jeneroa. Araba aldera patata bila joaten zen jendea, 3-4 asto hartuta, gauez, ezkutuan. Errotak itxita egoten ziren, ezin zezaten irinik eho; baina hor ere tranpak egiten ziren. Txerria ez zegoen nahi zenean hiltzerik, baimena behar zen horretarako. Horri lotutako anekdota kontatzen du.

• Gerraosteko zailtasunak

  Tere Eizagirre Irure (1944) Zestoa

  Gerraostean, gariaren parte bat entregatu beharrak eta familia ugariek zailagoa egiten zuten bizimodua. Errazionamendua ezagutu zuen. Kalekoek okerrago pasatu zuten baserritarrek baino. Beti antzerakoa jaten zuten arren, ez zitzaien jatekoa falta. Haragia kontserbatzeko gatzetan sartzen zen (zezina).

• "Gorrien" aldekoak izateagatik, markatuta

  Mari Pilar Manterola Salegi (1949) Zumaia

  Kalean bazekien zeinekin ahal zuen euskaraz egin eta zeinekin ez. "Gorrien" aldekoak izateagatik markatuta zeuden herrian. Errazionamenduan ez zieten ematen ezer. 'Sección femenina' arduratzen zen errazionamenduaz. Jatun txarra izan zen txikitan.

• Eskola garaiko kontuak; errazionamendua

  Joxe Mari Agirregomezkorta Zelaiaran (1936) Pasaia

  Biteri eskolan ibili zen. Neskak eta mutilak aparte. Zer ikasten zuten. "Cara al sol" kantatu behar izaten zuten. Errazionamenduarekin ere gogoratzen da. Ogi beltza eta olio gutxi.

• Baratza, babarruna, esnea...

  Joxe Mari Agirregomezkorta Zelaiaran (1936) Pasaia

  Aitak baratza izan zuen gerra aurretik. Joxepa arreba zaharrenaren anekdota kontatzen du: haziak erosten zituen, ereiteko izan beharrean jateko. Babarruna. Esnea Bordaunditik ekartzen zuten, marmita txiki batekin. Igandetan garbantzua.

• Eibarko familien zilarrezko aparatuak garbitzen zituzten

  Gloria Ansuategi Aldekoa (1918) Berriz

  Ama Eibarrera joaten zen baserriko produktuak saltzera. Gerran hondatutako zilarra etxera eramaten zuen, bertan garbitu eta jabeei bueltatzeko.

• Gerraostean kontrabandoa eta estraperloa Ataunen

  Joxe Bikuña Agirre (1935) Ataun

  Gerraosteko gosea zela eta, Ataunen kontrabandoa eta estraperloa egon zen. Garia, ogia, olioa eta bestelakoak lortzera joaten ziren Nafarroara bizikletaz. Guardia zibilaren kontrolak.

• Gosea; tripa-truke lanak

  Higinio Etxabe Getaria (1933) Eskoriatza

  Gerraostean, Tripa-truke bidez lanera joaten zen jendea. Kalean gose handia pasatzen zuen jendeak. Baserrian beti babarruna jaten zen.