Ekonomia gerraostean

• Kontrabandoa, Hendaiatik batelean

  Maria Angeles Elduaien Emazabel (1936) Hondarribia

  Azukrea eta kafea bestaldetik ekartzen zituzten, kontrabandoan. Batelez joaten ziren, eta gona azpian gordetzen zuten. Ogia ere bai, zuria. Frankoetan ordaintzen zuten; dirua nola lortzen zuten. Kontrabandistak. Aitak irratia ekarri zuen, txokolatea trukatuta. Plastikozko tapoiak, bizikleta piezak... ekartzen zituzten. Angulak kortsean gordeta ekartzen zituzten emakume batzuek, eta gero Donostian saldu.

• Gerra ondoren, errazionamendua

  Carmen Gonzalez Oiarbide (1922) Hondarribia

  Gerra ondoko errazionamendua. Kale nagusian erosten zituzten gauzak. Goserik ez zuten pasatu. Ogia. Militarrek saldu egiten zuten. Estraperloko olioa.

• Errazionamendu garaiko janaria eta xaboia

  Laureano Telleria Ordozgoiti (1935) Segura

  Xaboia etxean egiten zuten, eta gogoan du hori lortzeko prozesua. Garai hartan, janaria juxtu-juxtu erosten zuten. Baserrikoak kalekoak baino hobeto bizi ziren. Beraien etxean izaten zuten janariaz hitz egiten du. Errazionamendua zen garai hartan.

• Hendaiatik ogi zuria ekartzen

  Mertxe Larrarte Zuzaia (1933) Hondarribia

  Ogia Hendaiatik ekartzen, isilpean. Karabineroek kendu egiten zieten, harrapatuz gero. Kafea eta garbantzuak. Batelean joaten ziren batzuek. Hendaiako bixintxo festak.

• Kontrabandoko angulak

  Fermin Larrarte Zuzaia (1927) Hondarribia

  Kontrabandoa. Angula ekartzen zuten, batelarekin, eta xaietan gordetzen zuten. Kamioiarekin joaten zen bera. Karga etxera eraman zuen behin; angula jana egin zuten. Donostiara eraman zuen karga beste kamioi batek.

• Kamioi piezen kontrabandoa

  Fermin Larrarte Zuzaia (1927) Hondarribia

  Autoen piezen kontrabandoa. Kamioi amerikarren piezak zeuden Baionan; taxian joaten zen hara, erostera. Gero batelean bestaldera pasatzeko nola egiten zuten. Kamioian bidoiak jartzen zituen. "Angarilla".

• "Kontrabandisten badia", arroketan

  Fermin Larrarte Zuzaia (1927) Hondarribia

  Arroketatik ere egiten zuten kontrabandoa, baserritarrek. Mendiz mendi joaten ziren, gauez. Guardien kontrolak. Aurretik joaten zen bat. Batela kargatzen ito ere egin ziren batzuek. "Kontrabandisten badia". Lehorretik seinaleak egiten, argiekin.

• 200 pezeta ordaintzen zuten kontrabando gaua

  Fermin Larrarte Zuzaia (1927) Hondarribia

  200 pezeta ordaintzen zuten kontrabando lana egiteagatik. Santa Engraziatik Jaizkibelera igo, eta handik arroketara. Paketeak non gordetzen zituzten: iratze eta inaurkin artean; sega eramaten zuten.

• Paretan zuloa, paketeak gordetzeko

  Fermin Larrarte Zuzaia (1927) Hondarribia

  Etxean tranpak zituzten eginda paketeak gordetzeko. Zuloa (tunel bat) armairu batekin estaltzen zuten.

• Angulen kontrabandoan: 15 kilo sabelaldean

  Maria Goikoetxea Kanpandegi (1927) Hondarribia

  Angulen kontrabandoa. Sabelaldean 15 kilo ezkutatu, eta Donostiara eta Aginagara eramaten zituen. Mutikoa eramaten zuen disimulatzeko. Hendaiatik senarren gurasoek ekartzen zituzten. 800 kilo Irunera eraman, eta 20 ogerleko eman zizkieten.

• Angula eta sakarina kontrabandoa

  Bittor Galarza Ugarte (1934) Hondarribia

  Kontrabandoa angulekin. Ventasen zegoen kontrola. Gaintxurisketako Martinen kontuak: sakarina zakua pasatu zuenekoa.

• Aramaiora estraperloan

  Milagros Ertzilla Arregi (1934) Arrasate

  Gerraostean garia udaletxera eramatera behartuta zeuden. Garia estraperloan ehotzeko Aramaiora eramaten zuten, gauez, astoan kargatuta, basorik baso. Beste auzotarren batekin elkartuta, gauez joan, garia eho, eta gauez itzultzen ziren.

• Gerraosteko miseria

  Eusebio Okina Bengoa (1929) Arrasate

  Eusebioren lehen soldata eguneko 5,50 pezeta izan zen. Garai hartan 60 pezeta ordaintzen zen arrautza dozena bategatik, eta arrautza batekin egiten zen zazpi lagunentzako tortilla. Udaleko gestioak eta horrelakoak baserritarrek baserriko gauzekin ordaintzen zituzten, dirurik ez zutelako.

• Guardia Zibilen maltzurkeriak

  Javier Arregi Liziaga (1925) Arrasate

  Guardia Zibilek nahita garia oker neurtu eta 1.500 pezetako isuna jarri zioten Kataide baserriari.

• Kupoarekin tranpak

  Pedro Agiriano Urrutia (1932) Arrasate

  Gariaren kupoa ordaintzerakoan, behin aitak zorroak urarekin busti zituen, gehiago pisatu zezaten. Den-denarekin itzuli behar izan zen Pedro etxera gurdiarekin. Ia ekoizpenaren erdia entregatu behar izaten zuten. Eguneroko gosaria artoa, taloa edo morokila esnearekin izaten zen.

• Estraperloa Arabatik

  Pedro Agiriano Urrutia (1932) Arrasate

  Irina eta patata ekartzen zuten estraperloan Arabatik. Patata-zorroak trenetik bota etxe inguruan, eta gauez astoarekin jasotzen zituzten. Aitak Arabatik astoarekin ekartzen zuen irina.

• Errotak itxita egon zirenekoa

  Facundo Garai Txintxurreta (1931) Arrasate

  Errotak prezintatu zituztenean, Oñatiko Araotz auzora ere joaten ziren garia ehotzera. Arabatik garia eta patatak estraperloan ekartzen zituzten, gauez. Etxeko gari, arto eta babarrun ekoizpenaren zati bat udalari eman behar izaten zitzaion.

• Gerra osteko jatorduak

  Patxi Bengoa Sagasta (1932) Arrasate

  Errotak itxita zeudenean, herriko errota batera joan behar izaten zuten etxerako garia ehotzera. Baina zahi asko eta irin gutxi ematen zuten bertan, eta horregatik Elorriora joaten ziren ehotzera. Babarrunak eta urdaia jaten zituzten egunero eguerdian, eta porru-patatak gauean. Gaztaina denboran gaztainak, egosita edo erreta. Esne trago bat eta ohera.

• Ogia estraperloan

  Juli Berezibar Arabaolaza (1916) Arrasate

  Errazionamendu garaian, Adrian Garmendiaren okindegian estraperloan egiten zieten ogia jaten zuten.

• Errazionamendu garaian, okindegian neskame

  Inazia Llodio Bengoa (1917) Arrasate

  Gerra ostean, errazionamendua etorri zenean, Arrasateko Azkarate okindegian zegoen lanean. Okindegian lan egin arren, ez zuten ogi zuririk jaten; "zegoena" jaten zuten. Irina Zaragozatik ekartzen zien.