Ekonomia gerraostean

• Gerra garaian aitita bi urtez Arjelen

  Pilartxu Etxabe Zubizarreta (1932) Carmen Muniategi Muniategi (1921) Gautegiz-Arteaga

  Gerra garaian, Pilartxuren amak ez zuen jakin bere aita non zegoen bi urtez. Arjelen egon zen. Bere ama Nabarnizekoa zan eta baserriko alaba zenez handik jaso zuen etxerako jatekoa, beharrizan askoko garaia izan zen-eta. Gerra garaia ondo gogoan dute Carmenek eta Pilarrek, Pilartxuk ez horrenbeste.

• Goserik ez, baina mizkinkeriarik ere ez

  Begoña Bilbao Aberasturi (1931) Bermeo

  Latza izan zen gerraostea. Ogirik ez zen egoten, taloa baino. Etxerako txerria hazten zen, baina neurtuta jaten zen. Ez zen erraza jana eskuratzea; goserik ez zegoen, baina gaur eguneko mizkinkeriarik ere ez.

• Etxeandin banatzen zuten errazionamendua

  Zeperino Mandaluniz Gorroño (1918) Muxika

  1929-1941 arteko kinta guztiak joan ziren gerrara. Gerra sasoian herrian ez egon arren, gerraostea ezagutu zuen. Tabakoa, ogi beltza... errazionamenduan ematen zieten. Ibarrurin Etxeandin ematen zuten.

• Kupoa udaletxean entregatu beharra

  Zeperino Mandaluniz Gorroño (1918) Muxika

  Ereiten zuen baserritarrak kupoa entregatu behar izaten zuen Ibarruriko udaletxera. Batez ere garia entregatzen zuten. Bertan batutakoa norentzat zen inork ez zekien. Ganaduarentzako pentsua ere errazionamenduan hartzen zen.

• Errotaria eta estraperloa

  Zeperino Mandaluniz Gorroño (1918) Muxika

  Osinbaltzako errotaria Pedrin zen, bertako errentadorea zen. Eramandako jenerotik parte bat kenduz irabazten zuen dirua. Estraperloko sasoian dirua asko irabazteko aukera izan zuen.

• 25 urtera arte, goseak

  Fernando Kapanaga Gonzalez de Langarika (1933) Otxandio

  Etxean ez zen egoten jateko nahikorik, baina soldaduskan ondo jan zuela dio. Eibarren apopilo egon zenean, mahaira ateratakoa baino gehiago nahi bazenuen jan, aparte ordaindu behar izaten zen. Ezkondu zenean hasi zela nahikoa jaten dio Fernandok. Bilbotik-eta etortzen omen ziren Otxandiora etxerik etxe ibiltzen ziren eskekoak. Mekoletako errotara bidaltzen zuen amak irin bila. Behirik ez zuten, eta azunbre erdi esnerekin konpondu behar izaten ziren etxean.

• Legutiora errazionamenduko ogi bila

  Fernando Kapanaga Gonzalez de Langarika (1933) Otxandio

  Gabonetan ez zen egoten jateko ezer berezirik etxean. Baserrietan hobeto konpontzen ziren janarekin. Fernandok behiak batzen ezkondu eta gero ikasi zuen, emaztearen etxean. Aitaginarreba errementari zaharrari bere lanagatik eskuak gogortu egin zitzaizkion, eta behiak suhiak batu behar. Gerraostean Legutiora joaten zen errazionamenduko ogi soberakinak erostera, bertakoek ez zutelako jaten ogi hori.

• Errotan estraperloan

  Sebastian Ituarte Aranbarri (1938) Mutriku

  Estatuari urtero 100 kilo gari eman behar zitzaion eta urtean 3 hilabete ixtera derrigortuta zeuden. Orduan gauez ibiltzen ziren, estraperloan, kontadorea geldituta, baserritarrek garia landu eta ogia egin ahal izateko, orduan ogia baserrian egiten baitzen.

• Gerra garaian, errotak itxita

  Eusebio Salegi Osa (1928) Mutriku

  Gerra garaian, baserrian gurasoak, anai-arrebak eta morroi bat bizi ziren. Ez zuten goserik pasatu. Gerrak iraun zuen errotak itxita egon ziren eta ondoren, Isasiko errotara joaten ziren irina ehotzera. Gerran, errota txiki bat zuten etxean eta han garia ehotu eta amak talo goxoak egiten zituen.

• Isasiko errotara gauez eta ezkutuan

  Eusebio Salegi Osa (1928) Mutriku

  Gerraostean, arto-irina lortzeko Isasiko errotara joaten ziren. Lepoan eramaten zituzten 40 kiloko zakuak. Isasira heltzeko erabiltzen zuten bidea. Guardia Zibilak harrapatu ezkero, irina edo garia/artoa konfiskatzen zuen.

• Gariaren zati bat eman beharra

  Eusebio Salegi Osa (1928) Mutriku

  Gerroastean, janaria ezkutatzen omen zuten galdetzen zaio baina inoiz ez zutela egin esaten du. Errenteroek gariaren zati bat entregatu behar izaten zuten baina baserrian ez dute hori inoiz ezagutu.

• Baserrian ez dute goserik pasatu

  Kontxi Urkiri Altzibar (1942) Mutriku

  Gurasoak 1941ean ezkondu ziren eta urtebetera jaio zen Kontxi. Miseria zegoen, baina baserrian ez zuten goserik pasa.

• Mutrikurekin harreman gutxi

  Kontxi Urkiri Altzibar (1942) Mutriku

  Errazionamendu-kartilla zuten eta Debara joaten ziren janari bila. Mutrikun bizitza gutxi egiten zuten. Aguazilaren abisuak ematera emakume bat hurbiltzen zitzaien baserrira, txapel gorria jantzita. Margarita Ronda zen, "Errondanekuak".

• Txarrena etxerako, onena saltzeko

  Domingo Euba Sagastigordia (1924) Amorebieta-Etxano

  Garia, baba eta denetarik entregatu behar izaten zuten gerra ostean, alerik onenak gainera. Seirehun litro txakolin egiten zituzten. Martxoko ilbeheran probatzen zuten. Txarrena izaten zen etxerako, onena saltzeko.

• "Bittor hojalateruena" denda

  Joxe Arriaran Aranburu (1926) Arrasate

  Arrasaten gerraostean gosea ezagutu zuten; Joxeren familiak ez hainbeste, baserriko gauzei esker. Amak denda zuen, eta baserritar askorekin harreman ona. Denda horri "Bittor hojalateruena" deitzen zioten.

• Gose larria Arrasaten gerraostean

  Joxe Arriaran Aranburu (1926) Arrasate

  Arrasaten gose larria ezagutu zuten, jendea hiltzerainoko bestekoa, dio Joxek. Falangisten "Auxilio Socialen" banatzen zen errazionamendua. Joxek pilotan jolasten ziharduela, frontoian bonba bat erori zen.

• Ogia garesti gerra osteko gosetean

  Asuncion Leibar Kortabarria (1924) Arantxa Olabe Leibar (1947) Arrasate

  Gerra osteko gosetean, eurek patata-hazia sartu zuten soroan; baina, gauez, norbaitek hazi guztiak atera eta eraman egin zituen jateko. Ogia lortzeagatik, Asunek bere bizia arriskuan jarri zuen.

• Gosearen ondorioz, hesteak izorratu

  Elias Euba Irakulis (1920) Amorebieta-Etxano

  "Zorri berdea" izeneko gaitza zabaldu zen Reusen (Katalunia) zegoela. Gosearengatik ur gordinak jan zituen; hesteak izorratu zitzaizkion.

• 50eko hamarkada, garai tristeak

  Irene Ezpeleta Urkia (1935) Arrasate

  Umetasun eta gaztaro tristeak gogoratzen ditu Irenek. Garaia tristea zen eta beti beldurraren zeuden.

• Mugaz beste aldekoekin hizketan Bidasoa ibaian: nola eta noiz egin.

  Ramon Irastorza Artola (1927) Irun

  Faisaien uhartearen parean, Bidasoa ibaiak banatuta, Ramon bere anaiarekin hitz egiten aritzen zen gerra garaian. Biek toki horretan kointziditzeko nola egiten zuten eta eguraldiak sortzen zituen zailtasunak azaltzen ditu.