Ekonomia gerraostean
-
Ogia, taloa eta morokila egiten
Gloria Susaeta Onaindia (1929) Muxika
Ogia zelan egiten zuten azaltzen du pasarte honetan. Etxeko mahaiaren bueltan asko batzen ziren. Taloa eta morokila ere jaten zuten. Platerik barik denek jaten zuten leku beretik.
-
Galdutako esnea edan
Felix Ajuria Belar (1924) Arrasate
Elman lanean zebileneko pasadizo bat kontatzen du. Makinan lanean zebilela, berarekin mutiko bat egoten zen bere ondoan "matxoak" kolokatzen. Amak "armosua" ekarri zion Felixi, baina esnea galduta zegoen. Esnea botatzera zihoala, mutikoak ez botatzeko esan zion. Hark edan zuen mindutako esnea.
-
Gerraosteko kontrabandoa
Inazio Barandiaran Sukia (1927) Ataun
Janari gutxi zegoen gerraostean eta kontrabandoan aritzen ziren Nafarroa aldera joanda. Mutil bat tiroz hil zutela azaltzen du. Anekdota bat kontatzen du.
-
Perretxikoak bai, baina oliorik ez
Laureano Telleria Ordozgoiti (1935) Segura
Lehen perretxiko ugari zegoen; baina oliorik ez zegoenez, txerriei ematen zitzaizkien jateko. Lehen olioa estraperloan lortzen zen, baina oso garesti.
-
Estraperloaren garaiko anekdota
Laureano Telleria Ordozgoiti (1935) Segura
Estraperloa gerra ostean egiten zen. Dendatan tranpan saltzen zuten estraperloan aritzen zirenei erositako jeneroa. Araba aldera patata bila joaten zen jendea, 3-4 asto hartuta, gauez, ezkutuan. Errotak itxita egoten ziren, ezin zezaten irinik eho; baina hor ere tranpak egiten ziren. Txerria ez zegoen nahi zenean hiltzerik, baimena behar zen horretarako. Horri lotutako anekdota kontatzen du.
-
Gerraosteko zailtasunak
Tere Eizagirre Irure (1944) Zestoa
Gerraostean, gariaren parte bat entregatu beharrak eta familia ugariek zailagoa egiten zuten bizimodua. Errazionamendua ezagutu zuen. Kalekoek okerrago pasatu zuten baserritarrek baino. Beti antzerakoa jaten zuten arren, ez zitzaien jatekoa falta. Haragia kontserbatzeko gatzetan sartzen zen (zezina).
-
"Gorrien" aldekoak izateagatik, markatuta
Mari Pilar Manterola Salegi (1949) Zumaia
Kalean bazekien zeinekin ahal zuen euskaraz egin eta zeinekin ez. "Gorrien" aldekoak izateagatik markatuta zeuden herrian. Errazionamenduan ez zieten ematen ezer. 'Sección femenina' arduratzen zen errazionamenduaz. Jatun txarra izan zen txikitan.
-
Eskola garaiko kontuak; errazionamendua
Joxe Mari Agirregomezkorta Zelaiaran (1936) Pasaia
Biteri eskolan ibili zen. Neskak eta mutilak aparte. Zer ikasten zuten. "Cara al sol" kantatu behar izaten zuten. Errazionamenduarekin ere gogoratzen da. Ogi beltza eta olio gutxi.
-
Baratza, babarruna, esnea...
Joxe Mari Agirregomezkorta Zelaiaran (1936) Pasaia
Aitak baratza izan zuen gerra aurretik. Joxepa arreba zaharrenaren anekdota kontatzen du: haziak erosten zituen, ereiteko izan beharrean jateko. Babarruna. Esnea Bordaunditik ekartzen zuten, marmita txiki batekin. Igandetan garbantzua.
-
Eibarko familien zilarrezko aparatuak garbitzen zituzten
Gloria Ansuategi Aldekoa (1918) Berriz
Ama Eibarrera joaten zen baserriko produktuak saltzera. Gerran hondatutako zilarra etxera eramaten zuen, bertan garbitu eta jabeei bueltatzeko.
-
Gerraostean kontrabandoa eta estraperloa Ataunen
Joxe Bikuña Agirre (1935) Ataun
Gerraosteko gosea zela eta, Ataunen kontrabandoa eta estraperloa egon zen. Garia, ogia, olioa eta bestelakoak lortzera joaten ziren Nafarroara bizikletaz. Guardia zibilaren kontrolak.
-
Gosea; tripa-truke lanak
Higinio Etxabe Getaria (1933) Eskoriatza
Gerraostean, Tripa-truke bidez lanera joaten zen jendea. Kalean gose handia pasatzen zuen jendeak. Baserrian beti babarruna jaten zen.
-
Gerra osteko errazionamendua eta estraperloa
Joxe Migel Elduaien Emazabel (1934) Hondarribia
Gerra ondorengo miseria. Errazionamendua. Lenteja txarra, harriz josia. Ogia eta taloak. Hendaiara joaten zen ogi zuri bila, batelarekin. Ezkutuan azukrea ekarri, eta saldu egiten zuten. Sakarina. Kontrabandoarekin dirua egiten zuten batzuek. Portuges asko itotzen ziren, bestaldera igerian joan nahian.
-
Hegoaldekoek harrapatutako arraina Hendaian saltzen
Andoni Etxarri (1943) Hendaia
Hendaiako arrantzaleak itsasora irteten ziren, itsasoan Hegoaldeko arrantzaleei arraina erosi eta barkua kargatutakoan Hendaian saltzen zuten. Andoniren aitak kaierak izaten zituen kontu haiek eramateko; behin polizia etxea miatzera etorri zen eta Andonik kaier hura hartu eta ezkutatu egin zuen eskolako kaierekin batera.
-
Aita kontrabandoan eta kontrabandoaren arriskuak
Andoni Etxarri (1943) Hendaia
Aita hainbat gauzarekin aritzen zen kontrabandoan eta oso arriskutsua izaten zen batzuetan. Mugan kontrabandoak zer norabide izaten zituen azaltzen du. Behin ibaian igerian zebilen emakume bati guardia zibilek tiro egin zioten ihesi zebilelakoan.
-
Bidasoa ibaia, Euskal Herriko "Berlingo murrua"
Andoni Etxarri (1943) Hendaia
Gerraostean muga bi urtez itxita egon zen. Gerraostean, anaia Pasaian bizi zen osaba-izeben etxean eta noizean behin bisitan etortzen zitzaien: ibaiaren beste aldetik agur egiten zien. Guardia zibilen kontrola leku askotan zegoen, baina zigarro pakete batekin haiek erosterik bazegoen.
-
Errazionamendua; ogia eta olioa
Tere Elizazu Azaldegi (1937) Hondarribia
Errazionamendua. Kartilarekin joaten zen ama dendara. Ogia nolakoa zen. Hendaiara joaten ziren ogi zuri bila. Olioa osabak ekartzen zuen, eta komunean ezkutatzen zuten. Ezkondu ondoren, kooperatibara.
-
Jeneroa entregatzeko komeriak
Pako Lizarraga Peña (1935) Hondarribia
Lehen janaria gorde egiten zuten udaletxean entregatu behar ez izateko. Beste batzuek, ordea, jeneroa erosi egin behar izan zuten eskatutakoa entregatu ahal izateko.
-
Artoa eta babarruna entregatu beharra
Joxe Ramon Goikoetxea Berra (1931) Hondarribia
Artoa, babarruna eta patata Amuten entregatu behar izaten zituzten. Jaizkibeldik barrena patata kontrabandoa. Errazionamendua.
-
Errazionamendua eta eskasia
Jose Mari Arbelaitz Arozena (1932) Hondarribia
Errazionamendua. Ogia. Sardina-zaharrak eta potajea. Lehengusu arrantzaleek arraina ematen zioten aitari. Pagarik ez zieten ematen, eta erregetako oparirik ere ez zuten. Oinetakoak. Neguan ere alpargatekin.