Ekonomia gerraostean

• "Bittor hojalateruena" denda

  Joxe Arriaran Aranburu (1926) Arrasate

  Arrasaten gerraostean gosea ezagutu zuten; Joxeren familiak ez hainbeste, baserriko gauzei esker. Amak denda zuen, eta baserritar askorekin harreman ona. Denda horri "Bittor hojalateruena" deitzen zioten.

• Gose larria Arrasaten gerraostean

  Joxe Arriaran Aranburu (1926) Arrasate

  Arrasaten gose larria ezagutu zuten, jendea hiltzerainoko bestekoa, dio Joxek. Falangisten "Auxilio Socialen" banatzen zen errazionamendua. Joxek pilotan jolasten ziharduela, frontoian bonba bat erori zen.

• Ogia garesti gerra osteko gosetean

  Asuncion Leibar Kortabarria (1924) Arantxa Olabe Leibar (1947) Arrasate

  Gerra osteko gosetean, eurek patata-hazia sartu zuten soroan; baina, gauez, norbaitek hazi guztiak atera eta eraman egin zituen jateko. Ogia lortzeagatik, Asunek bere bizia arriskuan jarri zuen.

• Gosearen ondorioz, hesteak izorratu

  Elias Euba Irakulis (1920) Amorebieta-Etxano

  "Zorri berdea" izeneko gaitza zabaldu zen Reusen (Katalunia) zegoela. Gosearengatik ur gordinak jan zituen; hesteak izorratu zitzaizkion.

• 50eko hamarkada, garai tristeak

  Irene Ezpeleta Urkia (1935) Arrasate

  Umetasun eta gaztaro tristeak gogoratzen ditu Irenek. Garaia tristea zen eta beti beldurraren zeuden.

• Mugaz beste aldekoekin hizketan Bidasoa ibaian: nola eta noiz egin.

  Ramon Irastorza Artola (1927) Irun

  Faisaien uhartearen parean, Bidasoa ibaiak banatuta, Ramon bere anaiarekin hitz egiten aritzen zen gerra garaian. Biek toki horretan kointziditzeko nola egiten zuten eta eguraldiak sortzen zituen zailtasunak azaltzen ditu.

• Gerraostea Irunen: Lesakara, ezkutuan, irin bila joan beharra

  Ramon Irastorza Artola (1927) Irun

  Gerraostea. Gosea. Francok Gipuzkoa eta Bizkaiko errotak itxiarazi zituen eta Lesakara joaten ziren irin bila irundar asko. Frankistek ez zuten hori onartzen eta isun ugari jarri zituzten gerraosteko lehen urteetan. Ramon, lagun batekin batera, gabon gauean Berara joan zen irin bila.

• Irundik Lesakarako bidea

  Ramon Irastorza Artola (1927) Irun

  Irin zakuen banaketa nola egiten zen kontatzen du. Lesakara astoekin joateko egun osoa behar zen. Bidean ia ez zegoen trafikorik, autoren bat baino ez zuten ikusi bide osoan.

• Frankistek irin-errota guztiak itxi zituzten Gipuzkoan

  Ramon Irastorza Artola (1927) Irun

  Errazionamenduak nola bukatu ziren kontatu eta Francok gipuzkoar eta bizkaitarrei ezarritako zigorra, irin-erroten zigilatzea, azaltzen du.

• Errazionamendu garaia Katean

  Ramon Irastorza Artola (1927) Irun

  Errazionamendu garaia. Katea auzoan kiosko bat zegoen baimenduta errazionamendu kartillekin janaria banatzeko. Ogi gehiago nahi bazen, Hendaiatik lor zitekeen, lagun egokiak izanda

• Errazionamendua eta estraperloa

  Resu Aizkorreta Arruabarrena (1931) Pasaia

  Bueltatu zirenean, errazionamendua eta miseria. Estraperloan babarrunak, patatak... denetik ekartzen zuten. 12 urte zituenean, gurasoek denda ireki zuten, eta bera ere han egoten zen lanean. Estraperlokoa zen ia dena. Bretxara joaten ziren baserritarrak eta haiei erosten zieten, dendarako. Ogi beltza Lekeition ikusi zuen lehen aldiz.

• Estraperloko ogia eta patata

  Resu Aizkorreta Arruabarrena (1931) Pasaia

  Errenteriako okin bati erosten zioten ogi zuria. Bretxan erositako patatarekin gertatu zitzaiena kontatzen du. Denda non zuten esaten du, Biyonako lokalean. Biteri eskolan ibili zen.

• Gerraostean jatekoa nola ezkutatzen zuten

  Mirentxu Agote Aramendi (1933) Donostia

  Gerraostean ez zuen goserik izan Mirentxuk. Azukrea, olioa, kontserba-latak... nola ezkutatzen zituzten azaltzen du.

• Errazionamendua eta tabernak

  Mirentxu Agote Aramendi (1933) Donostia

  Errazionamendu txartelarekin dendara joan eta bertan jasotzen zuten zegokien jeneroa. Etxe inguruan beti izan dituzte taberna eta dendak. Emakumeak ez ziren tabernetara sartzen.

• Ogia, taloa eta morokila egiten

  Gloria Susaeta Onaindia (1929) Muxika

  Ogia zelan egiten zuten azaltzen du pasarte honetan. Etxeko mahaiaren bueltan asko batzen ziren. Taloa eta morokila ere jaten zuten. Platerik barik denek jaten zuten leku beretik.

• Galdutako esnea edan

  Felix Ajuria Belar (1924) Arrasate

  Elman lanean zebileneko pasadizo bat kontatzen du. Makinan lanean zebilela, berarekin mutiko bat egoten zen bere ondoan "matxoak" kolokatzen. Amak "armosua" ekarri zion Felixi, baina esnea galduta zegoen. Esnea botatzera zihoala, mutikoak ez botatzeko esan zion. Hark edan zuen mindutako esnea.

• Gerraosteko kontrabandoa

  Inazio Barandiaran Sukia (1927) Ataun

  Janari gutxi zegoen gerraostean eta kontrabandoan aritzen ziren Nafarroa aldera joanda. Mutil bat tiroz hil zutela azaltzen du. Anekdota bat kontatzen du.

• Perretxikoak bai, baina oliorik ez

  Laureano Telleria Ordozgoiti (1935) Segura

  Lehen perretxiko ugari zegoen; baina oliorik ez zegoenez, txerriei ematen zitzaizkien jateko. Lehen olioa estraperloan lortzen zen, baina oso garesti.

• Estraperloaren garaiko anekdota

  Laureano Telleria Ordozgoiti (1935) Segura

  Estraperloa gerra ostean egiten zen. Dendatan tranpan saltzen zuten estraperloan aritzen zirenei erositako jeneroa. Araba aldera patata bila joaten zen jendea, 3-4 asto hartuta, gauez, ezkutuan. Errotak itxita egoten ziren, ezin zezaten irinik eho; baina hor ere tranpak egiten ziren. Txerria ez zegoen nahi zenean hiltzerik, baimena behar zen horretarako. Horri lotutako anekdota kontatzen du.

• Gerraosteko zailtasunak

  Tere Eizagirre Irure (1944) Zestoa

  Gerraostean, gariaren parte bat entregatu beharrak eta familia ugariek zailagoa egiten zuten bizimodua. Errazionamendua ezagutu zuen. Kalekoek okerrago pasatu zuten baserritarrek baino. Beti antzerakoa jaten zuten arren, ez zitzaien jatekoa falta. Haragia kontserbatzeko gatzetan sartzen zen (zezina).