Ekonomia gerraostean

Estraperloa
Basilio San Anton Baraiazarra (1927) Muxika

Errotariak egiten zuen estraperloa. Ardoarekin eta pattarrarekin ere egiten zuten; Durangotik harako bidean aguazilak egoten ziren. Undan zegoen Errafael izeneko aguazila; harekin gertatutako pasadizoa kontatzen du.
Ibarruriko frontoia
Basilio San Anton Baraiazarra (1927) Muxika

Ibarrurin egoten ziren pilota-partiduak; Etxezarreko anaiak, Juanjo eta Rubio, onak zirela dio. Kanpoko jendea ere hurbiltzen zen bertara eta bertakoak ere kanpora.
Medikua kontrabandoan
Maximo Undabeitia Zabala (1919) Muxika

Balkoitik medikua noiz zetorren ikusten zuten eta Maumatik zetorrela medikuak Ajurian kolpea izan zuen eta Zugastietan pasatu behar zuen kontrabandoa eta Mauman baten batek emandako bildotsa zekarren medikuak. Medikuak ezin izan zuenez jarraitu Maximok lagundu zion astoan eramanda bildotsa; astoa okerra zela dio.
Kontrabando-laguntzaile eta fielatoa
Maximo Undabeitia Zabala (1919) Muxika

Ajuriatik bajatzeko fielatoa pasatu behar zuten eta hura pasatzea ez zen erreza, baina astoz pasatu zenez, alderdi batean arkumea eta bestean ardia zituela inork ez zion kasurik egin; medikua eta bere emaztea oinez pasatu ziren. Alabak azaltzen du zer zen fielatoa; Irripen eta Zugastietan zegoen.
Ogi beltza gerra sasoian
Ricardo Duñabeitia Gandarias (1929) Muxika

Gerra sasoian ogi beltza jaten zuten, zahiaz egindakoa. Garirik eta, erein ez zenez, krisi itzela egon zen. Aurrera zetorrena jaten zen. Geroago, ereiten hasi zirenean apur bat hobetu zen bizimodua.
Emakumearen lana baserrian; gerraosteko zailtasunak
Evaristo Alberdi Oruesagasti (1926) Maria Mugerza Arregi (1930) Bergara

Emakumearen lana. Etxeko lanak; lixiba. Maria jatorriz Azkoitikoa. Ehunezko arropak. Gerraostean xaboirik ez zegoen eta Mariak gogoan du beraiek etxean egiten zutela. 1951-52 inguruan amaitu zen errazionamendu garaia.
Gerraostean gizartean gertatutako aldaketak
Evaristo Alberdi Oruesagasti (1926) Maria Mugerza Arregi (1930) Bergara

Aldaketa izugarria gizarteak. Bizimoduaren ikuspegia. Garia ereiteari noiz eta nola utzi zitzaion. Errazionamentua. Garia, abereak entregatu behar.
Baserrietako egitura ekonomikoaren aldaketa
Evaristo Alberdi Oruesagasti (1926) Maria Mugerza Arregi (1930) Bergara

Pinua noiz hasi zen landatzen inguruan. Egoera ekonomikoa. Baserrietako egitura ekonomikoaren aldaketa. Morroi eta neskameak. Gerraostea; gose garaia. Ondorengo boom industriala.
Gose garaian herritik baserrietara jende asko joaten zen
Evaristo Alberdi Oruesagasti (1926) Maria Mugerza Arregi (1930) Bergara

Neskameak baserrietakoak izaten ziren. Baserrira gose garaian ere jende asko joan zitzaien denboraldi baterako.
Gari-zorroak errotara; errotariaren jornala
Evaristo Alberdi Oruesagasti (1926) Maria Mugerza Arregi (1930) Bergara

Auzoko errotak: Atxuriondo; Bilotegi bolua eta okindegia. Zorroak eraman eta errotariak bere jornala bertatik kentzen zuen, "lakia". Estraperlo garaian "lakia" zenbatekoa izaten zen.
Errotak itxi egin zituzten gerra ondorengo urteetan; Bergarako irin fabrika
Evaristo Alberdi Oruesagasti (1926) Maria Mugerza Arregi (1930) Bergara

Gerra ostean inguruko errotak itxi zituztenean, garia Bergarako irin fabrikara eraman behar izaten zuten. Gurdiarekin joaten ziren, idiekin. Handik urte batzuetara, irin fabrika ere itxi zen.
Irina
Lucas Lasa Burumendi (1932) Alegia

Gosete garaian, bi okindegi ziren Alegiako errotan. Handik gertu kanposantua zegoen. Poliziak estraperloko irina kentzen zien okinei. Irin zakuak ez kentzeko, kanposantuan gorde izan zituztela kontatzen du Lucasek. Nafarroatik ere ekartzen zen irina astoetan, San Migeldik barrena. 1941ean, eta lehenago ere, ogi zuriak duroa balio zuen. Litro olioak, berriz, 20 duro balio zuen, eta, garestia izanagatik ere, inguratzeko zailtasunak izaten ziren.
Gosea eta errazionamendua
Lucas Lasa Burumendi (1932) Alegia

Errazionamenduko ogi beltza. Olioa eta xaboia txekorraren gantzarekin (seboarekin) egiten zen. Dendetara eta ekonomatoetara kartilarekin joan behar izaten zen jakiak eskuratzeko.
Estraperloa eta ogia
Lucas Lasa Burumendi (1932) Alegia

Alegian ogiaren estraperloa egiten zen. Garai hartan bi ogi klase zeuden: "papera bezalako ogi zuria" eta beltza. Aste guztirako egiten zen ogia. "Seiko ogia" esaten zitzaion hiru kiloko ogiari.
Kaleko bizimodua, gose denboran
Lucas Lasa Burumendi (1932) Alegia

Gerra ondorengo bizimoduaz hitz egiten du. Baserrietan ez zen dirurik, baina ez zen jatekorik falta izaten: taloa, esnea, ogia, patata... edukitzen zuten beti. Kaleko jendeak, ordea, ez zuen "ez dirurik ez jatekorik". Igandetan, Lucasen aita batera edo bestera joan izan zen lanera kilo bat irin eta jan truke. Etxean 12 lagun ziren. Jatorduetan zer jan ohi zuten aipatzen du: sardina zaharrak, taloa, sagar errea, esnegaina...
Txerriak eta oiloak nola hazi
Lucas Lasa Burumendi (1932) Alegia

Kaleko etxabe ("bajera") askotan hazten ziren txerriak. Txerriak kalean bertan hiltzen ziren. Txerriak eta oiloak nola hazten zituzten azaltzen du: elikadura, hazteko zenbat denbora behar izaten zen...
Taberna giroa eta emakumeak
Lucas Lasa Burumendi (1932) Alegia

Garai batean, jendeak porroi ardoa hartu eta eserita kontuak esaten egoten zen tabernan, ez zen txikiteorik egiten: "gero hasi zen hori". Herriko bi tabernatan jaten ematen zuten, "baina jateko korrientea". Gose garaian, taberna horietako batera kalean harrapatutako katuak eramaten zituzten, eta han modu onean prestatzen zizkien jateko. Emakumeak ez ziren tabernara sartzen. Zigarroa erretzen ere ez zen emakumerik ikusten. Koinaka, anisa eta ardoa izaten ziren tabernako ohiko kontsumizioak.
Errazionamendua eta ordaina
Joxe Mari Ezeiza (1925) Amasa-Villabona

Familia bakoitzak leku bat zeukan errazionamenduko produktuak erosteko. Artoa eta babarruna eraman behar izaten zuten baserritarrek eta diru pixka bat ematen zieten ordainetan. Kalkuluak nola egiten ziren kontatzen du.
Herrian sortutako janaria, Alemaniara
Joxe Mari Ezeiza (1925) Amasa-Villabona

Dirua zutenek, ez zuten beti ogirik lortzen, irinik ez baitzen. Janaria Alemaniara eramaten zutela esaten zuten.
Babarruna alondegira
Joxe Mari Ezeiza (1925) Amasa-Villabona

Baserritar bakoitzak babarruna alondegira eramaten zuen. Entregatzeko nahikoa ez bazuten, erosi egin behar izaten zuten.