Gerraren eragina
-
Frontea auzoan
Lorea Furundarena Kalzakorta (1926) Mutriku
Gerra denborako oroitzapenak. Frontea auzoan egon zen geldituta zazpi hilabetean. Bizkaia aldeko baserrietako jendea Lorea eta bizi ziren aldera pasarazi zituzten. Ondarroako baserri bateko ganadua eduki zuten beraien baserrian; ganadu jabeak, berriz, auzoko baserri batera joaten ziren lo egitera. Lorearen aitona eta auzoko baserri batean egon ziren.
-
Soldaduak etxean lo
Lorea Furundarena Kalzakorta (1926) Mutriku
Gerra denborako oroitzapenak. Soldadu txapel gorriak etxean lo egiten zuten... Azkoitia Azpeitia aldekoak omen ziren, eta mandoarekin beste soldaduei jatekoa eramaten ibiltzen ziren. Olioa lagatzen zien baserrian. Soldaduak lehenengo aldiz baserrira joan zirenean etxeko ur, ogi eta txokolate guztia gastatu zuten.
-
Amak bonba bat aurkitu
Lorea Furundarena Kalzakorta (1926) Mutriku
Gerra denborako oroitzapenak. Lorearen amak kalera bidean bonba bat aurkitu zuen. Otarran hartu eta etxera eraman zuen.
-
Gerrako itsasontziak Saturraranen
Lorea Furundarena Kalzakorta (1926) Mutriku
Gerra denborako oroitzapenak. Tiro hotsak baserritik entzuten zituzten. Gerrako itsasontziak Saturraranera iristen zirenean zarata handia ateratzen zuten. Baserritik itsasontzien mugimenduak ikusten zituzten. Itsasontziak Saturraran aldera iristen zirenean, soldaduek etxetik joateko esaten zien. Ama eta umeak gorde egiten ziren; aita baserrian geratzen zen.
-
Gerrako hegazkina
Lorea Furundarena Kalzakorta (1926) Mutriku
Gerra denborako oroitzapenak. Anaiarekin iturrian zela gerrako hegazkin batengandik nola ezkutatu ziren kontatzen du. Bidean etzan ziren.
-
Soldaduak
Lorea Furundarena Kalzakorta (1926) Mutriku
Gerra denborako oroitzapenak. Soldaduak baserriko tejabanan lo egiten zuten. Pareta bat egin zuten babesteko.
-
Izara zuria eta soldaduak
Lorea Furundarena Kalzakorta (1926) Mutriku
Gerra denborako oroitzapenak. Baserrian izara zuri bat jartzen zuten. Soldaduei nolako harremana zuten azaltzen du: Lorea eta anai-arrebak haiengana joaten ziren tiroteorik ez zenean, eta jatekoa ematen zien. Soldaduak Bizkaia aldera zihoazen.
-
Beldurrez dardaraka
Lorea Furundarena Kalzakorta (1926) Mutriku
Gerra denborako oroitzapenak. Tiroteoak, kanoikadak, hegazkinak, bonbardaketak... gogoratzen ditu. Baserritik itsasoa ikusten zuten; itsasontzien joan-etorriak... Etxean beldurrez dardaraka egon ziren.
-
Kanoikadak
Lorea Furundarena Kalzakorta (1926) Mutriku
Gerra denborako oroitzapenak. Soroan garia botatzen aritu eta gero, etxeratu ziren Lorearen gurasoak. Lanean egon ziren lur horietan kanoikadak izan ziren. Tiro hotsak, kanoikadak... entzuten zituzten baserritik; zarata horiek entzutean, zaldiak ihes egiten omen zuen.
-
Gerrako oroitzapenak
Martzelina Kalzakorta Zenarruzabeitia (1931) Mutriku
Gerrako oroitzapenak. Soldaduen etorrera gogoratzen du. Soldaduek baserria tirokatu zuten.
-
Soldaduak eta kainoiak Galdonan
Martzelina Kalzakorta Zenarruzabeitia (1931) Mutriku
Gerra garaiko oroitzapenak. Soldaduen tiroketak. Martzelina umea zen, eta, Galdona inguruan pasioan zebilela, gizon bat hilda aurkitu zuen... Galdonan kainoiak non zeuden aipatzen du. Soldaduak Martzelinaren etxe ondoan egon ziren, eta haiekin joaten zen rantxoa hartzera.
-
Soldadu italiarrak Mutrikun
Jesus Furundarena Goenaga (1924) Mutriku
Gerra Zibila piztu zenean Jesusek 12 urte zituen. Erreketeak Mutrikun sartu zireneko oroitzapenak. Frontea Ondarroa gainean zegoen. Italiar asko hil omen zen gain hartan. Mutrikun 800 eta 1000 soldadu italiar artean egon omen ziren, frontean zeudenei erreleboa egiteko zain. Beheko Plazan, estalpean, egiten zuten lo. Frontera jatekoa Mutrikutik bidaltzen zen: Beheko Plazan brontzezko galdara handi batzuetan prestatzen zuten jatekoa. Mandoetan kargatuta bidaltzen zuten jatekoa frontera.
-
Soldadu italiarrengana jan eske
Jesus Furundarena Goenaga (1924) Mutriku
Gerra denborako oroitzapenak. Frontea Ondarroa aldean egon zen denboran, Mutrikuko Beheko Plazan 800 eta 1000 soldadu italiar artean egon ziren. Sasoi hartan, gose handia zegoenez, mutikoak soldaduengana jateko eske joaten omen ziren. Soldaduek ez zuten jatekorik falta izaten almazenean, eta "emataileak" zirela dio Jesusek. Ogitartekoak prestatzen zizkien.
-
Soldaduekin ikasi erretzen
Jesus Furundarena Goenaga (1924) Mutriku
Gerra denborako oroitzapenak. Mutrikuko Beheko Plazan 800 eta 1000 soldadu italiar artean egon ziren. Herriko mutikoak zigarro eskean joaten ziren soldaduengana. Tabakoa errazionamenduan zegoen garai hartan, eta bakarren bat ematen zien. "Gizon plantak egiten" erretzen zuten zigarroa.
-
Ama "plantxadora" eta neskame
Ines Lezea Txurruka (1932) Mutriku
Gerra denborako kontuak. Inesen ama "plantxadora" (lisatzailea) zen: Eibarko Hotel Comerciorako arropak garbitu eta lisatzen zituen etxean. Gero, militar baten etxean neskame egon zen Bergaran. Domeketan bueltatzen zen ama etxera. Denbora horretan, Ines bizilagun baten etxean egon zen.
-
Aita bankura bueltatu lanera
Juan Larreina Arreitunandia (1937) Mutriku
Donibane Lohitzunera ihes egin aurretik, Juanen aitak bankuen egiten zuen lana. Handik bueltatzean, bankuan lanean hasteko "certificado de buena conducta" eskatzen zioten. Agiria nola lortu zuen kontatzen du.
-
9 urte zituela, gerra hasi
Kandido Urreizti Osa (1926) Mutriku
Kandidok bederatzi urte zituela, gerra hasi zen. Gerraren eraginez bizitza, giroa aldatu egin zela dio. Soldadu italiarren tropa bat Erdiko Kalean egon zen, maristen eskolan. Eskolako patioan eta frontoian egiten zituzten instrukzioak. Sabanika kalean bizi zen mikelete bat eta haren familia gerra denboran Zarautzera joan ziren.
-
Gerra ezagutu eta "gerran" jolastu
Kandido Urreizti Osa (1926) Mutriku
Gerra giroan, mutil kozkorrak ere "gerran" jolasten zuten. Tiragomarekin eta "aballiarekin" ibiltzen ziren jolasean. Jolasean ari zirela lagun bati harriarekin buruan jo zioneko pasadizoa kontatzen du.
-
Soldaduei fusila, esku-bonbak eta balak ostu
Kandido Urreizti Osa (1926) Mutriku
Gerra denborako kontuak. Kalbaixora bidean kainoiak zeuden, eta Santa Kutza egiten zuten tiro. Lagun artean zebiltzala, kamioi batetik fusil bat ostu zuten. Santa Kutzen frontea zegoen. Hara joan, eta hango txaboletatik esku-bonbak eta balak osten zituzten. Balak sutara botatzean, zarata.
-
Harriak bekokian jo
Kandido Urreizti Osa (1926) Mutriku
Gerra giroan, mutil kozkorrek "gerran" jolasten zuten. Tiragomarekin eta "aballiarekin" ibiltzen ziren jolasean. Tiragomarekin botatako harri batek kopetan jo zion Kandidori.