Gerraren eragina

  • Luix Otxotorena Gerrako pobrezia eta janaria

    Luix Otxotorena Ollokiegi (1928) Hernani

    Gerra hasi zenean, 8 urte zituen. Tiroak entzuten zituzten. Gerra ostean, pobrezia handia zegoen. Kafe-errotan artoa txikitzen zuten. Txerriak ere bazituzten etxean. Goserik ez zuten pasa; kalekoek bai, ordea.

  • Juliana Eizagirre Txerria susara zegoenean, Zarautzera

    Juliana Eizagirre Osa (1929) Getaria

    Baserrian denetariko lanak egiten zituen. Gerrara joateko, binaka eramaten zituzten anaiak. Txerri emea ugaltzeko, txerri arrarengana eramaten zuten Zarautzera. Txerria susara zegoenean eramaten zuten hara.

  • Joxe Gaztelumendi Gerra garaian eskolarik ez

    Joxe Gaztelumendi Aiestaran (1925) Errenteria

    Gerra garaian haurrak kalean ibiltzen omen ziren jolasean bonbardaketa abisua ematen zuten arte.

  • Maritxu Goitia Gerra Zibila hasi zenekoa

    Maritxu Goitia Zuloaga (1923) Errenteria

    Hamabi urte inguru izango zituen Maritxuk Gerra Zibila hasi zenean. Ongi gogoan ditu erreketeek Errenterian egin zituzten sarrera saioak, eta baita osaba-izeben baserrian milizianoak nola egokitu ziren ere. Behin soinean zeraman jertse gorri bat kendu omen zioten eta bandera moduan eduki omen zuten teilatuan. Anaia eta ama bizitza galtzeko arriskuan ibili omen ziren, ganaduari bazkatzen emateko borroka piztua zen tokietatik igaro behar izaten baitzuten. Gerraren kontra dago Maritxu, senideen artean sortzen dituen hausturak penagarriak zaizkiolako, batez ere. Dena den, gerrate zibila bukatu eta gerraostea gogorra izan bazen ere, euren etxean diktadura urteak bakean eta lasai igaro zituztela dio.

  • Ana Mari Iza Amonak militarrekin zuen harremana

    Ana Mari Iza Berrotaran (1943) Hondarribia

    Amona ondo konpontzen zen militarrekin. Goserik ez zuten pasatzen: txekorra hil eta trukea egiten zuten. Baina gerra etorri zenean, itsasontziak gotorlekua bonbardatzen hasi ziren eta Justiz baserrira joan ziren. Presoak libratu zituen batek, eta militarrek amona izan zela pentsatu zuten. Arazoak izan zituen.

  • Josepa Goikoetxea Eusko Nekazarien Bazkuneko banderarekin gertatu zena

    Joxepa Goikoetxea Genua (1920) Hondarribia

    Gerra ondoan, euskara galarazi zuten. Batzokiarekin ez da gogoratzen. Aita Eusko Nekazarien Bazkunekoa zen; bandera batekin joaten zen ospakizunetara. Bandera harekin bi soineko egin zituzten. Etxean baziren josten zekitenak, jostunak.

  • Joxepa Larrasa Langileen batailoia, Gurutzen

    Joxepa Larrasa Urtizberea (1931) Irun

    Langileen Batailoiak, "trabajadoriak", Gurutzen. Etxeko logela bat utzi zieten; gero soldaduak jarri zituzten han. Barrakoiak. Zortzi senide ziren. Garbitegian zorriak hiltzen egoten ziren soldaduak. Garbitasun faltaren ondorioz hil ziren batzuk. Ura analizatu zuten.

  • Joxepa Larrasa Langileen Batailoia, Gurutzen II

    Joxepa Larrasa Urtizberea (1931) Irun

    Soldaduek hiru urte egin zituzten beraien etxean. Langileen Batailoiko presoen lanak. Pikoketan errepidea egiten ibili ziren, oso egoera txarrean. Goseak zeuden.

  • Luixita Zabala Koltxoiak leihoetan; Azkoitira ihesi

    Luixita Zabala Beristain (1932) Errenteria

    Bost urte inguru izango zituen Luixitak gerra piztu zenean, eta orduko oroitzapen konkretu batzuk soilik ditu gogoan: soldaduak auzora heldu zirenekoa eta Azkoitira joan zirela ihesi, amonarenera.

  • 103 Gerra garaian, soldaduak dendara

    Jesus Mari Kaperotxipi Arakistain (1928) Zarautz

    Gerra garaian, jostundegia irekita izan zuten, baina bi alderdietakoek gaiak kentzen zizkieten dendatik. Mutikoak ziren artean eta ez ziren gerraz jabetzen.

  • 363 Gerra-garaiko aldaketa irakasle kanpotarrak etortzean

    Jose Agustin Etxabe Olaskoaga (1924) Zarautz

    Gerra garaian kanpoko irakasleak etorri ziren. Kalean ilaran eramaten zituzten eta "Arriba España" esanarazi. Batzokia, "Juventud antoniana" eta beste hainbat itxita zeuden eta Zirkulora joaten ziren gaztetan.

  • 367 Gerra garaia nahiko ondo pasa zuten

    Mertxe Arruti Abendibar (1931) Zarautz

    Nola gogoratzen dituen gerrako egun haiek. Janari nahikoa zuten. Gerran baino okerrago pasatu zuen frankismo denboran. Osaba bat hil zieten. Aitak ez zuenez erretzen, amak tabako-orrien truke janaria lortzen zuen. Ez du oroitzapen txarrik.

  • Ikerne eta Eulogio Hamahiru urteko ahizpak zaindu zituen gazteagoak

    Ikerne Artetxe Zubikarai (1932) Ondarroa

    Hamahiru urteko ahizparen ardurapean geratu ziren neba-arreba gazteago guztiak. Egunez, senideen etxeetan bazkaltzen zuten, eta gauez elkartzen ziren etxean.

  • Ikerne eta Eulogio Bodegetan ezkutatzen ziren

    Ikerne Artetxe Zubikarai (1932) Ondarroa

    Bodegetan ezkutatzen ziren bonbardaketa mehatxua zegoenean.

  • 355 Gerra garaian gose handia pasa zuten

    Jose Ezenarro Roteta (1921) Zarautz

    15 urte zituen gerra hasi zenean. Gerra garaia nola bizi izan zuen. Justu-justu libratu zen gerrara joatetik. Gose handia pasatu zuten. Ahal zena egiten zuten eta inoiz baserritarrei ogia lapurtu ere bai.

  • 357 Gerra garaiko bizipenak

    Juana Lizarralde Buenetxea (1914) Zarautz

    Soldaduak Pagoeta aldetik pasatu zirela esaten zuten. Amonak astoa ezkutatu egin omen zuen, kendu egingo ziotelakoan. Gerra denboran ez ziren janari eskean joaten baserrira, geroago bai.

  • joseba-goni Niessenen jarrera gerra ostean

    Joseba Goñi Galarraga (1935) Errenteria

    Frankismoaren garaian, Errenteriako fabriketako nagusiek izandako jokaerari buruz hitz egiten du: Niessen zen Errenteriako fabrika handienetarikoa; jabea alemana zen, I. Mundu Gerran Alemaniatik ihes egindakoa. Wilhelm Niessenek abertzale ugari babestu zituen Errenterian. Asteburu batzuetan soldadu alemaniarrak Hendaiatik Donostiara joaten ziren arratsalde pasa, eta zigarroak banatzen ibiltzen ziren: behin Errenteriako Bar Versallesko kartela puskatu omen zuten soldaduek, I. Mundu Gerra galdu zuteneko oroitzapena ekartzen baitzien.

  • Joxe Mari Zuloaga Gerrara bi hilabeteko kontua izango zelakoan

    Joxe Mari Zuloaga Etxebeste (1932) Errenteria

    Gerra garaian, Errenterian geratu zen Joxe Mariren familia. Aita gerrara joan zen, eta haren uniformea gogoan du oraindik. Aita amarengandik agurtu zenean, bi hilabeteko kontua izango zela uste zuten.

  • Joxe Mari Zuloaga Gerra garaiko zorrak ordaintzen

    Joxe Mari Zuloaga Etxebeste (1932) Errenteria

    Gerra garaian, ama Hondarribira joan zen baserri batera; han zor handia egin zuten, eta ondorengo urteetan aitak ordaindu zuen zor hura.

  • Joxe Mari Zuloaga Haizeak lapikora ekarritako oparia

    Joxe Mari Zuloaga Etxebeste (1932) Errenteria

    Anekdota barregarria kontatzen du: gerra garaian, aita Iruñean zegoela, gosea zegoen; haize bolada batek, ordea, "oparia" ekarri zuen janariz betetako lapikora.