Gerraren eragina

  • Sebastiana Balanzategi Unzueta Aita kartzelan, etxekoak beldurrez

    Sebastiana Balanzategi Unzueta (1929) Aramaio

    Aita kartzelan zegoela, Susanaren ahizpa bat jaio zen. Aita atxilotu zutenetik, etxean beti beldurrez egoten ziren milizianoekin. Labesua gauez egin arren, goizean milizianoak zain egoten ziren. Etxean ez, baina soroan erori zen bonbaren bat. Etxean, kortan edo ganbaran gordetzen ziren.

  • 1369 Gudariak herriko etxetan atsedena hartzen

    Domeke Elexpuru Altube (1919) Aramaio

    Bere etxean ere egoten ziren gudariak, inguruko herrietako mutilak zirenak. Ondo portatzen omen ziren gudariok eurekin. Atseden-egunak hartzen zituztenean, Mugertzan egiten zuten lo zein arropak garbitu. Amaiur eta Dragones batailoiak egon ziren Aramaion. Kuartela beteta, herriko etxeetan banatzen ziren gudariak atsedenerako. Esker onekoak zirela dio.

  • 1625 Milizianoak janari eske

    Fermin Etxebarria Elorza (1928) Aramaio

    Arrasatear txapelgorri bat tiroka bere aldeko abioiak agurtzen. Gudarien ingurura joatea gustatzen omen zitzaien mutikoei, pastelak ematen baitzizkieten. Miliziano batzuek amari etxeko janari guztiak ateratzeko agindu zioten. Agintedun batekin egin zuen berba eta ezerezean geratu zen eskaera hori.

  • 1625 Ortura koltxoia bizkarrean hartuta

    Fermin Etxebarria Elorza (1928) Aramaio

    Milizianoak hiru bat egunean egon omen ziren Arraga auzo inguruan. Auzotar batzuek ihes egin zuten, baina Arragaburukoak etxean geratu ziren. Karobian eta gordetzen ziren, baina beti etxe inguruan. Koltxoia bizkarrean hartuta joaten ziren ortura. Aza artean bala galduak nola sartzen ziren ikusten zuten.

  • Rufina Astola Nafarrate Abioiek oso baxu egiten zuten eraso

    Rufina Astola Nafarrate (1929) Aramaio

    Arriolan bizpahiru hilabete pasatu zituzten. Francoren abioiek oso baxu egiten zuten hegan erasoaldietan. Gerra bukatu eta berehala, lehengo bizimodura itzuli ziren. Osaba ere laster utzi zuten libre eta itzuli zen etxera.

  • Paxkoala Kortadi "Heriotzaren aldapako" fusilamenduak

    Paxkuala Kortadi Ormaetxea (1923) Hernani

    "Cuesta de la muerte" izena nondik datorren. Jende asko hil zen aldapa horretan istripuz. Gerra garaian, fusilatuak zulo batera botatzen zituzten han. Kale-garbitzaileak joaten ziren hildakoen bila, kanposantura eramateko. Lurperatzaile lanetarako hartu zuten osaba; ezagunak aparte uzten zituzten, familiei esateko.

  • Esteban elorza Gerra nola bizi izan zuten

    Esteban Elorza Aranburu (1928) Hernani

    Gerran gosea pasa zuten. Gerra hasi zenean, tankeak etorri ziren, aita harrapatu zuten eta beraiekin batera eraman zuten, baina ilunabarrerako askatu zuten. Errepideak moztu egin zituzten. Etxetik ez ziren irteten gerra garaian. Hernanin izandako fusilamendu bati buruz hitz egiten du.

  • Luix Otxotorena Gerrako pobrezia eta janaria

    Luix Otxotorena Ollokiegi (1928) Hernani

    Gerra hasi zenean, 8 urte zituen. Tiroak entzuten zituzten. Gerra ostean, pobrezia handia zegoen. Kafe-errotan artoa txikitzen zuten. Txerriak ere bazituzten etxean. Goserik ez zuten pasa; kalekoek bai, ordea.

  • Juliana Eizagirre Txerria susara zegoenean, Zarautzera

    Juliana Eizagirre Osa (1929) Getaria

    Baserrian denetariko lanak egiten zituen. Gerrara joateko, binaka eramaten zituzten anaiak. Txerri emea ugaltzeko, txerri arrarengana eramaten zuten Zarautzera. Txerria susara zegoenean eramaten zuten hara.

  • Joxe Gaztelumendi Gerra garaian eskolarik ez

    Joxe Gaztelumendi Aiestaran (1925) Errenteria

    Gerra garaian haurrak kalean ibiltzen omen ziren jolasean bonbardaketa abisua ematen zuten arte.

  • Maritxu Goitia Gerra Zibila hasi zenekoa

    Maritxu Goitia Zuloaga (1923) Errenteria

    Hamabi urte inguru izango zituen Maritxuk Gerra Zibila hasi zenean. Ongi gogoan ditu erreketeek Errenterian egin zituzten sarrera saioak, eta baita osaba-izeben baserrian milizianoak nola egokitu ziren ere. Behin soinean zeraman jertse gorri bat kendu omen zioten eta bandera moduan eduki omen zuten teilatuan. Anaia eta ama bizitza galtzeko arriskuan ibili omen ziren, ganaduari bazkatzen emateko borroka piztua zen tokietatik igaro behar izaten baitzuten. Gerraren kontra dago Maritxu, senideen artean sortzen dituen hausturak penagarriak zaizkiolako, batez ere. Dena den, gerrate zibila bukatu eta gerraostea gogorra izan bazen ere, euren etxean diktadura urteak bakean eta lasai igaro zituztela dio.

  • Ana Mari Iza Amonak militarrekin zuen harremana

    Ana Mari Iza Berrotaran (1943) Hondarribia

    Amona ondo konpontzen zen militarrekin. Goserik ez zuten pasatzen: txekorra hil eta trukea egiten zuten. Baina gerra etorri zenean, itsasontziak gotorlekua bonbardatzen hasi ziren eta Justiz baserrira joan ziren. Presoak libratu zituen batek, eta militarrek amona izan zela pentsatu zuten. Arazoak izan zituen.

  • Josepa Goikoetxea Eusko Nekazarien Bazkuneko banderarekin gertatu zena

    Joxepa Goikoetxea Genua (1920) Hondarribia

    Gerra ondoan, euskara galarazi zuten. Batzokiarekin ez da gogoratzen. Aita Eusko Nekazarien Bazkunekoa zen; bandera batekin joaten zen ospakizunetara. Bandera harekin bi soineko egin zituzten. Etxean baziren josten zekitenak, jostunak.

  • Joxepa Larrasa Langileen batailoia, Gurutzen

    Joxepa Larrasa Urtizberea (1931) Irun

    Langileen Batailoiak, "trabajadoriak", Gurutzen. Etxeko logela bat utzi zieten; gero soldaduak jarri zituzten han. Barrakoiak. Zortzi senide ziren. Garbitegian zorriak hiltzen egoten ziren soldaduak. Garbitasun faltaren ondorioz hil ziren batzuk. Ura analizatu zuten.

  • Joxepa Larrasa Langileen Batailoia, Gurutzen II

    Joxepa Larrasa Urtizberea (1931) Irun

    Soldaduek hiru urte egin zituzten beraien etxean. Langileen Batailoiko presoen lanak. Pikoketan errepidea egiten ibili ziren, oso egoera txarrean. Goseak zeuden.

  • Luixita Zabala Koltxoiak leihoetan; Azkoitira ihesi

    Luixita Zabala Beristain (1932) Errenteria

    Bost urte inguru izango zituen Luixitak gerra piztu zenean, eta orduko oroitzapen konkretu batzuk soilik ditu gogoan: soldaduak auzora heldu zirenekoa eta Azkoitira joan zirela ihesi, amonarenera.

  • 103 Gerra garaian, soldaduak dendara

    Jesus Mari Kaperotxipi Arakistain (1928) Zarautz

    Gerra garaian, jostundegia irekita izan zuten, baina bi alderdietakoek gaiak kentzen zizkieten dendatik. Mutikoak ziren artean eta ez ziren gerraz jabetzen.

  • 363 Gerra-garaiko aldaketa irakasle kanpotarrak etortzean

    Jose Agustin Etxabe Olaskoaga (1924) Zarautz

    Gerra garaian kanpoko irakasleak etorri ziren. Kalean ilaran eramaten zituzten eta "Arriba España" esanarazi. Batzokia, "Juventud antoniana" eta beste hainbat itxita zeuden eta Zirkulora joaten ziren gaztetan.

  • 367 Gerra garaia nahiko ondo pasa zuten

    Mertxe Arruti Abendibar (1931) Zarautz

    Nola gogoratzen dituen gerrako egun haiek. Janari nahikoa zuten. Gerran baino okerrago pasatu zuen frankismo denboran. Osaba bat hil zieten. Aitak ez zuenez erretzen, amak tabako-orrien truke janaria lortzen zuen. Ez du oroitzapen txarrik.

  • Ikerne eta Eulogio Hamahiru urteko ahizpak zaindu zituen gazteagoak

    Ikerne Artetxe (1932) Ondarroa

    Hamahiru urteko ahizparen ardurapean geratu ziren neba-arreba gazteago guztiak. Egunez, senideen etxeetan bazkaltzen zuten, eta gauez elkartzen ziren etxean.