Gerraren eragina

  • Angeles, Joseba eta Rosario Gerraren eragina

    Angeles Lasa Garmendia (1923) Ordizia

    Zinema zegoen tokian, kartzela jarri zuten. Militarrak eskolako eraikinean egon ziren. Militarrak lerrokatzen ari zirela soldadu bati tiroak ihes egin ziola gogoratzen du. Soldaduak Araman ere egon ziren.

  • Angeles, Joseba eta Rosario Gerra denboko beldur-giroa

    Angeles Lasa Garmendia (1923) Ordizia

    Gerra denborako giroa. Beldurra: ez zen ezer galdetzen, ez zen azalpenik ematen. Soldaduak Angeles neskame zegoen tabernara joaten ziren. Soldaduei buruzko kontuak.

  • Angeles, Joseba eta Rosario Goserik ez

    Angeles Lasa Garmendia (1923) Rosario Lasa Garmendia (1938) Ordizia

    Gerra denboran ez zuten goserik pasa. Baserrian ez zen jatekorik falta izaten: babarruna, patata, taloa... zerbait izaten zen beti.

  • Juanita Zelaia Gerra garaian, Ondarroan inkomunikatuta

    Juanita Zelaia Balenziaga (1918) Markina-Xemein

    Gerra hasi zenean, zazpi hilabetean inkomunikatuta egon zen etxekoekin. Urritik apirilera. Gernika hartu zuten arte. Beste ahizparekin egoten zen, hura ere Ondarroan zegoelako neskame. Pobre bizi ziren: oinutsik umeak, kalean, kalekoak baserrietara jan eske...

  • Juanita Zelaia Ondarroan, nazionalak sartu aurreko giroa

    Juanita Zelaia Balenziaga (1918) Markina-Xemein

    Nazionalak urriaren 4an sartu ziren Ondarroara, Debatik. Gerrako giroa: soldadu tolosarrak kantuan, bertako neskek nobioak ere topatu zituzten... Frontea non zegoen, Astarrikan. Bi anaia elkarren kontra, alde banatan borrokan.

  • Jexuxa Salegi Oruesagasti Anaia, soldaduen txofer

    Jexuxa Salegi Oruesagasti (1921) Urretxu

    Gerra garaian, anaia gerrarako deitu zuten; eta, txofer zenez, soldaduak batetik bestera eramateaz arduratzen zen. Soldaduak urte pare bat egon ziren herrian.

  • Isidoro Mujika Senideak gerran edo gaixo, eta bera etxera

    Isidoro Mujika Treku (1922) Urnieta

    Gerra hasi zenean, hiru anaia eraman zituzten gerrara deialdi bakarrean. Arrebak karbunkoa harrapatu zuen, eta ez zen gai behiak jezteko. Orduan, Isidoro Aierdin zegoen morroi, eta etxera itzuli behar izan zuen laguntzera.

  • Jesus Barandika eta Feli Goikoetxea Gerrako erasoak: Feliren jaiotetxea erre zuten

    Jesus Barandika Berrojalbiz (1921) Feli Goikoetxea Enbeita (1930) Muxika

    Gerran, kanoiak egon ziren inguruan. Jesusek-eta ganaduak auzoko korta batean gorde zituzten. Felik auzoan egoten ziren tankeak ditu gogoan. Feliren etxea erre egin zuten ganadu eta guzti, eta Kurtzeroko Zubietara joan ziren izeko baten etxera. Gero, gerraostean, Ugarteko Etxebarrin soldaduak izaten zituzten eta nahi beste jateko izaten zuten.

  • Carmen Irusta Gerran soldaduen beldur

    Carmen Irusta Alakano (1922) Muxika

    Espainiako Gerra Zibilean, soldaduak etxe albora agertu zirenean, beldur handia izan zuten. Frontea ondo-ondoan zuten. Behin soldadu bat etxera etorri zenean, korrika egin zuen ihes beldurrez. Arrautza bila-eta joaten zitzaizkien.

  • Carmen Irusta Goikoerrotara diru bila

    Carmen Irusta Alakano (1922) Muxika

    Frontean zeuden nebei dirua bidali behar zien eta ez zuen izaten zer bidali. Goikoerrotara joaten zen bila.

  • Juanita Esturo Gerrateko botikina etxean

    Juanita Esturo Orue (1924) Muxika

    Gerratean etxetik alde egin behar izan zuten; eta, etxera bueltatzerakoan, dena hutsik topatu zuten. Beraien etxean gerrateko botikina jarri zuten; hori dela-eta, usain jasanezina egon zen. Martxotik irailera arte egon ziren kanpoan.

  • Joxe Mari Yurramendi Gerra hasiera Urnietan

    Joxe Mari Yurramendi Larburu (1922) Urnieta

    Gogoan du Urnietara gerra heldu zen eguna; jaiegun batez herri aldetik soldadu talde bat sartu zen. Etxera etorri, sabaiko belarra ukuilura ekarri eta haren gainean egin zuten lo: ofizialek logeletan; eta baserrikoek, ahal zen bezala, lurrean. Zortzi egun pasatu zituzten. Arrantxoa nola prestatzen zuten. Hildakoak eta bonbak.

  • Elisabet Aretxabaleta Ezer barik etxe eske

    Elisabet Aretxabaleta Goikoetxea (1921) Markina-Xemein

    Bere amaren lehengusina bat errota batera ezkondu zen eta bere ahizpa han egon zen gerran. Bere ama bi ume gazteenekaz Markinara bueltatu eta ezer barik utzi zutenez, udaletxean etxe bat eskatu zuen. Elisabet eta bere neba Aulestin geratu ziren.

  • Elisabet Aretxabaleta Neskame zegoela, gosea pasa zuen

    Elisabet Aretxabaleta Goikoetxea (1921) Markina-Xemein

    Gerra Zibila Aulestin pasa ostean, Gasteizera joan zen neskame. Ez zuen Markinara bueltatu nahi izan, higuina hartu baitzion bere jaioterriari. Urtebetez baino ez zen egon bertan, goseak hil baino arinago, hanka egin baitzuen. 26 pezeta irabazten zituen hilabetean, eta etxekoek amantala baino ez zioten eman.

  • 1542 Euskaraz egiten zuenarentzako kanika

    Patxi Sansinenea Azurmendi (1935) Donostia

    Gerra ostean amaren jaioterrira, Zegamara, joan zen eta bertako eskolan ibili zen. Maisua euskalduna izan arren, ezin zuten euskaraz egin. Kanika bat erabiltzen zuten euskaraz egiten zuena markatzeko. Egunaren bukaeran hatz puntetan erregela batekin jotzen zituzten euskaraz berba egin zutenak. Patxik bazekien gaztelaniaz Bilbon ikasi baitzuen, baina Zegamako gehienek ez zekiten.

  • 1542 Gerraostean etxea okupatuta eta aita hiltzear

    Patxi Sansinenea Azurmendi (1935) Donostia

    Groseko Birmingham kalean bizi ziren, baina gerraostean ezin izan zuten etxera sartu. Errejimenekoak omen ziren etxea okupatu zienak, eta beraiek ez zuten ezertarako eskubiderik ezta kexatzeko ere. Aita gerratik gaixo etorri zen eta laster hil zen. Orduan, Zegamara joan zen amarekin batera, hangoa baitzen ama. Paper-lantegian gutun-azalak egiteko lantegia ere bazuten, eta ama bertako arduradun jarri zuten. Kontu kuriosoa da; izan ere, bere ama abertzalea zen eta lantegikoak ez.

  • Patxi Pagola Gerra garaian, umeak astoaren aurretik

    Patxi Pagola Ibarrola (1933) Urnieta

    Gerra garaian, etsaiak mendian gertu zeuden; eta, janari bila joateko, Patxi joaten zen astoaren aurretik; gizonak joanez gero, tiro egiten zuten soldaduek. Gertuko baserri batera kanoikada sartu eta asto bat geratu zen bizirik.

  • Juan Joxe Azkue Franco Aieten

    Juan Joxe Azkue Iarza (1938) Seberiana Azkue Iarza (1932) Donostia

    Gerrak sufrimendu asko dakarrela uste dute. Gogoan dute nola Franco Aietera joaten zen udan, eta auzoa guardia zibilez bete ohi zela.

  • Julian Arruti 2 Erreketeak eta falangistak

    Julian Arruti Ezenarro (1926) Azpeitia

    Gerra denborako kontuak. Eskola nolakoa zen. Pelaioak eta margaritak. Karlisten kanta bat aipatzen du. Falangistak. Erreketeen hiletetan izugarrizko iskanbilak sortzen omen ziren kalean.

  • Julian Arruti 2 Herriko giroa, gerra denboran

    Julian Arruti Ezenarro (1926) Azpeitia

    Maristek ez zieten uzten euskaraz hitz egiten. Langileen lanuzteak. Grebalarien kanta: "Nagusiyak baino kulpa gehiago langile enbusteruak! Besteren bidez jornala jaso, postutzen ditu diruak!".