Gerraren eragina

  • Simon Lorenzo Dorronsoro Goikoetxea Berrobin ogirik gabe zergatik gelditu ziren

    Simon Lorenzo Dorronsoro Goikoetxea (1919) Berrobi

    Nafarrak sartu zirenean, ogia Berastegitik ekartzen zuten. Baserri batekoek gorrientzako ogia eramaten zuten; eta, nazionalak konturatu zirenean, kendu eta handik aurrera Berrobin taloa jan behar izan zuten.

  • Maria Dolores Etxeberria Zalakain Nafarrak sartu zireneko jarrerak Ibarran

    Maria Dolores Etxeberria Zalakain (1929) Ibarra

    Nafarrak zetozela, batzuek poztu eta besteak beldurtu egin ziren. Nazionalistak zeuden agintean gerra aurrean Ibarran; zentroan biltzen ziren nazionalistak ezkutatu egin ziren edo alde egin zuten. Nafarrak sartu zirenean, apaiza ezkutatu egin zuten, eta horri esker salbatu zen.

  • Maria Dolores Etxeberria Zalakain Nafarrak Ibarran bizitzen

    Maria Dolores Etxeberria Zalakain (1929) Ibarra

    Nafarrak Ibarran sartu ostean, soldadu asko Ibarran egon ziren bizitzen denbora batean. Maria Doloresen lagun bat soldadu haietako batekin ezkondu zen. Soldadu haiek artozko ogi borobilak izaten zituzten, eta Maria Doloresen familiakoak ur bila iturrira joaten zirenean, soldaduek ogi haietako bat ematen zieten.

  • Joxepa Elizondo Ormaetxea Soldaduak etxean eta hildakoak inguruko etxeetan

    Joxepa Elizondo Ormaetxea (1933) Aduna

    Etxean soldaduak izan zituztela gogoratzen du. Metrailadoreak etxean non gordetzen zituzten ez du ahaztu. Ondoko baserriko seme zaharrena orduan hil zuten. Oiloak harrapatzeko soldaduek trikimailuak erabiltzen zituzten. Beldur handia pasa zuten egun haietan.

  • Valeriana Zabala Goikoetxea Gerra garaia Tolosan

    Valeriana Zabala Goikoetxea (1925) Altzo

    Neskame zegoela, Tolosako geltokian jendea trenez nola itzultzen zen ikusi zuen. Tolosako Berdura plazan zakuak jartzen zituzten soldaduei aurre egiteko.

  • valentina yeregi Donostiatik Lasartera bueltatu, eta gerra hasi zen

    Valentina Yeregi Inza (1915) Lasarte-Oria

    Gerra hasi aurretik neskame zegoen. Josten ikasi nahi zuen, eta etxera bueltatu zen. Josten jakitea inportantea zen. Traperian hasi zen gero josten ikasten, Lasarten. 18 urterekin hasi zen mutilarekin. Gerra hasi zeneko kontuak. Astebetean mutila ikusi gabe, beldurrez. Borrokak. Aitak esan ziona. Loiolara joan zen.

  • valentina yeregi Santanderren, itsasontzirako izena eman

    Valentina Yeregi Inza (1915) Lasarte-Oria

    Santanderrera iristean, laranjak jaten. Udaletxeko ilaran. Kale-garbitzaile baten etxera joan ziren; oso behartsuak ziren, armairurik ere ez zuten. Gerrako mutilatuek ez zuten ilaran zain egon beharrik jana lortzeko. Itsasontziz kanpora joateko apuntatu zuen senarrak. Pinton London itsasontzian joan ziren Frantziara; ikatza zeraman.

  • Inaxio Zabala Goikoetxea "Villafranca del Penedés" pasahitza

    Inaxio Zabala Goikoetxea (1921) Altzo

    Gerra garaian, Ollaunen zeuden gorriei janaria eramatea tokatu zitzaion Inaxiori. Haiengana inguratzeko, pasahitza "Villafranca del Penedés" zen. Behin hegazkina pasa zen haien gainetik; errekisatutako materiala zeukaten han. Behin perretxiko bila zebilela, tirokatu egin zuten, baina ez zioten eman.

  • Joxe Mari Arruabarrena Otaegi Gerrako bandoak; soldaduak Belauntzan

    Joxe Mari Arruabarrena Otaegi (1925) Belauntza

    Erreketeek edo txapel gorriek guardia egiten zuten Tolosan. Esaerak zioen "soldaduak amaren ume sobratuak" zirela. Nazionalistek eta karlistek borrokatu zuten hasieran. Soldaduak Belauntzako baserri batean egon ziren. Bertan istripu bat nola gertatu zen kontatzen du. Tiroak zirenean, baserrian babesten ziren.

  • Mertxe Uria "Viva Rusia" esan izanagatik, kartzelara

    Mertxe Uria Aramendi (1920) Maritxu Uria Eizagirre (1937) Zarautz

    Gerra garaian, komandantzia militarra zegoen Zarautzen; eta, Francoren soldaduek herriren bat hartzen zutenean, horren berri ematen zuten handik. Bandoa jotzen zutenekoa gogoan dute. Emakume bat kartzelara eraman zuten "Viva Rusia" esateagatik. Kartzelan lixiba egiten ikasi zuen, eta gerora hortik atera zuen bizibidea.

  • Bittor Aperribai Abasolo Gerra hasi zenean, kalera joan ziren ihesi

    Bittor Aperribai Abasolo (1923) Bergara

    Bost behi zituzten, idiak, ardiak... Mendian zeuden ardiak, eta gerra sasoian denak desagertu ziren. Oiloak ere bai. Etxetik joan beharra izan zuten, erdian geratzen zelako. Milizianoak joan zitzaizkien etxera. Kalera joan ziren, animalia gehienak bertan utzita.

  • Migel Okina Salsamendi Monzonen etxea eta batzokia errekisatuta

    Migel Okina Salsamendi (1924) Bergara

    Monzonen etxea eta batzokia errekisatu egin zituzten. "Falange de las Jons" letreroa pintarazi zioten berari. Herriak hartzen zituztenean, desfileak egiten zituzten, baina bera ez zen joaten. Frontea apurtu artean eskolarik ez zen izan; gero bai.

  • 280 Euskara hezkuntzan

    Florita Izuskiza Zubizarreta (1927) Bergara

    Gerra garaian, euskaraz egitea debekatuta zegoen. Compañía de Marían, dena erdaraz ematen zen; Conchita Maiztegi irakaslearekin ere, erdaraz egiten zuten. Euskaraz egitea ahaztu egin zitzaion. Ikastolaren hastapenak; batzokian hasi ziren lehenik klaseak euskaraz ematen.

  • 280 Abadeak; fraide dominikoak

    Florita Izuskiza Zubizarreta (1927) Bergara

    Santa Marinako parrokia; San Pedro. Ezagutu dituen zenbait abaderen izenak ematen ditu. Plazan dominikoak zeuden; elizara sarritan joaten zen bertara. Garai batean, eskola ere egon zen; abadegaiak ere egon izan ziren bertan. Gerra garaian, soldaduak egon ziren dominikoen egoitzan; gerora, ikastola jarri zen eraikin hartan.

  • 302 Milizianoekin hartu-emana

    Tomas Osoro Elkoroiribe (1928) Bergara

    Milizianoekin hartu-emana zelakoa. Diru-zuria; zilarra.

  • 299 Gerraren eragina auzoaren giroan

    Mariano Martínez Estévez (1923) Bergara

    Lehen txikiteoan gehiago egiten zen. Gerra bukatu eta gero San Antonio auzoko giroa aldatu egin zen. Alderdikeriek konfiantza zapuztu egin zuten.

  • 182 Tropak baserrian

    Luis Aranzabal Gabilondo (1922) Bergara

    Milizianoak ondoko baserrian. Familia baserri desberdinetan sakabanatuta. Beraien baserrian "injenieros zapadores". Gerra garaia baserrian.

  • 182 Tropak baserrian

    Luis Aranzabal Gabilondo (1922) Bergara

    Zapadoreak egon ziren beraien baserrian. Hartu-emana.

  • 182 Frontea baserrian bertan

    Luis Aranzabal Gabilondo (1922) Bergara

    Frontea baserrian.

  • Martin Aranburu Gerra hasi, eta beraiek Kale Txikira

    Martin Aranburu Artano (1926) Andoain

    Gerra hasi zeneko oroitzapenak gogoan ditu. Etxetik alde egin zuten, eta Kale Txikira jaistea erabaki zuten. Garai hartan, ez zekiten askorik gerrako bandoei buruz.