Gerraren eragina

  • Manolo Adarraga Gerra garaian Hernanin

    Manolo Adarraga Elizaran (1932) Hernani

    Gerra garaia Hernanin pasatu zuen. "Gorriak" etorritakoan, Pagoagako eskolan babestu ziren eta astebete inguru pasatu zuten. Handik etxeratu eta denda hankaz gora aurkitu zuten. Etxea ere zulatuta topatu zuten. Frankistak etorri zirenean, bi militar egon ziren Manoloren etxean.

  • 1293 Kanoikada bat baserrian

    Juana Okina Zeziaga (1922) Arrasate

    Baserria kanoikada batek hondatu zien. Aurrezki kutxako diruak berreskuratzeko, arazoak izan zituzten. Bilbora ihesean joandako Juanaren bi ahizpa ere itzuli ziren etxera. Gerra garaia beldurgarria izan zen.

  • 1314 Gerra denboran, artzain

    Joxe Bixente Etxabe Arregi (1922) Arrasate

    Oreja hil zutenean, beste batek ihes egin zuen, errekara salto eginda. 14 urte zituen Joxe Bixentek gerra hasi zenean. Urtebete lehenago, mendira joan zen ardiekin, Deguriara, artzain. Gazta eskuz egiten zen orduan. Deguriara gerratik ihes egindako gizonak zeuden han; eta, haiek gobernatzeko, talo eta ardi-esnea ematen zien.

  • 1314 Menditik ardiekin alde egin behar

    Joxe Bixente Etxabe Arregi (1922) Arrasate

    Gerra indartuz joan zen, jendea armatuz eta trintxerak eginez. Artzainek menditik jaitsi behar izan zuten ardiekin. Mendiola auzoan egon zen Joxe Bixente hilabete batzuetan. Arabako gudako kanoikada hotsa entzuten zuen Joxe Bixentek menditik.

  • 1314 Erreketeekin

    Joxe Bixente Etxabe Arregi (1922) Arrasate

    Ardiak Degurian utzi eta etxera zetorrela, errekete konpainia batekin egin zuen topo Aretxabaleta inguruan. Ez zioten utzi etxera joaten, han gorriak zeudelako. Aretxabaletako osaba batek jatekoa eman zion, eta berriro Deguriara itzuli zen.

  • 1314 Bala artean Deguriara bidean

    Joxe Bixente Etxabe Arregi (1922) Arrasate

    Bedoñatik zehar bilatu zuen bide seguruagoa etxera etortzeko. Arientza auzoan meza entzun ondoren, Santa Luzia bezpera batean trintxeran gorde behar izan zuen; eta, bala artean, Deguria aldera joan zen.

  • 1317 Bi etxetan, lau bizitza

    Juanita Lizarralde Eskibel (1926) Antzuola

    Bi etxetan lau bizitza zeuden. Arrandai Osaeta eta Arrandai Torre ziren baserriak, eta elkarrengandik gertu zeuden. 30 lagun ere egon ziren. Gerra inguruan lehengusuak ere joan ziren baserrira. Gerra kontuekin ez zen asko enteratu. Bi ikasturtetan eskolarik ez zuten izan. Soldaduak gertu ibili ziren. Hegazkinak ikusten zituzten, tirorik ez.

  • 1291 Gorrien dirua

    Asuncion Leibar Kortabarria (1924) Arantxa Olabe Leibar (1947) Arrasate

    Gorriei ardiak saltzen zizkieten diru truke. Miliziano gaixoak edukitzen zituzten etxean. Horietako bat, mortero-hotsa entzun orduko, "gorrien dirua" eskatzen hasi zen.

  • 1291 Asuni tiroa gerran

    Asuncion Leibar Kortabarria (1924) Arantxa Olabe Leibar (1947) Arrasate

    Asunzion 1924an eta Arantza 1947an jaio ziren. Asunek tiro bat bota ziotenean hartu zuen sustoa kontatzen digu. Gerra zenean, bizimodua ahal zenik eta era normalenean egiten zuten, egunerokoak eginez, gerra girora ohituta.

  • 1291 Gorriak (soldaduak) etxean

    Asuncion Leibar Kortabarria (1924) Arantxa Olabe Leibar (1947) Arrasate

    Gerra denboran errotak zigilatu egin zituzten. Frontea Gesalibarren egon zenean, Enuzketa baserrian miliziano gorriak egon ziren. Baserria biltegi bihurtu zuten; kontserbako janariz, oinetakoz eta bestelakoz bete zuten.

  • 124 Bi belaunaldi, maistra bat

    Purita Zabalo Zabalo (1934) Antzuola

    Antzuola inguruan bonbardaketaren bat izan zen; herri barruan, baita tiroketaren bat ere. Hala eta guztiz, ez zen txikizio handirik izan Antzuolan. Maristen eliza erre zuten. Bi urterekin hasi zen "eskola txikian". Gerra garaian, ordea, eskola eten egin zen, eta gerraostean sei urtera arte eskola berean jarraitu zuen, Maria Barrena maistrarekin. Puritaren alabarik zaharrenak ere maistra horrekin ikasi zuen urtebetez.

  • 596 Herriko eskola itxita gerra garaian; uzarraga

    Isabel Jauregi Mendizabal (1926) Antzuola

    Eskolako kontuak. Baserriko umeak udaberrian hasten ziren normalean eskolan. Gerra hasi zenean, eskola amaitu zen. Uzarragako eskolara gerra garaian. Umetako bizimodua.

  • 1337 Arazorik ez militarrekin

    Begoña Olabarria Zabalo (1928) Antzuola

    Nazionalak etorri zirenean, umeak beste etxe batera bidali zituzten badaezpada, eta gurasoak geratu ziren tabernan. Ez zuten inongo arazorik izan militarrekin. Nazionalak sartu zirenean tiroketak izan ziren Antzuolan, eta norbaitek maristen eliza erre zuen.

  • 1338 Eskola, gerra sasoian

    Julian Garitano Alberdi (1931) Antzuola

    11-12 urtera arte egon zen eskolan. Partikularrera ere joan zen. Militarrak egon ziren herrian: alemaniarrak eta italiarrak. Ondarreko plazan egoten ziren soldaduak. Haiek utzitako hondarrak oiloentzat hartzen zituzten.

  • Jesus Furundarena Soldaduekin ikasi erretzen

    Jesus Furundarena Goenaga (1924) Mutriku

    Gerra denborako oroitzapenak. Mutrikuko Beheko Plazan 800 eta 1000 soldadu italiar artean egon ziren. Herriko mutikoak zigarro eskean joaten ziren soldaduengana. Tabakoa errazionamenduan zegoen garai hartan, eta bakarren bat ematen zien. "Gizon plantak egiten" erretzen zuten zigarroa.

  • Martzelina Kalzakorta Gerrako oroitzapenak

    Martzelina Kalzakorta Zenarruzabeitia (1931) Mutriku

    Gerrako oroitzapenak. Soldaduen etorrera gogoratzen du. Soldaduek baserria tirokatu zuten.

  • Martzelina Kalzakorta Soldaduak eta kainoiak Galdonan

    Martzelina Kalzakorta Zenarruzabeitia (1931) Mutriku

    Gerra garaiko oroitzapenak. Soldaduen tiroketak. Martzelina umea zen, eta, Galdona inguruan pasioan zebilela, gizon bat hilda aurkitu zuen... Galdonan kainoiak non zeuden aipatzen du. Soldaduak Martzelinaren etxe ondoan egon ziren, eta haiekin joaten zen rantxoa hartzera.

  • 395 Gazte-gaztea zela hasi zen zapata-lantegian lanean

    Luis Anduaga Lamariano (1922) Cecilia Kortabarria Araiztegi (1928) Antzuola

    Maristetan oso denbora gutxi egin zuen. Gazterik hasi zen lanean zapatagintzan. Garaiko zapata klaseak. 13 urteko ume baten lana zein izaten zen. Bertako zapatak inguruko herrietan saltzen zituzten. Oinetakoen konponketa. Gerrarekin batera, dena bertan behera utzi behar izan zuten. Zapata-lantegiko jabea herriko alkate zen eta ihes egin behar izan zuten.

  • 1318 Eskolak euskaraz

    Baxili Txintxurreta Goenaga (1922) Oñati

    Gerra hasi aurretik, Berezao auzoko eskolara pasatu zen. Eskola hartan, oso maisu ona izan zuen, Migel, fraide izateko bidean kaleratutakoa. 68 neska-mutikok ikasten zuten euskaraz elkarrekin gela batean. Gerrarekin bukatu ziren eskolok. Migel maisua espetxeratu egin zuten, eta gero Osintxura joan zen. Plazako eskolara joateko, zapatak erosi behar izaten zituzten, Berezaoko eskolara, ordea, abarkekin joatea bazuten.

  • 1318 Gerran etxean gurasoekin bakarrik

    Baxili Txintxurreta Goenaga (1922) Oñati

    Anaia gaztea eta koinatua gerrara gorriekin joan ziren, eta bera bakarrik geratu zen etxean gurasoekin; orduan hasi zen bera maiorazko. Anaiarik zaharrena Eibarrera eraman zuten militar beharretara. 14 urtetatik aurrera ez zen gehiago eskolara joan. Esnea eramaten zuen kalera eta erdaldunei esnea saltzen ikasi zuen erdara apur bat.