Gerraren eragina

• Neskame Tolosan

  Maria Dolores Arrizabalaga Aizpurua (1923) Amasa-Villabona

  Gerra garaian Tolosan egon zen neskame okindegi batean eta ez zuen goserik pasatu, baina bere senar Inaxiok bai. Goseagatik nolakoak egiten zituzten kontatzen du. Maria Doloresek ogi pusketak bidaltzen zituen etxera.

• Txapelgorri ugari Gernikan

  Maria Argialde Azalza (1917) Bergara

  Gernikako bonbardaketaren hurrengo egunak zelakoak izan ziren. Soldaduak baserriko ganbaran. "Txapelgorri" ugari etorri ziren Nafarroatik. Soldaduekin harremana nolakoa. Soldaduen eguneroko jarduna. Bilboko ofentsiba.

• Errepublikazaleak etxean

  Patxi Zabarte Beitia (1922) Arrasate

  Errepublikazaleak bere etxean egon ziren. Gorriak eta erreketeak non egon ziren azaltzen du. Auzoko guztiak Bizkaira bidali zituzten, eta etxearekin gelditu ziren. Gerratik bueltan, etxera bueltatu zirenean, dena hondatuta aurkitu zuten.

• Gerran etxetik ihesean

  Justa Madinabeitia Urrutia (1924) Arrasate

  Zazpi ganadu bururekin, milizianoek Udalako mikeleteen etxera eraman zituzten bera, ama eta izeba. Handik Elorriora, osaba baten kale-baserri batera joan ziren. 1937ko urtarrilean etxetik irten eta urte bereko San Prudentzio egunean itzuli ziren.

• Gerra denborako miseriak

  Justa Madinabeitia Urrutia (1924) Arrasate

  Elorrion esnea saltzen zieten milizianoei. Baina handik ekarritako dirua Arrasaten entregatu behar izan zuten. Garirik erein gabe geratu ziren, eta ganaduekin bakarrik aurrera egin behar. Elorrion denentzat zegoen errazionamendua, baina Arrasaten ez.

• Gerran hildakoak

  Justa Madinabeitia Urrutia (1924) Arrasate

  Elorriar gehienek senideren bat frontean zuten. Gerran hildakoak ikusten ziren bide bazterretan. Ermandadeak ez zuen ordaindu gerran galdutako ganaduagatik.

• Soldaduak etxera sartu zirenekoa

  Jose Mari Aranbarri Elduaien (1931) Azkoitia

  Soldaduak etxera sartu zitzaizkien batekoa eta haiek amari esandakoak. Soldaduen inguruko iritzia ematen du.

• Gerran etxeko gizonek izandako zoria

  Juliana Olaizola Gurrutxaga (1928) Azpeitia

  Gerra hasi zenean, 9 urte zituen. Anaiak ihesi joan behar izan zuen, gorriak baitzetozen. Aita nazionalista izan arren, ez zioten ezer egin. Bi anaia gerran hil zitzaizkion.

• Gerra eta kartzelak vs gerraostea eta gosea

  Juliana Olaizola Gurrutxaga (1928) Azpeitia

  Azpeitiko kartzela non zegoen azaltzen du. Txikizio handirik ez zen izan orduan, baina egoera zaila izan zen. Goserik ez zuen pasa gerraostean. Baserrian beti zuten zerbait prestatzeko, baina ezkutatu egin behar izaten zuten, bestela entregatu egin behar izaten zuten eta.

• Gerra denborako bizipenak

  Antonia Larrañaga Gabilondo (1914) Azkoitia

  Gerra garaian, ezkondu eta 4 hilabetera, gizona gerrara eraman zioten urte eta erdirako. Etxe inguruan pasatako soldaduak eta tiro-hotsak gogoan ditu. Ganadua ukuiluan izaten zuten, kanpora ateratzeko beldurrez. Gosea pasa zuten dirurik ez zutelako, eta ogia etxean egiten zuten.

• Aita eta amandrea kartzelara

  Dominika Elorza Heriz (1924) Arrasate

  Arrasaten, Kondearen etxearen behealdean zegoen gerra-babeslekua gogoratzen du. Behin amandrea larritu egin zen eta berak bakarrik ihes egin zuen kaletik baserrira. San Kristobalen zegoela, semea joan zen bila eta biak harrapatu eta kartzelara eraman zituzten, espioitzat hartuta.

• Soldaduak etxean; eskolako kontuak

  Facundo Garai Txintxurreta (1931) Arrasate

  Soldaduek alde egin eta gero, eskolan doktrina ikasten hasi zen Leintz Gatzagako don Fermin Fernandez de Arroiaberekin. Katona eta kontuak egiten ere ikasi zuen. 100 soldadu inguru egon ziren etxeko aterpe batean hamar bat egunean.

• Gerra garaian, jaunartzeko soinekoa koadroduna

  Mertxe Bilbao Bilbao (1929) Erandio

  Domeketarako soinekoa izaten zuten, eta mantelina buruan jartzeko elizarako. Bilbon erosten ziren telak eta arropak. Gerra ostean telarik ere ez zen egon. Jaunartzeko soinekoa koadroduna izan zen, baina sandaliak zuriak ziren.

• Bonbardaketak hurbil

  Asuncion Gorostiza Bengoa (1930) Arrasate

  Gerra denboran lagunekin tortoloska jolasean egoten zen etxeko larrainean, 100 metrora bonbak erortzen zirela. Etxe inguruan zegoen kobazulo baten gordetzen ziren bonbardaketak izaten zirenean.

• Bergaran urtebete, gerra sasoian

  Maria Etxebarria Altuna (1930) Aramaio

  Umetako kontuak. Jolasean eta behizain. Sei urterekin, Bergaran egon zen baserri batean. Gerra denbora zen. Irakurtzen ikasi zuen han, bere kontura. Eskola asko gustatzen zitzaion; ezin zuenean joan, negarrez.

• Gerran ere plazara dantzara

  Juli Bedia Iriarte (1919) Arrasate

  Gerra denboran, plazako erromeriak ez ziren eten. Bonbardaketak hasten ziren arte, jendeak dantza egiten zuen.

• Gerrako arriskuaz jabetzen ez zenekoa

  Bernabe Bergara Aginaga (1929) Tolosa

  Fabriketako sirenen bidez jakin zuten gerra hasi zela. Orduan ez zuen beldurrik pasa, ez baitzen arriskuaz jabetzen: ihesean zebiltzan gizon batzuei gosaria eman zien zenbait egunetan, nahiz eta pareko menditik tiroka ari ziren; azkenean, gizon haiek harrapatu eta fusilatu egin zituzten.

• Aita Frantzira alde eginda

  Xabier Garikano Solabarrieta (1931) Tolosa

  Gerra garaian, Xabierren aitak Frantziara alde egin behar izan zuen. Aita gabe egon ziren bost urtean. Bitartean, ama lau semerekin geratu zen: zaharrenak sei urte zituen; gazteenak, urte eta erdi. Euskara galarazita zegoen. Herriko jendeak ez zekien gaztelaniaz hitz egiten.

• Gerra garaian, taloa gogotik

  Joana Iraola Uranga (1924) Tolosa

  Gerrako denborako oroitzapenak. Joanak 11 urte zituen garai hartan. Zer jaten zuten kontatzen du: taloa, babarruna, esnea... Kalean, gosea eta miseria zegoen.

• Hiru kanoikada baserri ingurura

  Joana Iraola Uranga (1924) Tolosa

  Gerra denborako oroitzapenak. Baserritik tiroak eta kanoikadak entzuten zituzten. Bera bizi zen baserri ingurura hiru kanoikada bota zituztela kontatzen du.