Gerraren eragina

• Aita eta amandrea kartzelara

  Dominika Elorza Heriz (1924) Arrasate

  Arrasaten, Kondearen etxearen behealdean zegoen gerra-babeslekua gogoratzen du. Behin amandrea larritu egin zen eta berak bakarrik ihes egin zuen kaletik baserrira. San Kristobalen zegoela, semea joan zen bila eta biak harrapatu eta kartzelara eraman zituzten, espioitzat hartuta.

• Soldaduak etxean; eskolako kontuak

  Facundo Garai Txintxurreta (1931) Arrasate

  Soldaduek alde egin eta gero, eskolan doktrina ikasten hasi zen Leintz Gatzagako don Fermin Fernandez de Arroiaberekin. Katona eta kontuak egiten ere ikasi zuen. 100 soldadu inguru egon ziren etxeko aterpe batean hamar bat egunean.

• Gerra garaian, jaunartzeko soinekoa koadroduna

  Mertxe Bilbao Bilbao (1929) Erandio

  Domeketarako soinekoa izaten zuten, eta mantelina buruan jartzeko elizarako. Bilbon erosten ziren telak eta arropak. Gerra ostean telarik ere ez zen egon. Jaunartzeko soinekoa koadroduna izan zen, baina sandaliak zuriak ziren.

• Bonbardaketak hurbil

  Asuncion Gorostiza Bengoa (1930) Arrasate

  Gerra denboran lagunekin tortoloska jolasean egoten zen etxeko larrainean, 100 metrora bonbak erortzen zirela. Etxe inguruan zegoen kobazulo baten gordetzen ziren bonbardaketak izaten zirenean.

• Bergaran urtebete, gerra sasoian

  Maria Etxebarria Altuna (1930) Aramaio

  Umetako kontuak. Jolasean eta behizain. Sei urterekin, Bergaran egon zen baserri batean. Gerra denbora zen. Irakurtzen ikasi zuen han, bere kontura. Eskola asko gustatzen zitzaion; ezin zuenean joan, negarrez.

• Gerran ere plazara dantzara

  Juli Bedia Iriarte (1919) Arrasate

  Gerra denboran, plazako erromeriak ez ziren eten. Bonbardaketak hasten ziren arte, jendeak dantza egiten zuen.

• Gerrako arriskuaz jabetzen ez zenekoa

  Bernabe Bergara Aginaga (1929) Tolosa

  Fabriketako sirenen bidez jakin zuten gerra hasi zela. Orduan ez zuen beldurrik pasa, ez baitzen arriskuaz jabetzen: ihesean zebiltzan gizon batzuei gosaria eman zien zenbait egunetan, nahiz eta pareko menditik tiroka ari ziren; azkenean, gizon haiek harrapatu eta fusilatu egin zituzten.

• Aita Frantzira alde eginda

  Xabier Garikano Solabarrieta (1931) Tolosa

  Gerra garaian, Xabierren aitak Frantziara alde egin behar izan zuen. Aita gabe egon ziren bost urtean. Bitartean, ama lau semerekin geratu zen: zaharrenak sei urte zituen; gazteenak, urte eta erdi. Euskara galarazita zegoen. Herriko jendeak ez zekien gaztelaniaz hitz egiten.

• Gerra garaian, taloa gogotik

  Joana Iraola Uranga (1924) Tolosa

  Gerrako denborako oroitzapenak. Joanak 11 urte zituen garai hartan. Zer jaten zuten kontatzen du: taloa, babarruna, esnea... Kalean, gosea eta miseria zegoen.

• Hiru kanoikada baserri ingurura

  Joana Iraola Uranga (1924) Tolosa

  Gerra denborako oroitzapenak. Baserritik tiroak eta kanoikadak entzuten zituzten. Bera bizi zen baserri ingurura hiru kanoikada bota zituztela kontatzen du.

• Kaletik baserrira, gerraren beldur

  Joana Iraola Uranga (1924) Tolosa

  Gerra denborako oroitzapenak. Gerra hasi zenean, kaleko jendea baserrietara joaten hasi zen. Baserrietan, esnea eta taloa izaten zen, eta ez zuten goserik pasatzen.

• Baserri ondoan bonbak jausi ziren

  Paskual Uribe Jaio (1926) Durango

  Intxortatik ihes egindako bergarar batzuk egon ziren hilabete ugaritan Paskualen etxean. Baserriko lanetan laguntzen zuten. Baserri inguruan jausi ziren bonba batzuk.

• Makatzagako bizimodua

  Bittori Igartua Igartua (1919) Oñati

  Gerra garaian, ez zuten aldaketarik igarri Legazpin. Bere etxetik inor ez zen joan gerrara, gaztetxoak zirelako. Makatzagan zeintzuk bizi ziren. Esnea saltzen zuten eta ardiak zituzten. Berak egiten zituen lanak.

• Behiak basoan ezkutatuta gerra garaian

  Laura Arrizabalaga Zarraonaindia (1929) Ibarrangelu

  Aia behiekin joan zen Gernikara, Natxituko familia baten altzariak edo, etxera ekartzera. Bidean aurkitu zituen nazionalak, eta pasatzen utzi zioten, baina beste baserritar bati ez. Orduan behi guztiak kortatik atera eta basoan ezkutatu zituen. Aita ez zen alde batekoa ez bestekoa izan, eta seme-alabak ere ez ziren inolako ekitaldi politikotara joaten.

• Gerra denbora Azkoitian eta Elgoibarren

  Blas Aramendi Aranberri (1927) Azkoitia

  Gerra denbora 8 urte zituela ezagutu zuen; beraiei ez zien galera handirik eragin. Azkar pasa zen frontea; eta, Elgoibar pasata, pareko mendian geratu ziren. Aita, idiak zituenez, munizioa jasotzera derrigortu egin zuten; eta Elgoibarko San Migeldik Kalamua mendira joan behar izan zuen. Bala eta morteroak izaten ziren, eta beldurrez egoten ziren.

• Juin jauregia, gerra garaian, kartzela

  Julian Iruretagoiena Olalde (1924) Azkoitia

  Gerra denboran Azkoitiko Juin jauregia kartzela modura erabili zuten. Bonbak bota eta berak ikusitakoa kontatzen du.

• Gerra garaian ez ziren konturatzen zer ari zen gertatzen

  Felixa Izagirre Agirregabiria (1929) Astigarraga

  Gerra etorri zenean, ez zuten asko jarraitu. Portaleko koltxoia, gordeta egon zirela momenturen batean... baina ez du asko gogoan. Ez ziren ikaratu. Gose garaia gogoan du.

• Gerra garaian Hernanin

  Manolo Adarraga Elizaran (1932) Hernani

  Gerra garaia Hernanin pasatu zuen. "Gorriak" etorritakoan, Pagoagako eskolan babestu ziren eta astebete inguru pasatu zuten. Handik etxeratu eta denda hankaz gora aurkitu zuten. Etxea ere zulatuta topatu zuten. Frankistak etorri zirenean, bi militar egon ziren Manoloren etxean.

• Kanoikada bat baserrian

  Juana Okina Zeziaga (1922) Arrasate

  Baserria kanoikada batek hondatu zien. Aurrezki kutxako diruak berreskuratzeko, arazoak izan zituzten. Bilbora ihesean joandako Juanaren bi ahizpa ere itzuli ziren etxera. Gerra garaia beldurgarria izan zen.

• Gerra denboran, artzain

  Joxe Bixente Etxabe Arregi (1922) Arrasate

  Oreja hil zutenean, beste batek ihes egin zuen, errekara salto eginda. 14 urte zituen Joxe Bixentek gerra hasi zenean. Urtebete lehenago, mendira joan zen ardiekin, Deguriara, artzain. Gazta eskuz egiten zen orduan. Deguriara gerratik ihes egindako gizonak zeuden han; eta, haiek gobernatzeko, talo eta ardi-esnea ematen zien.