Gerraren eragina

  • Joana Iraola Uranga Kaletik baserrira, gerraren beldur

    Joana Iraola Uranga (1924) Tolosa

    Gerra denborako oroitzapenak. Gerra hasi zenean, kaleko jendea baserrietara joaten hasi zen. Baserrietan, esnea eta taloa izaten zen, eta ez zuten goserik pasatzen.

  • Pascual Uribe Baserri ondoan bonbak jausi ziren

    Paskual Uribe Jaio (1926) Durango

    Intxortatik ihes egindako bergarar batzuk egon ziren hilabete ugaritan Paskualen etxean. Baserriko lanetan laguntzen zuten. Baserri inguruan jausi ziren bonba batzuk.

  • Bittori Igartua Igartua Makatzagako bizimodua

    Bittori Igartua Igartua (1919) Oñati

    Gerra garaian, ez zuten aldaketarik igarri Legazpin. Bere etxetik inor ez zen joan gerrara, gaztetxoak zirelako. Makatzagan zeintzuk bizi ziren. Esnea saltzen zuten eta ardiak zituzten. Berak egiten zituen lanak.

  • Laura Arrizabalaga Behiak basoan ezkutatuta gerra garaian

    Laura Arrizabalaga Zarraonaindia (1929) Ibarrangelu

    Aia behiekin joan zen Gernikara, Natxituko familia baten altzariak edo, etxera ekartzera. Bidean aurkitu zituen nazionalak, eta pasatzen utzi zioten, baina beste baserritar bati ez. Orduan behi guztiak kortatik atera eta basoan ezkutatu zituen. Aita ez zen alde batekoa ez bestekoa izan, eta seme-alabak ere ez ziren inolako ekitaldi politikotara joaten.

  • 1018 Gerra denbora Azkoitian eta Elgoibarren

    Blas Aramendi Aranberri (1927) Azkoitia

    Gerra denbora 8 urte zituela ezagutu zuen; beraiei ez zien galera handirik eragin. Azkar pasa zen frontea; eta, Elgoibar pasata, pareko mendian geratu ziren. Aita, idiak zituenez, munizioa jasotzera derrigortu egin zuten; eta Elgoibarko San Migeldik Kalamua mendira joan behar izan zuen. Bala eta morteroak izaten ziren, eta beldurrez egoten ziren.

  • 1059 Juin jauregia, gerra garaian, kartzela

    Julian Iruretagoiena Olalde (1924) Azkoitia

    Gerra denboran Azkoitiko Juin jauregia kartzela modura erabili zuten. Bonbak bota eta berak ikusitakoa kontatzen du.

  • Feliza Izagirre Gerra garaian ez ziren konturatzen zer ari zen gertatzen

    Felixa Izagirre Agirregabiria (1929) Astigarraga

    Gerra etorri zenean, ez zuten asko jarraitu. Portaleko koltxoia, gordeta egon zirela momenturen batean... baina ez du asko gogoan. Ez ziren ikaratu. Gose garaia gogoan du.

  • Manolo Adarraga Gerra garaian Hernanin

    Manolo Adarraga Elizaran (1932) Hernani

    Gerra garaia Hernanin pasatu zuen. "Gorriak" etorritakoan, Pagoagako eskolan babestu ziren eta astebete inguru pasatu zuten. Handik etxeratu eta denda hankaz gora aurkitu zuten. Etxea ere zulatuta topatu zuten. Frankistak etorri zirenean, bi militar egon ziren Manoloren etxean.

  • 1293 Kanoikada bat baserrian

    Juana Okina Zeziaga (1922) Arrasate

    Baserria kanoikada batek hondatu zien. Aurrezki kutxako diruak berreskuratzeko, arazoak izan zituzten. Bilbora ihesean joandako Juanaren bi ahizpa ere itzuli ziren etxera. Gerra garaia beldurgarria izan zen.

  • 1314 Gerra denboran, artzain

    Joxe Bixente Etxabe Arregi (1922) Arrasate

    Oreja hil zutenean, beste batek ihes egin zuen, errekara salto eginda. 14 urte zituen Joxe Bixentek gerra hasi zenean. Urtebete lehenago, mendira joan zen ardiekin, Deguriara, artzain. Gazta eskuz egiten zen orduan. Deguriara gerratik ihes egindako gizonak zeuden han; eta, haiek gobernatzeko, talo eta ardi-esnea ematen zien.

  • 1314 Menditik ardiekin alde egin behar

    Joxe Bixente Etxabe Arregi (1922) Arrasate

    Gerra indartuz joan zen, jendea armatuz eta trintxerak eginez. Artzainek menditik jaitsi behar izan zuten ardiekin. Mendiola auzoan egon zen Joxe Bixente hilabete batzuetan. Arabako gudako kanoikada hotsa entzuten zuen Joxe Bixentek menditik.

  • 1314 Erreketeekin

    Joxe Bixente Etxabe Arregi (1922) Arrasate

    Ardiak Degurian utzi eta etxera zetorrela, errekete konpainia batekin egin zuen topo Aretxabaleta inguruan. Ez zioten utzi etxera joaten, han gorriak zeudelako. Aretxabaletako osaba batek jatekoa eman zion, eta berriro Deguriara itzuli zen.

  • 1314 Bala artean Deguriara bidean

    Joxe Bixente Etxabe Arregi (1922) Arrasate

    Bedoñatik zehar bilatu zuen bide seguruagoa etxera etortzeko. Arientza auzoan meza entzun ondoren, Santa Luzia bezpera batean trintxeran gorde behar izan zuen; eta, bala artean, Deguria aldera joan zen.

  • 1317 Bi etxetan, lau bizitza

    Juanita Lizarralde Eskibel (1926) Antzuola

    Bi etxetan lau bizitza zeuden. Arrandai Osaeta eta Arrandai Torre ziren baserriak, eta elkarrengandik gertu zeuden. 30 lagun ere egon ziren. Gerra inguruan lehengusuak ere joan ziren baserrira. Gerra kontuekin ez zen asko enteratu. Bi ikasturtetan eskolarik ez zuten izan. Soldaduak gertu ibili ziren. Hegazkinak ikusten zituzten, tirorik ez.

  • 1291 Gorrien dirua

    Asuncion Leibar Kortabarria (1924) Arantxa Olabe Leibar (1947) Arrasate

    Gorriei ardiak saltzen zizkieten diru truke. Miliziano gaixoak edukitzen zituzten etxean. Horietako bat, mortero-hotsa entzun orduko, "gorrien dirua" eskatzen hasi zen.

  • 1291 Asuni tiroa gerran

    Asuncion Leibar Kortabarria (1924) Arantxa Olabe Leibar (1947) Arrasate

    Asunzion 1924an eta Arantza 1947an jaio ziren. Asunek tiro bat bota ziotenean hartu zuen sustoa kontatzen digu. Gerra zenean, bizimodua ahal zenik eta era normalenean egiten zuten, egunerokoak eginez, gerra girora ohituta.

  • 1291 Gorriak (soldaduak) etxean

    Asuncion Leibar Kortabarria (1924) Arantxa Olabe Leibar (1947) Arrasate

    Gerra denboran errotak zigilatu egin zituzten. Frontea Gesalibarren egon zenean, Enuzketa baserrian miliziano gorriak egon ziren. Baserria biltegi bihurtu zuten; kontserbako janariz, oinetakoz eta bestelakoz bete zuten.

  • 124 Bi belaunaldi, maistra bat

    Purita Zabalo Zabalo (1934) Antzuola

    Antzuola inguruan bonbardaketaren bat izan zen; herri barruan, baita tiroketaren bat ere. Hala eta guztiz, ez zen txikizio handirik izan Antzuolan. Maristen eliza erre zuten. Bi urterekin hasi zen "eskola txikian". Gerra garaian, ordea, eskola eten egin zen, eta gerraostean sei urtera arte eskola berean jarraitu zuen, Maria Barrena maistrarekin. Puritaren alabarik zaharrenak ere maistra horrekin ikasi zuen urtebetez.

  • 596 Herriko eskola itxita gerra garaian; uzarraga

    Isabel Jauregi Mendizabal (1926) Antzuola

    Eskolako kontuak. Baserriko umeak udaberrian hasten ziren normalean eskolan. Gerra hasi zenean, eskola amaitu zen. Uzarragako eskolara gerra garaian. Umetako bizimodua.

  • 1337 Arazorik ez militarrekin

    Begoña Olabarria Zabalo (1928) Antzuola

    Nazionalak etorri zirenean, umeak beste etxe batera bidali zituzten badaezpada, eta gurasoak geratu ziren tabernan. Ez zuten inongo arazorik izan militarrekin. Nazionalak sartu zirenean tiroketak izan ziren Antzuolan, eta norbaitek maristen eliza erre zuen.