Gerraren eragina

  • 1320 Eskolan instrukzio militarra

    Joakin Ezpeleta Agirrebengoa (1934) Oñati

    Zurezko fusilak hartuta, instrukzioa irakasten zieten mojek eskolan. Mojetan ez, baina maristek zigortu egiten zituzten euskaraz mintzatzeagatik. Zigorrok azaltzen ditu Joakinek.

  • Manuel Maiz Eskolan ikasitakoak eta gehiago ikasteko gogoa

    Manuel Maiz Labaka (1924) Usurbil

    Gerra garaian ez zen galdu Donostia eta Usurbilen arteko harremana. Eskolak, ordea, itxita egon ziren. Eskolan ikasitakoak gogoan ditu; berari Espainiako historia gustatzen zitzaion gehien. Gerora, gau-eskolan aritu zen ikasten negu batean; orduan interes gehiago jarri zion ikasitakoari.

  • Teresa Jaio Eskolako kontuak

    Teresa Jaio Rementeria (1924) Durango

    Eskolan neskak eta mutilak aparte ikasten zuten. Eskolara gustura joaten zen, baina batzuetan pase ere egiten zuten, jolas egiteko. Zortzi urterekin hasi eta gerra hasi zen arte joan zen eskolara. Zigor gogorrak jasan zituen eskolan.

  • Mari Tere Paskual Eskolara arratsaldez bakarrik

    Mari Tere Paskual Zapirain (1931) Errenteria

    Gerratik itzulitakoan, arratsaldez bakarrik joaten zen eskolara, ama gaixo baitzegoen. Orduan ikasten zutena aipatzen du: frantsesa, takigrafia...

  • 1364 Maristen eliza sutan

    Andoni Azkarate Larrañaga (1932) Antzuola

    Zortzi anai-arreba ziren, Andoni zaharrena. Sarritan ezin zuen eskolara joan baserrian eginbeharrak zeudelako. Uzarragan hamar urte arte ibili eta gero kalera maristetara joan zen beste hiru urtetan. Maristen eliza erre zuteneko sua gogoratzen du. Eskola bukatu eta gero, baserrian lan gutxi zegoenean, gau-eskolara joaten zen kalera.

  • Arantxa Lasa Maiztegi Kontabilitateko ikasketak

    Arantxa Lasa Maiztegi (1925) Soraluze

    Eskola bukatu eta gero itzuli zen aita desterrutik. Aitak kontabilitatea ikastera bidali zuen herriko eliza ondoan zegoen akademia batera. Han ikasi eta gero, Arantxak lanean hasi nahi zuen.

  • 1424 Gerrak ikasketak eten betirako

    Julio Galarta Bengoa (1917) Arrasate

    Ikasketen azkenengo mailan zeudela, gerra hasi zen eta betirako eten ziren ikasketok. Eskolako praktikak egitera Bergarara joaten ziren. Portillo irakaslearen eskola non zegoen azaltzen du.

  • Jose Angel Mendia Eskolan neska artean; Espainiako bandera lepoan hartuta

    Jose Angel Mendia Dilla (1926) Gernika-Lumo

    Amak ematen zizkionez eskolak, beti egoten zen neskatila artean. Eskolara inspektorea joaten zenean, jai izaten zuen Jose Angelek. Gerra sasoian, Otxandion egon zen osabarenean, eta han joan zen lehenengo aldiz mutilekin eskolara. Igandero mezara joaten ziren eskolatik; behin, Alfredo Donado maisuak Espainiako bandera eramateko eskatu zion eta zer egiten zuen jakin barik kasu egin zion. Atentzioa deitu zioten eta gerora ez zuen gehiago eraman. Txapel gorriarekin joaten ziren eskolara.

  • Rafa Armendariz Karmeldarretan eta Pasealekuan

    Rafa Armendariz Gainza (1926) Gernika-Lumo

    Sei urtegaz karmeldarren ikastetxean ibili zen don Felicianorekin; gero, zortzi urterekin, Pasealekuko eskoletan don Mauro Galanekin eta don Manuelekin. Bonbardaketa ostean, ez zen eskolara bueltatu. Maisuak erdaldunak ziren, eta ezin zuten euskaraz egin.

  • Manex Lanatua Garazi eskualdearen aldaketa laborantxan

    Manex Lanatua (1948) Ahatsa-Altzieta-Bazkazane

    Laborantxa egiteko manera aldatu egin da. Lehen naturaren errespetua zen, eta gerlatik landa Plan Marshall-aren eraginez, Ameriketako lanerako moldea etorri zen, laborantxa industriala. Horrek ere baditu alde txarrak, dena pozoindu baita. Bada orain laborantxa biologikoaz interesatua denik.

  • extefana irastorza Minak inguruko lurretan

    Extefana Irastorza (1925) Hendaia

    Minaz inguraturik zegoen, ez zen inguruko bidexka batetik pasatzerik ere. Zenbait bordariren lurrak minaz beterik zeuden eta istripuak ere gertatu ziren hauen ondorioz.

  • Enriketa Aranburu "Gorriekin" joan ez zirenak, soldadu eraman zituzten

    Enriketa Aranburu Garaiar (1926) Hernani

    "Gorriak" etxe inguruan ibiltzen ziren, baina ez zuten jatekorik eskatzen. Batzuk bizkaitarrak ziren, eta ingurukoak ere baziren; lehengusu bat zebilen tartean, eta hura desagertu egin zen. Anaiak soldadu ibili ziren gero, derrigortuta.

  • Enriketa Aranburu Gerra izan arren, santiotara joan nahi

    Enriketa Aranburu Garaiar (1926) Hernani

    Gerra garaian, santioak ziren; nazionalak Aranon zeuden, baina festetara joan gabe ezin geratu! Mutil batek ibili zituen komeriak, Guardia Zibila atzetik zuela.

  • Maria Dolores Leunda Mendizabal Gerra zibila gaur egungo egoeraren aldean

    Maria Dolores Leunda Artola (1925) Tolosa

    Gerra hasi zeneko oroitzapenak kontatzen ditu: bonbak, manifestazioak, banderak… Umeentzat hori festa bezalakoa zen. Gaur egungo berriak ikusita, aldea dago hemengo gerraren eta oraingo munduko arazoen artean.

  • Joxepa Artola Artola Francok gerrako gastuak ordaindu behar zituen

    Joxepa Artola Artola (1930) Lizartza

    Ogia baino gehiago taloa jaten zen. Herriari entregatzen ez zitzaiona etxean jateko izaten zen. Francok gerrako zorrak ordaintzeko biltzen zituela gauzak esaten zuten; horregatik arrazoinamendua ezarri zuten. Olioaren ordez esne gaina erabiltzen zen. Txerria hiltzen zuten etxean.

  • Joxepa Artola Artola Gerrako kontuak Lizartzan

    Joxepa Artola Artola (1930) Lizartza

    Nafarrak sartu zirenean, Joxepak sei urte zituen, baina gogoan dauka zubia nola zulatu zuten. Santiago egunean, urteetan kanpaiak jo izan dituzte herrian, nafarrak sartu zirela gogoratzeko. Amonak gerrako egunez kontatzen zuena gogoan du. Lizartzan bi bandotakoak egon arren, herritarren artean tapatu egin ziren.

  • Carmen Jauregi Zabala Anaia, sei urte soldadu

    Carmen Jauregi Zabala (1924) Tolosa

    Carmenek 12 urte zituela etorri zen gerra. Anaiak 18 urte zituela joan zen soldadu, eta sei urte egin zituen soldadu. Baserriko lanetan laguntzeko, ahizpak behiak jezten ikasi behar izan zuen.

  • Carmen Jauregi Zabala Soldaduak Urkizun

    Carmen Jauregi Zabala (1924) Tolosa

    Gerrako kontuak. Urkizu gain batean egonik, soldaduak denbora luzez egon omen ziren bertan. Soldadu batzuk euren ganbaran, belarretan, erretiratzen ziren; kargudunei, berriz, ohea ematen zien. Soldaduen arteko karguen izenak orduan ikasi omen zituen.

  • Carmen Jauregi Zabala Soldaduei gosaria ematen

    Carmen Jauregi Zabala (1924) Tolosa

    Amak eta ahizpak baserrian lo egiten zuten soldaduei kafesnea ematen zien. Dirua zeukanak pagatu egiten omen zuen: bi erreal.

  • Carmen Jauregi Zabala Guardia zibilaren bisita

    Carmen Jauregi Zabala (1924) Tolosa

    Anaiak soldadu joanda zirenez, aitak baserriko lanetan laguntzeko morroi bat ekarri zuen Tolosatik. Denbora batera, morroiak lana utzi egin zuen, eta guardia zibilak haren bila baserria nola miatu zuten gogoratzen du.