Gerraren eragina

• Gerratik ihes egindakoak etxean

  Jose Mari Ajuria Duñabeitia (1927) Muxika

  Gernikako asko Muxika aldera hurreratu zen bonbardaketa ostean. Arrien familia Galtzape baserrian egon ziren. Beraien etxean Morgako batzuk egon ziren.

• Amak arropak garbitu soldaduei

  Kontxita Zaldua Zabala (1924) Urnieta

  Gerra denboran, kanta asko ikasi zituzten; Cara al Sol, esaterako. Amak arropak garbitzen zizkien soldadu erreketeei. Aurretik, Frente Popularrekoak Urnietako komentuan egon ziren.

• Soldaduak katakumea leihotik behera bota

  Elias Arriola Ostolaza (1930) Mendaro

  Soldaduak baserriko itxiturako hesolak kendu eta kamioian eraman zituztela kontatzen du. Eliasen amak soldadu bati baino gehiagori jaten eman omen zion. Mutil koskorra zela soldadu batek katakumea leihotik behera nola bota zion azaltzen du. Aitak Kalamua aldea zeuden soldaduei materiala eramaten zien idiekin. Anaia gerran hil zen.

• Garia eta eskopetak entregatu behar

  Isidoro Mugerza San Martin (1927) Mendaro

  Baserrian ez zuten goserik pasa. Baba, artoa, sagarra, tomatea... izaten zituzten. Garia entregatu egin behar izaten zuten. Bi eskopeta ere entregatu zituzten.

• Izeba, Francoren aldeko espioia

  Reme Gaztelumendi Goikoetxea (1925) Pasaia

  Amaren izeba karlista amorratua zen, espioi-lanetan ibilitakoa. Ondarroara tropak sartu zirenean, izebak gosaria ematen zien Francoren soldaduei.

• Bandera espainola ikusitakoan, jainkoari eskerrak ematen

  Reme Gaztelumendi Goikoetxea (1925) Pasaia

  Izeba espioi-lanetan ibiltzen zen Francoren tropen alde. Izeba haren etxean, jende asko hartu zuten. Ondarroan, bandera espainola mendian jarri zutenean, jainkoari eskerrak eman zizkion belaunikatuta. Etxeko giroa nolakoa zen azaltzen du.

• Lehengusinarekin maitemindu zen erreketea

  Amalia Cordero Corral (1925) Lezo

  Eibarren errekete bat maitemindu egin zen Amaliaren lehengusinarekin; gerran, baina, hil egin zen. Hala ere, mutil haren familiarekin oso harreman ona izan zuten aurrerantzean.

• Amona, ehun-lantegian

  Maite Ezkurdia Don (1931) Amasa-Villabona

  Maiteren amonak Subijanako ehun-lantegian egiten zuen lan. Gaztetan hasi eta gerra iritsi zen arte egin zuen lana ehun-lantegian. Gerra hasi eta Donostiara joan zen familia. Amona Donostiatik bueltatu zenean, ez zuten lantegian hartu.

• Bermeotik Bakiora ihesi gerra denboran

  Aintzane Telleria Madariaga (1931) Bermeo

  Gerrak baserrian harrapatu zuen Aintzane. Bakioko baserri batera joan ziren, baina bidean osaba galdu zuten. Agertu zen halakoren batean begia galduta. Laster itzuli ziren handik eta etxea soldadu italiarrez beteta aurkitu zuten. Ez zuten haiek eskainitako ogia hartu nahi izan.

• Gerra garaian baserrian lan handia egin zuen

  Ana Artola Etxeberria (1923) Abaltzisketa

  Gerra etorri zenean, anaiak soldadu joan ziren. Aitak erreuma zuen eta ahizpak eta biek jetzi behar ardiak. Gerra denboran ere lana soberan. Ahizpa segan ere ibili zen. Ama elbarrituta zegoen. Anaia bat etxean gelditu zen lana aurrera ateratzen laguntzeko.

• Zestoa eta Akua inguruan soldaduak

  Felix Olaizola Alkorta (1928) Zestoa

  8 urte zituen gerra hasi zenean. Soldaduak Zestoan eta Akuan pasa ziren, eta etxe barrura sartuta ibiltzen ziren. Felixen etxean zarauztar batzuk egon ziren etxetik ihes eginda.

• Gerra garaiko kontuak

  Juan Azkue Irastorza (1928) Zestoa

  Gerra garaiko kontuak; elizetan meza garaian soldaduek egiten zituztenak aipatzen ditu. Aizarnan kanpotar ugari egon zen herritik ihes eginda.

• Zumarragako tiroketa

  Maite San Miguel Arrizabalaga (1930) Zumarraga

  Zumarragan tiroak egon ziren egunean, familiako kideak etxe ugaritan harrapatu zituen. Beloki mendian hildakoak egon omen ziren. Gau bat baino ez zuen iraun. Tropak sartu ostean, gauzak ez ziren askorik aldatu Zumarragan. Ez zen txikizio handirik egon eta bizimodua ere ez zitzaion asko aldatu. Eskolak erdaraz hasi ziren eta ikasi egin behar izan zuten.

• Gerra Zibila Mallabian

  Antonia Solozabal Unamunzaga (1911) Mallabia

  Gerra garaia. Tropak beraien baserri ingurutik pasatu ziren. Mallabian lasai pasatu zituzten hilabete gordinenak.

• Eskolako kontuak gerra garaian

  Evarista Zelaieta (1924) Mallabia

  Eskolako kontuak. Maria Aristondorekin ikasitakoak. Gerra garaian Zengotita auzoan zegoen irakaslearen inguruko kontuak. Abertzaleak izatearren desterratuta.

• Moroetatik iheska

  Josepa Askasibar Lazkano (1918) Elgeta

  Asko izan ziren hildakoak, alde batekoak zein bestekoak. Baserri bateko bi ahizpa moroetatik eskapatzeko ortozik joan ziren erreka izkinatik, ote artetik... Auzoko jendeari eta gertatutako hainbat istoriori buruz hitz egiten du.

• Ezerezetik hasi beharra

  Josepa Askasibar Lazkano (1918) Elgeta

  Frontea Bilbora joan zenean, bertako giroa lasaitu egin zen. Berriro hasi behar izan ziren ezerezetik. Orduan ez zegoen gaur egungo inbidiarik. Bere amak egindako soinekoa aipatzen du adibide moduan.

• Frankistak sartutakoan, bizimodu txarra

  Lore Egurrola Urkiola (1924) Ondarroa

  Urrian frankistak sartu eta otsailean etxetik bota bitartean, bizimodu txarra izan zuten. Santa Kurutzen arrantxoa banatzen zuten baina bila joan zirenean, harrika bidali zituzten.

• Erreketeak etxean

  Lore Egurrola Urkiola (1924) Ondarroa

  Zazpi errekete izan zituzten etxean bizitzen. Loreren amak alabak giltzaz ixten zituen logelan, soldaduengandik babesteko. Behin aita gauez etxeratu zen amarekin egotera eta berriz ihesi joan zen.

• Aitari etxera ez joateko abisatu ziotenekoa

  Lore Egurrola Urkiola (1924) Ondarroa

  Logelan itxita hilabeteak pasatu zituzten. Erreketeek eramaten zieten jatekoa: arroza eta bakailaua. Aita etxera zetorren batean, bere lagun errekete batek abisua eman zion, zazpi errekete etxean zituela zain. Gehiago ez zen etxera agertu. Senarra izango zena eta aita Etxanon zeuden frontean.