Gerraren eragina

  • 1111 Gerra denboran, ama eta amona Soraluzeko izebaren etxera

    Iñaki Ormazabal Garmendia (1927) Ordizia

    Gerra denboran, ama Soraluzeko izeba baten etxera zihoala gertatutako pasadizoa kontatzen du. Amona eta aitarekin geratu zen Iñaki. Gerora, amona ere Soraluzera joan zen, eta orduko pasadizoa kontatzen du.

  • 1231 Gerra garaiko kontuak

    Rafaela Nazabal Dorronsoro (1929) Ordizia

    Gerra garaiko bizipenak. Ioiako gainetik Mandubira pasatzen ziren kanoikadak, eta zuloak nola egiten zituzten azaltzen du. Karlistek etxeko ardi guztiak eraman zizkieten. Goserik ez zuten sekula pasa. Amak ehiztari eta apaiz ugariri ematen zien jaten, sukaldari ona zen.

  • Patxi Gabilondo Lasa Fraideak frontera

    Patxi Gabilondo Lasa (1927) Ordizia

    3 urte zituela hasi zen Patxi eskolan. Patxik fraideen eskolan ikasi zuen, baina gerra iritsi zenean, frontera joan ziren denak.

  • Faustino Urbieta Gerra garaiko gosetea

    Faustino Urbieta Zinkunegi (1924) Zumaia

    12 urte zituen gerra hasi zenean, eta gose handia pasa zuten. Itsasontzietatik bakailaoa deskargatzen zuten eta etxerako hartzen zituzten. Anekdota bat kontatzen du. Tropak sartu zirenekoa.

  • Faustino Urbieta "Gorri" eta nazionalisten ingurukoak

    Faustino Urbieta Zinkunegi (1924) Zumaia

    Gerra garaiko kontuak; "gorriak" etxera sartu eta behia kendu zietenekoa. "Gorri" eta nazionalisten kontuak. Gerra garaiko materiala eta kanoiak eramateko, astoen laguntza izan zuten. Etxeko astoaren aipamena.

  • 413 Mallabiko Zengotita baserrira noiz eta nola iritsi ziren

    Antonia Madariaga Agirre (1914) Mallabia

    Mendiola baserria utzi eta Barrenetxe baserrira joan ziren, aitaren arrebaren baserrira. Hauteskundeetan gertatutakoa. 7 urte ingururekin, Zengotita baserrira joan ziren bizi izatera.

  • 1321 Guillermina maistrarekin

    Benita Gallastegi Galartza (1923) Soraluze

    Eskolara Plazentziara joan zen. Gerra etorri zenean, alde egin zuen hark ere, eta ez zuten gehiago ikusi. Guillermina Altolagirre maistra nazionalista. Erdaraz erakusten zuen, errepublika garaian, baina maistrak euskaraz ikasi zuen Plazentzian bertan. Telefonoz hitz egitea lortu zuen, gerraostean.

  • 1714 Irin-fabrikan kuartela

    Isidoro Mugerza San Martin (1927) Mendaro

    Gerra garaian, soldaduek Mendaroko irin-fabrikan kuartela eduki zuten. Hamabost egun frontean eta beste hamabost egun kuartelean egiten zituzten. Zestoa, Errezil, Tolosa... inguruetako soldaduak egon ziren Mendaron.

  • Elias Arriola Soldaduei laguntzera derrigortuta

    Elias Arriola Ostolaza (1930) Mendaro

    Soldaduek Eliasen aita eta inguruko baserrietakoak materiala eramatera derrigortzen zituzten. Ez omen zen ezetz esaterik. Mendaron herritar batzuk arrazoi jakinik gabe hil zituztela kontatzen du. Beldur handia zuten. Arno aldean jendea ezkutatu omen zen.

  • 1714 Miliziano italiarrak

    Isidoro Mugerza San Martin (1927) Mendaro

    Irin-fabrikako soldaduekin harreman ona zuten, baina gero etorri ziren miliziano italiarrak "txarrak" zirela dio. Baserrietatik oiloak laburtzen zituzten. Isidororen amonak erdaraz ondo jakin ez arren, oilo gazteak bakean laga eta zaharrak hartzeko esaten omen zien.

  • 1714 Karlistak

    Isidoro Mugerza San Martin (1927) Mendaro

    Isidororen aita ez zegoen inongo alderditan afiliatuta, baina nazionalisten aldekoa zen. Abertzale asko zegoen Mendaron, baina karlistek indar handia zeukaten herrian. Aitarekin mezara joaten zen, gerrikoan eta abarketan ikurrina zituela. Meza ondorenean, batzokira joaten ziren hamaiketakoa egitera. Karlistak, berriz, tabernan egoten ziren. Karlistek herriko gazte bat hil zutela kontatzen du. Isidororen osaba-izeba batzuk Frantziara ihes egin zuten.

  • 1714 Soldadu egondako kintak

    Isidoro Mugerza San Martin (1927) Mendaro

    Frontea zazpi hilabetean Kalamuan egon zenean, idiak zituztenek gurdiarekin joan behar izaten zuten hilotzak San Migelera eramatera. Isidororen baserrian astoa zeukaten, eta hilean bitan jeneroa altxatzera eramaten zuten. Soldadu egondako kintak aipatzen ditu.

  • 1714 Lantegia erreta, etxetik hasi lanean

    Isidoro Mugerza San Martin (1927) Mendaro

    Aitak Bittor Sarasketa lantegian, Eibarren, egiten zuen lan eskopetentzako kaxak egiten. Trenez bueltatzen zen Mendarora eguna Eibarren pasata. Gerra hasi zenean aitak lan egiten zuen lantegia apurtu egin zuten, beste askoren artean. Eibar eta Ermua aldetik kea ikusten omen zuten. Sarasketaren lantegia erre egin zutenez, Isidororen aitak etxean lantegi txiki bat prestatu eta bertan egiten zuen lan.

  • Jose Mari Ajuria Gerrako garai gogorrak

    Jose Mari Ajuria Duñabeitia (1927) Muxika

    Gerra aurrean zein ostean, berdintsu egon zirela dio: txarto. Gernikako bonbardaketaren osteko egunean, bertan egon zen. Etxetik irteteko hainbat abisu izan zituzten, baina ez ziren inora joan.

  • Jose Mari Ajuria Gerratik ihes egindakoak etxean

    Jose Mari Ajuria Duñabeitia (1927) Muxika

    Gernikako asko Muxika aldera hurreratu zen bonbardaketa ostean. Arrien familia Galtzape baserrian egon ziren. Beraien etxean Morgako batzuk egon ziren.

  • Kontxita Zaldua Amak arropak garbitu soldaduei

    Kontxita Zaldua Zabala (1924) Urnieta

    Gerra denboran, kanta asko ikasi zituzten; Cara al Sol, esaterako. Amak arropak garbitzen zizkien soldadu erreketeei. Aurretik, Frente Popularrekoak Urnietako komentuan egon ziren.

  • Elias Arriola Soldaduak katakumea leihotik behera bota

    Elias Arriola Ostolaza (1930) Mendaro

    Soldaduak baserriko itxiturako hesolak kendu eta kamioian eraman zituztela kontatzen du. Eliasen amak soldadu bati baino gehiagori jaten eman omen zion. Mutil koskorra zela soldadu batek katakumea leihotik behera nola bota zion azaltzen du. Aitak Kalamua aldea zeuden soldaduei materiala eramaten zien idiekin. Anaia gerran hil zen.

  • 1714 Garia eta eskopetak entregatu behar

    Isidoro Mugerza San Martin (1927) Mendaro

    Baserrian ez zuten goserik pasa. Baba, artoa, sagarra, tomatea... izaten zituzten. Garia entregatu egin behar izaten zuten. Bi eskopeta ere entregatu zituzten.

  • Reme Gaztelumendi Izeba, Francoren aldeko espioia

    Reme Gaztelumendi Goikoetxea (1925) Pasaia

    Amaren izeba karlista amorratua zen, espioi-lanetan ibilitakoa. Ondarroara tropak sartu zirenean, izebak gosaria ematen zien Francoren soldaduei.

  • Reme Gaztelumendi Bandera espainola ikusitakoan, jainkoari eskerrak ematen

    Reme Gaztelumendi Goikoetxea (1925) Pasaia

    Izeba espioi-lanetan ibiltzen zen Francoren tropen alde. Izeba haren etxean, jende asko hartu zuten. Ondarroan, bandera espainola mendian jarri zutenean, jainkoari eskerrak eman zizkion belaunikatuta. Etxeko giroa nolakoa zen azaltzen du.