Gerraren eragina

• Beraien etxeari ez zioten eraso egin

  Iñaki Solaguren Basabe (1930) Gernika-Lumo

  Bonbardaketa aurreko akordu gutxi dute. Iñakik bonbardaketa egunean bizitakoa kontatzen du. Beraien etxea ez zuten ukitu eta hainbat pertsona joan ziren beraienera gau hartan; gogoan du arroza jan zutela.

• Etxean kanpoko jendea

  Rosarito Gabiola Arbulu (1931) Gernika-Lumo

  Rosaritoren etxea guztiz suntsituta gelditu zen bonbardaketaren ondorioz. Beraien etxean Donostiako soldadu batzuk egon ziren eta bere gurasoak haietako baten gurasoengana joan ziren gero Donostiara.

• Gudarien egoera tamalgarria

  Julio Onaindia Landeta (1924) Gernika-Lumo

  Gerra hasieran, aitagaz Mendatara ogia eroaten joan ziren batean, handik gudariak hartu zituzten autoan Gernikara ekartzeko. Guztiz errendituta zeuden, penagarria zen haien egoera. Egoera hark sortutako beldurrak eraginda, aitak ere alde egitea erabaki zuen.

• Ohean zeudela hasi ziren etxea botatzen 3 familia kalean utziz

  Kontxi Zorrozua Zabaleta (1926) Gernika-Lumo

  Gorriak pasatakoak dira. Bere jaiotetxea, "Piñu" baserria, beraiek ohean zeudela hasi ziren botatzen. Lurrak eta baserria kendu eta sindikatuko etxeak eraiki zituzten bertan. "Bigarren ospitalea" deitzen zioten etxeari, gerran eraildako osabaren 5 umeak eta alarguna ere beraienean bizi ziren-eta; guztira 3 familia.

• Milizianoak baserriak errekisatu arren, auzolanean aurrera

  Serapio Undabarrena Meabe (1930) Gernika-Lumo

  Milizianoek auzoko etxe batzuek errekisatu eta ganadua eta tresneria ugari eraman zuten beraiekin. Aita inguruko baserrietako jendeari laguntzen ibiltzen zen, denen artean erosten zituzten behiak, ermandadearen bidez. Goserik ez zuten pasa, baserrian beti zegoen zerbait jateko, berdurak, taloa...

• Soldaduek baserria hartu

  Mari Karmen Gerrikabeitia Garramiola (1929) Etxebarria

  Mari Karmenek sei-zazpi urte zituela etorri zen gerra. Gerra sasoian soldaduak sartu zitzaizkien etxera, eta alde egin behar izan zuten handik. Zuloeta baserria soldaduen kuartela izan zen denbora batez. Amaren senide batzuen baserrira joan zen familia. Han gau bat egin, eta, gero, Xemeingo sakristauaren etxean egon ziren sei hilabetean. Sakristaua beraien esne-bezeroa zen.

• Sei hilabeteren ostean, baserrira bueltatu

  Mari Karmen Gerrikabeitia Garramiola (1929) Etxebarria

  Gerra denborako kontuak. Sei hilabete egin zituzten etxetik kanpo. Soldaduek baserria utzi zutenean, etxera bueltatu ziren. Soldaduek etxea apurtuta utzi zuten. Etxe aurreko patina (putzua) munizioz beteta utzi zuten.

• Jateko kontua gerra denboran

  Mari Karmen Gerrikabeitia Garramiola (1929) Etxebarria

  Gerra denborako kontuak. Xemeingo sakristauaren etxean egon ziren denboran, Mari Karmenen aitak behiak eduki zituen. Larrera eramaten zituen jatera. Bildutako esnea ingurukoen artean banatzen zuten. Soldaduek menditik ekartzen zituzten eurei soberan gelditutako hondarrak, eta aitak horrekin hazten zituen txerriak. Sakristiaren atzean egoten ziren txerriak. Denbora hartan galarazia zegoen txerriak hiltzea. Aitak, ordea, ezkutuan hiltzen zituen, eta inguruko guztiak mantentzen ziren haregaz.

• Soldaduei jatekoa prestatu behar

  Mari Karmen Gerrikabeitia Garramiola (1929) Etxebarria

  Gerra denborako kontuak. Zuloeta baserrira soldaduak sartu zireneko kontuak. Soldaduek auzotik lortutako oiloak ematen zizkioten Mari Karmen amari, eta amak jatekoa prestatu behar izaten zien. Ganadu batzuk beraiekin eraman zituzten Xemeinera, eta beste batzuk, berriz, senide batzuen baserrira.

• Galtzerdiak egiten, soldaduek erosteko

  Mari Karmen Gerrikabeitia Garramiola (1929) Etxebarria

  Xemeinen egon ziren denboran, ama eta beste emakume batzuk artilea egin eta galtzerdiak egiten zituzten. Gero, soldaduek erosten zizkien galtzerdiak. Soldaduek soberan gelditutako jatekoa ematen zien, txerri-jana.

• Karmelek irekitako ikastola

  Karmele Esnal Zulaika (1932) Orio

  Pisu bat alokatu zuen Karmelek Donostiako erdigunean, Elvira Zipitriak jaso ezin zituen adin tarteko umeak hezteko. Elviraren metodologia jarraitu zuen berak.

• Ikastolara polizia joan zenekoa

  Karmele Esnal Zulaika (1932) Orio

  Behin polizia joan zen Karmelek ikastola zuen pisura. Lagunen seme-alabak zirela esan zuen. Material didaktiko gisa Xabiertxo erabiltzen zuten, edo honen kopia mekanografiatuak.

• Baserritarrek uzta eman beharra

  Teodoro Mujika Salaberria (1924) Zizurkil

  Jasotako uztaren zatirik handiena eman behar izaten zuten baserritarrek. Errotak ere itxi egin zituzten. Jende asko hil zen goseak eta gaixotuta.

• Gerraosteko gosea

  Teodoro Mujika Salaberria (1924) Zizurkil

  Gose handia pasa zuten 40-41 urteetan. Errazionamenduan pasa zituzten hamar urte, oliorik gabe, eta ogi gutxirekin.

• Etxekoi laguntzen gerra garaian

  Domeka Arantzamendi Artetxe (1926) Ondarroa

  Gerra etorri zenean, aita eta anaia Plentziara joan ziren. Egurretara joan behar izaten zuen eta arrainak ere eramaten zituen, etxekoen mantenurako.

• Eskolatik kanpaiak jotzera

  Pello Iribar Perurena (1924) Amasa-Villabona

  Militarrek herri bat irabazten zuten bakoitzean eskolatik kanpaiak jotzera bidaltzen zituzten ume guztiak.

• Astetandik saioa eta garai bateko telebista

  Arantxa Urretabizkaia Bejarano (1947) Donostia

  Euskal telebistaren sorreran aurkezle gisa aritu zen Arantxa. Astero-astero egiten zuen saioa, umeekin. Pare bat erreportai egiten zituen astean.

• Garai bateko Egia I

  Arantxa Urretabizkaia Bejarano (1947) Donostia

  Burni-lantegi bat eta marmol lantegi bat oroitzen ditu Arantxak Egian. Militarren presentzia handia zen auzoan, hauen alabak gurdian joaten ziren eskolara.

• Ikastolako ikaslea

  Marian Durá Aldasoro (1945) Donostia

  Ikastola klandestino batean ikasi zuen, Alde Zaharreko etxe batean. Amale eta Ixiar izan zituen irakasle. Guztira, hamabost bat ikasle ziren.

• San Tomas eguneko antzerkia

  Marian Durá Aldasoro (1945) Donostia

  Zortzi urteak arte ikastolan ibili zen, eta San Tomas egunean Maria Dolores Agirrek antzerkia antolatzen zuela gogoratzen du Marianek Antzoki Zaharrean.