Gerraren eragina

• Gerra garaia

  Antonio Berasategi Mintegi (1923) Astigarraga

  Astigarragako markesari eta haren familiari ere eragin zion gerrak. Hauek karlistak ziren, eta gero falangearekin batu ziren ofizialki.

• Gerra hasi zela konturatu zenekoa

  Antonio Berasategi Mintegi (1923) Astigarraga

  Amak egunkaria ekartzen zuen Donostiatik egunero-egunero, eta gerra giroaren berri horrela jakin zuten, Euskal Herritik kanpo lehenengo, eta Euskal Herrian ondoren.

• Anaia bat gerrara joatetik salbu

  Antonio Berasategi Mintegi (1923) Astigarraga

  Bigarren anaia, tamaia txikikoa izateagatik gerrara joatetik salbu gelditu zen. Anaia zaharrena eta hirugarrena, ordea, gerrara joan ziren. Gutun bidez jakiten zuten etxean haien berri.

• Santiagomendiko trintxerak

  Antonio Berasategi Mintegi (1923) Astigarraga

  Erreketeak Goizuetatik zetozela jakin orduko, errepublikarrek trintxerak antolatu zituzten Astigarragako Santiagomendin.

• Gerra Zibila: fusilatzeak eta ihesaldiak

  Antonio Berasategi Mintegi (1923) Astigarraga

  Gerra graian herritik ihes egin zuen jende asko ez zen berriro bertara itzuli, beste batzuk, ordea, gerra amaitutakoan itzuli zien, pixkanaka-pixkanaka. Gauerdian etxetik atera zituztenak ere baziren Astigarragan, ezkutuan fusilatzeko.

• Gerra emakumen ikuspegitik

  Antonio Berasategi Mintegi (1923) Astigarraga

  Gizon gehienak gerrara eraman zituzten, eta beraz, herrian nagusiki haurrak eta umeak gelditu ziren, libratutako gizon batzuekin batera. Emakumeak zigortzeko modurik ohikoena ilea moztea izaten zen.

• Gerra garaiko desfileak

  Antonio Berasategi Mintegi (1923) Astigarraga

  Karlistek herri bat hartzean desfileak eta hitzaldiak egiten ziren, nagusiki alkateak egiten zituen hitzaldiak herriko plazan. Aita nazionalista zuen Antoniok, eta bere bi arrebak Margaritas Carlistas erakundean sartu ziren. aita eramango zuten beldurrez. Antonio, ordea, Pelayos Carlistas erakundean sartu zen.

• Pelayos Carlistaseko korneta-jole

  Antonio Berasategi Mintegi (1923) Astigarraga

  Pelayos Carlistaseko kide zen Antonio, aita nazionalista baitzuen, eta honen bila joan ez zitezen. Gainera, kide izanagatik soldadutzako instrukzioa egitetik libre geratu zen. Pelayotan bezalaxe, korneta jotzeaz arduratzen zen Antonio.

• Eskopetak entregatu beharra

  Antonio Berasategi Mintegi (1923) Astigarraga

  Hiru eskopeta zituzten etxean hasiera batean, baina gerraren eraginez udaletxean entregatu behar izan zituzten, eta eskopetetako bat errekete baten esku gelditu zen, beranduago errekuperatu egin zuten hau.

• Gerra hasiera

  Joxe Mari Mitxelena Gelbentzu (1925) Oiartzun

  Gerra hasiera gogoan du. Oiartzunen bi hilabete egon ziren, Errenteriara sartu ziren arte. Ama-semeak Irastortzara, ondoko baserrira, zihoazen Ama Birjina eramatera eta han ikusi zuten errepidea soldaduz josia, gurdiak hornigaiz beteta.

• Ereñozuko eskola, Errepubika garaikoa

  Antonio Zubiarrain Otxotorena (1927) Astigarraga

  Errepublika garaian Ereñozuko eskolan ibili zen Antonio. Gaizki portatuz gero, zigorra berogailurako egurra txikitzea izan ohi zen. Gerra hasi zenean, ordea, itxi egin zuten eskola. Hortaz, Milagrosan hasi zen eskolan. Arreba moja zuen, eta Nafarroan egon ondoren Bilbora joan zen. Errepublika garaiko eskolan astean behin egiten zituzten erlijio-ikasketak. Frankismo garaian eskolan "Cara al Sol" eta horrelakoak abestu behar izaten zituzten.

• Anaiak elkarren kontra gerran

  Antonio Zubiarrain Otxotorena (1927) Astigarraga

  Hiru anaiatatik bat nazionalista zen, eta gerrara joan zen kanpora. Beste biak, aldiz, bertan gelitu ziren nazionalisten kontra borrokan.

• Gerrak dantzatzeko gogoa kendu

  Arroxa Pikabea Artola (1916) Oiartzun

  Gerra etorri zenean, ez zen dantzarik izaten. Errespetu handia zegoen; izan ere, gerrara eraman zuten gauza zen guztia.

• Errepublikan, eskola euskaraz

  Tiburtzio Aranburu Lekuona (1925) Faustino Galdos Arbide (1934) Juan Galdos Arbide (1924) Santos Mitxelena Aranguren (1931) Oiartzun

  Gerran ezin zuten eskolara joan, soldaduak sartu baitziren bertan. Errepublikan euskaraz ematen zen eskola. Bi maistra ziren: Delfina Perez, neskekin egoten zena; eta Maria Altuna, mutilekin egoten zena.

• Gerra nola sartu zen

  Tiburtzio Aranburu Lekuona (1925) Faustino Galdos Arbide (1934) Juan Galdos Arbide (1924) Santos Mitxelena Aranguren (1931) Oiartzun

  Santosen familia Igartzatik Borrokazelaietara etorri eta agudo hasi zen gerra. Gogoan ditu kanoikadak eta bala-soinuak, "pakun-pakun", Urkabetik. Juanitok kontatu digu erreketeak sartu zirenean Okelarren behia nola hil zuten. Tiburtziok, berriz, Aldakon idia nola hil zuten.

• Errazionamenduan emandakoa txahalentzat

  Anjel Alberdi Aldalur (1930) Azpeitia

  Ogirik ez zen izaten garai hartan, taloak jaten zituzten. Errazionamenduan "artokila" ematen zieten, familia handia zirelako, gogor-gogorrak izaten ziren eta aitak txahalak amarengandik apartatzeko erabiltzen zituen.

• Karrera profesionala gerrak etena

  Luixa Berrondo Iartzabal (1916) Oiartzun

  Irakasle ikasketak egin zituen eta geroztik beti lanean aritu zen. Oposizioak egiten ari zenean hasi zen gerra, eta ezin izan zuen lanpostua lortu. Klase partikularrak ematen hasi zen. Solchaga jeneralaren etxean ere aritu zen lanean.

• Etxera ezin itzuli

  Luixa Berrondo Iartzabal (1916) Oiartzun

  Gerran, Solchagaren familia Iruñera joan zen eta lan gabe gelditu zen, baina Zamorara ezin zuen joan, Txikierdin bidea itxita zegoelako. Beraz, bere ahizpa batekin bizitzen jarri behar izan zuen.

• Gerraren mende

  Luixa Berrondo Iartzabal (1916) Oiartzun

  Gerran, lanik gabe eta etxera joateko aukerarik gabe gelditu zen. Ahizpa kaleko etxe batean ari zen lanean, eta berarengana joan zen tropak Oiartzunen zeuden bitartean. Bixika atera zitzaion eta bertako amonak enplastoa jartzen zion.

• Erreketeak ezin errenditurik

  Maitxo Gaztañaga Etxeberria (1927) Frantxiska Iragorri Iriarte (1920) Oiartzun

  Erreketeak nahi zuten moduan ibiltzen ziren baserrian, denaren jabe eginez. Garmendiko aitak eta bizilagun batek ez zieten uzten nahi zutena egiten.