Gerraren eragina

• "Toma, guapa, para que te acuerdes de mí"

  Enkarna Elosegi Benito (1922) Zarautz

  Soldaduak etxe paretik pasatzen ari ziren batean, haietako batek kantinplora bota zion Enkarnari, hartaz gogora zedin.

• Gerra denboran txandak zaintzen

  Fidel Izarra Larrea (1926) Ermua

  Gerra denbora garai txarra izan zen, beti txandatan janaria lortzeko. Frontea oso hurbil zegoen eta elizan intendentzia. Meza beste leku batean ematen zen. Estankoko emakumeari laguntzen zion Durangora gauzak ekartzen.

• Anaiak bando bietan soldadu

  Fidel Izarra Larrea (1926) Ermua

  Gorriek alde egin zutenean, eurei eman zizkieten udaletxeko giltzak. Lau edo bost anaia zituen soldadu, batzuk alde batean eta besteak bestean. Ongarai baserrian egon ziren gerra denboran.

• Nahikoa ogi gerra denboran

  Luisa Egia Agirrebeitia (1921) Ermua

  Ama eta biek okindegian egin zuten lan. Udaletxera joaten zen ogia eramatera. Soldaduekin zituen solasak. Ez zuten goserik pasatu, ogia, baba, oilategia... izaten zutelako. Oiloak baserrira eraman zituzten eta horri eskerrak salbatu ziren. Ardoa ez edateagatik argaldu ei zen jendea orduan. Santixaupe iturriko ura, ona.

• Gudari maisu ilehoriarekin ezkondu

  Agus Agirregomezkorta Isasi-Isasmendi (1920) Ermua

  Nobioa gerra denboran ezagutu zuen; gudaria zen, maisua lanbidez. "Hori zuretzako modukoa da" esaten zion lagun bati. Itsasontzi-kartzelako bisita batean hasi zen harremana. Gutunak eta harrezkeroko gorabeherak.

• Soldaduekin izandako arazoak

  Joxe Antonio Urretabizkaia Otamendi (1928) Asteasu

  Soldaduak etxean izan zituzten eta aldameneko baserritik ekartzen zuten haientzako esnea, etxean nahikoa ez zuten eta. Behin guardiak nola gelditu zituzten gogoratzen du. Arrebari tiro ere egin zioten.

• Gerran pianoa eta argazkiak salbatu zituen

  Antonio Sarasua Gisasola (1912) Eibar

  Gerran pianoa eta argazkiak salbatzea lortu zuen Antoniok. Kamioi batean sartu zituen eta Durangora eraman zituen; gero, handik Bilbora, Madina soraluzetarraren biltegi batera. Argazkiak, Gallartako alkatearen etxean gordeta utzi zituen. Gerraostean bila joan ziren.

• Gerrak animali bihurrarazten du

  Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

  Gerrak animali bihurrarazten du. Eibarren hitzaldiak, filmak eta zikloak antolatzeko asmoa zeukan Candidok, gerra hasita zegoela, baina kulturarik ez zela behar erabaki zuten agintari militarrek. Gerran soldaduek, bereziki agintariek, dibertitu, ondo jan eta emakumeez gozatzeko filosofia zabaldu zen.

• Gerra garaian gutxirekin konpontzen zen

  Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

  Candidok erabaki zuen gerra garaian ahalik eta gauza gutxienekin pasatzea, gerrak ahalegina eskatzen zuela uste zuelako. Etxekoek eskaerak egiten zizkioten komisarioa zelako eta bere aurrezkiak eman zizkien.

• Eskolarik ez gerra denboran

  Lucio Urzelai Gantxegi (1922) Bergara

  Luziok Elementalean ikasten zuen orduan; baina, gerragatik, eskolara joateari laga behar izan zioten. Etxeko dendatik banatzen zituzten errazionamenduko gauzak. Osintxura ezkondu zen Luzio.

• Gerla bizi duen jendearen bizitza gogorra

  Extefana Irastorza (1925) Hendaia

  Gerla zela eta, jendea beharturik egoten zen zenbait lan egitera edo ihes egitera. Mediku batek Extefanaren ezkongaiari lagundu zion, Alemaniara borrokara bidalia izan ez zedin.

• Poza, baina egoera zaila

  Begoña Zaldibar Oianguren (1926) Eibar

  Etxera itzultzerakoan, alde batetik poz handia sentitu zuen, baina bestaldetik ez zuten ezer. Aita bihar barik zegoen eta egoera oso zaila zen. Karitatetik bizitzen egon ziren.

• Gudariak etxean

  David Barandiaran Iturriotz (1927) Amasa-Villabona

  Frantziara joan ziren Mundakatik. Lagunek Errusiara egin zuten ihes. Martin Ugalde Laborden langilea zen, eta Venezuelara joan zen gerra pasatutakoan.

• Ferra egitea

  Pello Iribar Perurena (1924) Amasa-Villabona

  Pello errementerian lanean hasi zenean, ferra nahikoa egiten zen. Osabaren errementerian egiten zituzten inguruko errementarientzako ferrak. Burdina xafla batetik trokelarekin ferrak nola egiten zituzten azaltzen du. Gero, lantegiak hasi ziren ferra egiten. Gerra denboran, material falta handia izan zen.

• Gerra denboran kalera

  Kristina Arregi Egidazu (1928) Arrasate

  Gerra denboran, soldaduak etxeko ganbaran egon ziren, euren bonba eta guzti. Orduan ahizpa baten etxera joan zen kalera, eta Mesedetako eskolan (Mercedarias) ikasteko aukera izan zuen. Arrasateko bonbardaketak eta hildakoak gogoratzen ditu.

• Lehertu gabeko bonbak

  Kristina Arregi Egidazu (1928) Arrasate

  Garratz baserri inguruan, gerran lehertu gabeko bonbak egongo direla uste du Kristinak. Orduko bonbardaketak gogoan ditu. Garratz izan zen auzoko baserri bakarra etxekoak bidali ez zituztena. Anaia beste bandoan zegoelako, agian.

• Euskaraz abesteagatik hila

  Basilio San Anton Baraiazarra (1927) Muxika

  Gerran ibilitakoak gazte hil zirela dio, urte asko egoten ziren gerran. Bere koinatu baten anaia, Genaro, soldadutza garaian tabernan euskaraz abesteagatik hil zuten. Eskola sasoian ere jolas-orduan euskaraz berba egiten harrapatuz gero, zigortu egiten zuten.

• Alegiako eskolan asko ikasi zuen

  Pakita Artola Egiburu (1923) Alegia

  Gerra hasi zenean, 13 urte zituen. Orduan utzi zuen herriko eskola. Maistra ona zuten, Irungoa, baina dena erdaraz erakusten zien. Denbora gutxian asko ikasi zuten. Irakurtzea eta geografia zituen gustuko. Liburu bakarra zuten, gai guztiak biltzen zituena. Eskola ondoren, dotrina ikasten zuten eta asko kostata ikasi ere.

• Bi maistra, bat gerra aurretik, bestea gerra ondoren

  Pakita Artola Egiburu (1923) Alegia

  Gerra ondoren, Irungo maistra bat etorri zen eta asko irakatsi zien. Gerra aurretik beste maistra bat izan zuten: bertakoa zen; baina, hala ere, gaztelaniaz erakusten zien.

• Albizturen txapel gorria jarrita instrukzioa egiten ibiltzen ziren

  Pakita Artola Egiburu (1923) Alegia

  Pakita Albizturen egon zen garaian, etxeko bi ahizpak ilea moztuta zeuden. Umeak instrukzioak egiten edukitzen zituzten. Pakitak ez zuen sekulan txapel gorririk jarri. Albizturen hiru hilabete pasa zituen lehengusuen etxean.