Gerraren eragina

• Amarentzat bizimodu gogorra

  Claudio Lejarreta (1925) Berriz

  Ama bizi guztia negarrez ibili zela kontatzen du. Bizi guztian errenta ordaindu beharra izan zuen. Aitari isuna ipini zioten. Ama Eibarko azokara joan zen behin eta hamar pezetarekin itzulita, pozik.

• Soldaduak etxean

  Jesus Arrizabalaga () Berriz

  Lehenengo Bilbora eta gero Zallara joan ziren ihesi gerra garaian. Jesusen emaztea ez zen inora joan; bere etxean soldadu zaurituak artatzen zituen medikuak.

• Gerra garaian morroi

  Jesus Arrizabalaga () Berriz

  Morroi egon zenean egiten zituen lanak aipatzen ditu. Xentimorik ez zuen ikusi urtebetean. Handik Soraluzera joan zen lanera.

• Gerra garaian herri giro eskasa

  Jesus Arrizabalaga () Berriz

  Aita eta ama kartzelan zituela, ez zuen lagunik izan. Morroi zegoen eta ez zuen inor ikusten. Denak beldurtuta ibiltzen ziren. Gogoan du berba zatarrak esan zizkiotenekoa.

• Gerra aurretik, bizimodu ona; ondoren, miseria

  Jesus Arrizabalaga () Berriz

  Gerra aurretik, ondo bizi ziren etxean. Debara joaten ziren hondartzara, maiatzaren lehenean Eibarrera joaten ziren... Gero, miseria ezagutu zuten.

• Aita kartzelatik bueltan, denekin ondo

  Jesus Arrizabalaga () Berriz

  Aitak kartzelatik bueltan ere umore onarekin jarraitu zuen. Aitita errekadista zen eta diru asko zeukan gerra aurrean, baina ezer gabe geratu zen gero.

• Maizterrak etxeetatik bota zituzten

  Jesus Arrizabalaga () Berriz

  Gerra garaian maizterrak atera egin zituzten etxeetatik. Hainbat adibide ematen ditu.

• Soldaduen egonaldia baserrian

  Jesus Arrizabalaga () Berriz

  Jesusen emazteak kontatzen du milizianoak, gudariak apaiza eta medikua egon zirela etxean gau batez. Frankistek egonaldia egin zuten etxean.

• Julian maisu falangista

  Tomas Jainaga Iza (1925) Berriz

  Itaurrean aritzen zen aitarekin eta eskolara gutxi joaten zen. Lehenengo udaletxean eta gero Odiagarekin ibili zen. Julian izan zuen maisu, elorriarra, falangista. Gogorra zela dio.

• Nazionalak Muxibarren

  Esteban Etxabe Arregi (1927) Arrasate

  Muxibar baserrian nazionalak egon ziren. Bertan zeuden kanoiak, eta handik tirokatzen zuten Untzillara (Aramaio), Muru gainera, Udalara eta Elorrio aldera.

• Militarrak etxean

  Kristina Arregi Egidazu (1928) Arrasate

  20 soldadu inguru egoten ziren etxean. Jatorduak beraiek prestatzen zituzten, baina ofizialek etxeko bi logelatan egiten zuten lo; tropak ganbaran, lasto eta garo artean. Kristinak esku-bonbak bere eskuetan eduki zituen.

• Militarrek etxetik irteteko agindua

  Angeles Garai Arregi (1924) Arrasate

  Latorre jenerala auzoko Etxezarreta baserrira etorri zen. Bertako jauna zaldi gainean ibiltzen zen bere lursail zabaletan. Egun batean, Latorre jenerala Zeleta baserria ikustera joan zen; eta, hurrengo egunean, etxetik alde egin behar izan zuten. Oñatira joan ziren.

• Lehenengo tiroketak

  Angeles Garai Arregi (1924) Arrasate

  Ama kaletik ihesi etorri zen orga gainean zutik. Umeak eskolatik bidali zituzten. Anporreta aldetik botatzen zituzten tiroen artean iritsi ziren etxera. Anaia bi gudariekin joan ziren.

• Gerrak familia sakabanatu

  Angeles Garai Arregi (1924) Arrasate

  Gerra garaian, amandrea, gurasoak, hiru anai-arreba eta izeba soltera bat geratu ziren etxean. Beste hiru osabek hanka egin zuten, senide bat fusilatu zutenean.

• Frontea etxe albora

  Julian Azkarraga Fuldain (1928) Elgeta

  Julianek zortzi-bederatzi urte zituela, frontea nola ezarri zen gogoratzen du. Etxean sartu eta Bilbora zihoazela esaten zuten soldaduek. Etxean ezkutuan zeudela, kanpoan entzuten zituzten laguntza eske. Elorriora ihes joan behar izan zuten eta zazpi hilabete pasa zituzten bertan.

• Elorrion frontea pasa arte

  Julian Azkarraga Fuldain (1928) Elgeta

  Frontetik etxera itzuli zirenean, etxea nahiko kaskartuta zegoela oroitzen du Julianek. Elorrion zeudela, baserrira joan eta artoa biltzen jarraitu zuten, negu ona egin zuen-eta. Bildutako artoari esker, taloak egin eta ez zuten goserik pasatzen. Elorrion zeudela, bizimodua ateratzeko aitak lan batzuk egiten zituen batzuetan eta amak galtzak egiten zizkien soldaduei.

• Eibar gerraren ondorioz suntsituta

  Enrique Franco Albizuri (1925) Eibar

  Gerran Eibar suntsituta gelditu zen. Gerra bukatu eta gero bost-sei urtetan Eibarren obrak egin ziren. Poliki-poliki hazten joan zen.

• Gerra denboran kaleak jolas-leku

  Lorenzo Zabala Suinaga (1927) Eibar

  Gerrak iraun zuen bitartean ez zuten eskolarik izan. Dena apurtuta zegoela gogoratzen du baina, umeak zirenez, gertatzen zenarekin jabetu gabe, eraitsitako etxeen artean jolasean ibiltzen zirela kontatzen du.

• Anaia Eibarrera oinez lanera gerra sasoian

  Matxo Larrañaga Iturbe (1919) Azkoitia

  Gerra sasoian anaia bat kartzelan egon zen. Bestea Eibarrera joaten zen lanera, oinez. Azkoitiar batzuen etxean pasatzen zuen astea, apopilo.

• Gerra denborako kaleko giroa

  Inazia Llodio Bengoa (1917) Arrasate

  Gerra denboran, kalean zer giro zegoen kontatzen du. Kalean isil-isilik ibili behar izaten zen, goiz erretiratzen zen jendea.