Gerraren eragina

  • JULEN IRIONDO BERGARETXE Abadeak eta mediku militarra eztabaidan, Julenen etxean

    Julen Iriondo Bergaretxe (1920) Elgoibar

    Francoren soldaduak Elgoibarko etxeetan egon ziren lotan. Julenen etxean, apopiloen artean, hiru abade euskaldun eta mediku militar bat zeuden. Lauren arteko eztabaidak gogoratzen ditu Julenek.

  • mariani estanga Garai bateko San Frantzisko pasealekua

    Mariani Izaskun Estanga Uriarte (1933) Tolosa

    Gerra garaian, desjabetutako etxeei buruz hitz egiten du. San Frantzisko pasealekuan, Tolosako "jauntxo jendea" bizi zen. Bertan ziren Sección Femenina eta mojak ere.

  • Maria Josefa Atxega Eskolan, 'Cara al Sol' eta doktrina

    Joxepa Atxega Olasagasti (1932) Lizartza

    Eskolako oroitzapenak. Ez zen egunero joaten eskolara; etxeko lanetan lagundu behar izaten zuen. Eskolan, Cara al Sol kantatu behar izaten zuten Espainiako banderaren aurrean. Maistra erdalduna zen, eta apopilo zegoen herriko etxe batean. Doktrinari eskolari baino garrantzia gehiago ematen zioten gurasoek. Eskola non zegoen azaltzen du.

  • Maria Irusta Gerra denboran, Arraten

    Txomin Apoita Zubizarreta (1924) Munitibar-Arbatzegi-Gerrikaitz

    Gerra denborako oroitzapenak. Txomin Arraten egon zen gerra denboran. Plazentziatik Arratera joan zen gizon baten hitzak gogoratzen ditu. Erasoaldiei eta fronteari buruz hitz egiten du.

  • Enrike Ardanza Eskolan, 'Cara al Sol' abesten

    Enrike Ardanza Odriozola (1928) Abadiño

    Gerraostean, Cara al Sol abestu behar izaten zuten eskolan. Bikoteka jarrita egiten zuten, eskuak altxatuta, eta ondoren eskolara sartzen ziren. Gerraosteko lehenengo urteetan, Abadiñotik beste maistra batzuk etortzen zitzaizkien eskolara.

  • Felix Balzola Urkiolako ospitalea

    Felix Balzola Astarloa (1928) Elgoibar

    Gerra denboran, Felixen aita gurdi eta idiekin ibiltzen zen munizioa, hildakoak, zaurituak... garraiatzen. Urkiola baserrian, ospitalea zegoen, eta hara eramaten zituzten hildakoak eta zaurituak. "Urkiolan" eta Usatorren baziren taberna modukoak.

  • Julian Azkarraga Baserrira itzulera

    Julian Azkarraga Fuldain (1928) Elgeta

    Elorriotik fronteak urrundu eta gero, etxera itzuli ziren, baserrira. Hau, osorik egon arren, oso egoera txarrean zegoen. Zazpi hilabete pasa zituzten kanpoan eta itzulitakoan teilatuaren konponketa lanak hasi zituzten.

  • Pepa Bikandi Gerragatik Zamudiora egin zuten alde

    Pepa Bikandi Ibarretxebea (1922) Amorebieta-Etxano

    Gerra Zornotzara etorri zenean, ganadu guztiarekin Zamudiora egin zuten alde. Aita "Hidroeléctrica Ibérica"ko (gero Iberduero) langilea zen eta Bilbora bidali zuten lanera. Ama Zamudiotik Zornotzara joan zen behin baserria ikustera, eta soldaduz beteta aurkitu zuen.

  • Pepa Bikandi Mairuei beldurra

    Pepa Bikandi Ibarretxebea (1922) Amorebieta-Etxano

    Auzoko mutil bat hil zen Ebroko batailan. Gaztetan gauza txarrak azkar ahazten direla dio Pepak. Gogoan du nola, gerra denboran, aitarekin irratia entzuten zuen eta nola mairuei beldurra hedatu zen. Gerrako inpresiorik handiena Zornotza erreta ikustea izan zela dio.

  • Pepa Bikandi Sozialistak etxean errefuxiatuta

    Pepa Bikandi Ibarretxebea (1922) Amorebieta-Etxano

    Eibartar jendea eduki zuten errefuxiatuta etxean. Intendentziako komandante sozialista bat eta bere familia egon ziren Peparen etxean.

  • Pepa Bikandi Kupoarekin udaletxeak tranpa egiten zuen

    Pepa Bikandi Ibarretxebea (1922) Amorebieta-Etxano

    Etxean izan zuten militar sozialistaren familiak kotxea eta txoferra ere bazituen. Txoferra Ormaiztegiko Santi izeneko bat zen. Santi hil zen arte izan zuen Pepak harekin harremana. Kupoaren garaian, pisuan tranpa egin eta soberak zinegotzien artean banatzen zituzten. Errazionamenduko olioa, arroza eta azukrea gogoratzen ditu.

  • Jose Eiguren Maisu erdaldunak

    Jose Eiguren Mendiguren (1927) Lekeitio

    Gerra sasoian bederatzi urte zituen Josek. Garai hartan ez zuten eskolarik. Gerra aurretik joan zen eskolara; irakasle guztiak ziren erdaldunak eta beraiek ez zekiten erdararik. Bere lagun batekin izandako anekdota bat kontatzen du. Zigorrak.

  • Jose Luis Bizkarra Errotak itxita, ezin eho

    Jose Luis Bizkarra Etxebarria (1930) Mañaria

    Beraien etxera laguntza bila joaten ziren milizianoak gerra sasoian. Gosetuta egoten ziren eta beti zuten zer edo zer beraientzat zein besteentzat. Baina ez zuten irinik izaten, errotak zarratuta egon ziren eta; ondorioz, ezin zuten ezer eho. Mañarian hiru errota zeuden. Zorroagaz irtenez gero, tiroka hasten ziren. Gereziak ere bazituzten, baina ez ziren ausartzen arbolara igotzen.

  • Aurelio Arrillaga Soldaduak etxean

    Aurelio Arrillaga Goikoetxea (1923) Lekeitio

    Gerran Asterrikan egon zen eta bertan zegoen frontea. Leihoetan tabloiak zituzten jarrita balak ez sartzeko. Kortan, ira artean, soldaduak izan zituzten lotan.

  • Juanito Leibar Guridi Aitaren baserrira babes bila

    Juan Leibar Guridi (1926) Arrasate

    Loretoki etxean oiloak eta untxiak zituzten. Ortuan hazitako marrubiak ospitalera saltzen zituzten. Gerra auzora zetorrela eta, Erenuzketa baserrira joan ziren babestera. Han pasatu zuten hilabetean euren etxea garbitu egin zieten. Arrasateko guduari buruzko azalpenak.

  • Katalin Atxurra eta Teresa Erkiaga Gerran Gardatatik Lekeitio zelan ikusten zuten

    Katalin Atxurra Alegria (1926) Lekeitio

    Mairuen beldur ziren gerra garaian. Gurutz gorrikoak zaurituak garraiatzen aritzen ziren Lekeitiora bidean eta erizainak zuriz jantzita ikusi eta mairuak zirela pentsatzen zuten. Bide guztia janariz eta aparteko tramankuluekin beteta utzi zuten. Kanpaiak entzuten zirenean, abioiak zetozela uste zuten eta horrexegatik ezkutatu behar zirela, baina oker zebiltzan, faxistak Lekeitiora sartzen zeudela esan gura zuen.

  • Katalin Atxurra eta Teresa Erkiaga Mikel Laboa bertan errefuxiatu

    Katalin Atxurra Alegria (1926) Lekeitio

    Gerra garaian Mikel Laboaren familia beraien ondoko baserri batean egon zen. Denbora askoan egon ziren bertan. Aita ihes eginda zuten eta Mikel Laboaren ama seme-alabakaz egon zen bertan.

  • Marijo Olaziregi Azkueren "Ardi galdua" lana

    Mari Jose Olaziregi Alustiza (1963) Lasarte-Oria

    Euskara estandarraren falta zegoen. Azkueren 1918ko "Ardi galdua" aipatzen du; ingelesaren alde kokatzen da, euskaldunek haien artean euskaraz egin behar dutela dio. Kolpe militarrak dena lehertzen du.

  • Bernardo Atxaga Ama, maistra izandakoa; aita, arotza

    Joxe Irazu Garmendia (1951) Asteasu

    Aita arotza zen eta ama maistra izandakoa. Ama unibertsitatera joatekoa zenean, gerra atera zen eta gerra ondorengo maistra moduan aritu zen Asteasuko auzo batean. Ezkondu eta gero, ez zuen maistra lanik egin. Udaletxean kontabilitatea lan batzuk egin zituen. Gerrak gaur eguneraino eragiten duen kaltea ekarri zuela azaltzen du.

  • Patri Urkizu Sarasua "Verdes" argitaletxea, gerrarengatik itxitakoa

    Patri Urkizu Sarasua (1946) Lezo

    Bilbon "Verdes" argitaletxea zegoen. Lauaxetak han argitaratzen zituen bere poesia lanak, esaterako. Donostian ere baziren beste argitaletxe batzuk. Francoren aldekoak Bilbon sartu zirenean, ordura artekoa pikutara joan zela dio. Lauaxeta eta beste hainbat idazle fusilatu zituzten, eta euskarari eta euskal literaturari kalte handia egin zion.