Gerran hildakoak eta zauritutakoak

  • Angeles, Joseba eta Rosario Gerrako atxilotuak eta fusilatuak

    Angeles Lasa Garmendia (1923) Rosario Lasa Garmendia (1938) Ordizia

    Gerra hasi zenean, hainbatek ihes egin zuen herritik. Sasoi hartan, Angeles 'La Amistad' tabernan neskame aritzen zen. Zinema zegoen tokian, kartzela jarri zuten: herriko eta inguruetako atxilotuak bertan sartzen zituzten. Angeles jana ematera joaten zen atxilotuei kartzelara. Gerra denborako atxilotu eta fusilatuak. Fusilatutako senide eta herritar batzuei buruzko azalpenak: Ataunen, Etxarrin, Urbasan... hil zituzten.

  • Margarita Plazaola Murua Urretxun bederatzi pertsona hil matxinatuek

    Margarita Plazaola Murua (1927) Urretxu

    Salbakonduktoa behar zuten herrira joan izateko. "Nazionalek" bederatzi lagun hil zituzten herrira sartu zirenean. Izendatu egiten ditu. Nazionalistak izateagatik hil zituzten. Senarrak bi gizon ikusi zituen Legazpi aldean bide bazterrean hilda.

  • Margarita Plazaola Murua Zapataria eta haren ondokoa balaz hil

    Margarita Plazaola Murua (1927) Urretxu

    Bi lagun hil zituzten tiroz Urretxun gerra heldu zenean; haietako bat zapataria, zapatak konpontzen ari zela. Haren ondoan gertatu zen beste lagun bat ere hil zuten.

  • 1616 Gerran hildako igeldotarrak

    Benantzia Iraola Arruti (1923) Donostia

    Igeldotik ez zuen inork alde egin gerran. Horietako asko kartzelara eramaten zituzten. "Mutua" kale-garbitzailea ere fusilatu egin zuten, beste batzuen artean. Frontean ere hainbat hil ziren. Horietako hainbat aipatzen ditu Benantziak.

  • jose luis aiarza Gerra garaian, familiaren gorabeherak

    Jose Luis Aiarza Zubillaga (1935) Donostia

    Aita ez zen soldaduskara joan, ama alarguna zuelako, baina gero joan beharra izan zuen; Lizarran egon zen soldadu. Anaia bat gerran galdu zuen. Amonak eta izebak gosea pasatu zuten Bilbo aldean.

  • Jesus Barandika eta Feli Goikoetxea Frontea Bizkargi mendian

    Jesus Barandika Berrojalbiz (1921) Feli Goikoetxea Enbeita (1930) Muxika

    Bizkargi mendian frontea egon zen. Bizkargin hildakoak Muxikako kanposantuan lurperatzen zituzten ilara batean.

  • Hilario Lekuona Jeneral baten hiletak Oiartzunen

    Hilario Lekuona Mitxelena (1931) Urnieta

    Francoren aldeko jeneral bati Oiartzunen egin zitzaion hileta-desfilea oso gogoan du. Hilerrian hilobiratu zuten. Urnietako Onddi mendian eta Santa Barbaran "gorriak" omen zeuden, eta Xoxokako plazan zeuden francozaleen mandoak hil omen zituzten.

  • Rufino eta Pilar Anaia 'Crucero Canarias'en hil zuten

    Rufino Etxebarria Petralanda (1922) Muxika

    Rufino-eta bederatzi seme-alaba izan ziren, bera laugarrena. Bere anaia zaharrena gerrako Crucero Balearesen hil zen. Lehenago "Sota y Compañia"ko Vapor Uria ontzian ibili zen Frantziatik ikatza ekartzen. Cervera itsasontziak beraiena hartu eta Ferrolera eraman zuten. Familiakoak Gueñesen egon ziren ebakuatuta, eta irratiz entzun zuten berria.

  • Kasilde Aginaga Gudariei arropak atontzen batzokian

    Kasilde Aginaga Barinagarrementeria (1916) Markina-Xemein

    Bere gurasoak domekero joaten ziren batzokira; edozer behar zenean, han egoten ziren. Frontean egon ziren gizonei arropak garbitzen eta atontzen aritu ziren. Orduan ezagutu zuen bere mutil-laguna; baina, ezkondu aurretik, hil egin zen gerrako zaurien ondorioz.

  • Deunoro Sardui Norbere hilobia zularazi

    Deunoro Sardui Enbeita (1934) Muxika

    Ezer egin gabekoak hil zituzten gerran. Hainbaten kasuan, beraiek zulatu behar izan zituzten euren hilobiak. 8 urte zituen mutiko batek dena ikusi zuen eta sekula ez zuen kontatu non lurperatu zituzten.

  • Julian Arruti 2 Milizianoek bi mutiko tirokatu

    Julian Arruti Ezenarro (1926) Azpeitia

    Herriko giroa nolakoa zen gerra denboran. Gudariak Loiolan antolatzen hasi ziren... Eibartik eskopetekin joaten ziren Bidani aldera. 1936ko irailaren 20an Francoren aldeko tropak Azpeitian sartu ziren. Enparan Gain aldetik soldaduak nola jaisten ziren gogoratzen du Julianek. Milizianoek, mendian behera zihoazela, bi mutiko tirokatu zituzten Enparan Gaingo aldean. Mutiko horietako bat odolustuta hil zen. Bestea, zaurituta eraman zuten "mixikordira".

  • Julian Arruti 2 Bonbardaketa

    Julian Arruti Ezenarro (1926) Azpeitia

    Gerrako oroitzapenak. Gernikako bonbardaketa izan zenean, Azpeitian tiro- eta bonba-hotsa entzuten zen. Azpeitia ere bonbardatu zuten, eta mutil gazte bat hil zen.

  • Jesusa Anitua Gerran hildakoak

    Jesusa Anitua Lejardi (1926) Jose Mari Anitua Lejardi (1924) Markina-Xemein

    Gerran hil zituztenak aipatzen dituzte.

  • Angela Garmendia Gazterik hildako senideak

    Angela Garmendia Arrieta (1927) Urnieta

    Angelaren hiru ahizpa neskame, sukaldari eta ume-zaintzaile joan ziren garaian, tifusa harrapatu zuten. Haietako bat, 17 urte zituela, hil egin zen. Beste senide bat bost urterekin hil zitzaien difteriak jota. 22 urteko anaia gerran hil zitzaien.

  • Angela Garmendia Anaia gerran hil zen

    Angela Garmendia Arrieta (1927) Urnieta

    Anaia gerran hil zen Zaragozan. Gorpua etxera ekarri eta hileta egin zioten.

  • Fernando Alegria Gerran hildakoak lurperatzen

    Fernando Alegria Goiri (1923) Muxika

    Gerra sasoian, 14 urte zituen Fernandok. Etxe inguruko kanoiak non egoten ziren azaltzen du. Fikan egon zen frontea eta han ondoko etxe baten ingurura joaten ziren kanoikada guztiak. Eurak bertan egon ziren, ez ziren mugitu. Nazionalek deskuidu bat izan zuten, bonba bat botata beraien soldaduak hil baitzituzten. Bertako gizonak lan ugari egitera derrigortu zituzten. Fernandoren aitak gorpuak lurperatzeko betebeharra zuen Muxikako kanposantuan, eta bera ere aritzen zen laguntzen.

  • Fernando Alegria Gorpuzkinen datuak botilan gordeta

    Fernando Alegria Goiri (1923) Muxika

    Gerran hildako soldaduak identifikatu barik lurperatzen zituzten bata bestearen gainean. Gorpu asko zatituta egoten ziren. Hasieran, gogorra egiten zitzaion betebehar hori, baina gero gogortu egin zen; bere aita oso ausarta zela dio. Aitak gorpuetan identifikazio-daturen bat aurkitzen baldin bazuen botila batean sartzen zuen gorpu ondoan. Hiruzpalau gorpu horri eskerrak atera zituzten, eta Gipuzkoa aldera eraman.

  • Felipe Martitegi Zazpi urte eta zazpi egun soldadu

    Felipe Martitegi Iturrioz (1919) Muxika

    Cuarta División de Navarran ibili ostean gerran, eta etxera bueltatu ostean, berriro bueltatu behar izan zuten. Guztira, zazpi urte eta zazpi egun egin zituen soldadu. Gorozikatik boluntario joan ziren biak hil egin ziren; derrigortuta joan zirenek, ostera, bizirik iraun zuten: Jose Urkizak eta berak.

  • mariani estanga Gerrako ospitalea

    Mariani Izaskun Estanga Uriarte (1933) Tolosa

    Gerrako kontuak ditu hizpide. Frontetik iristen ziren zaurituak Tolosan zegoen gerrako ospitalera eramaten zituzten; lehenago miserikordia izan omen zen. Marianiren senide bat han egon zen Maltako sukarra zuelako.

  • Belen Esnal Larreategi Gerrako oroitzapenak eta kantak

    Belen Esnal Larreategi (1932) Soraluze

    Lau urte zituenerako, errepublikanoen kanta bazekien. Gerra garaian, anaia eta ahizpa Belgikara joan ziren. Ahizpa Belgikara joan baino lehenago, Laredon tunelean bonba bota zuten, eta ahizpari metraila besoan sartu zitzaion. Gerrako hainbat oroitzapen ditu gogoan.