Gerran hildakoak eta zauritutakoak
-
Gerrako zaurituak ikustera
Xebastiana Agirre Telletxea (1927) Lezo
Gerrako oroitzapenak: zaurituak ikustera joaten ziren. Gurutze Santuan zegoen enfermeria. Gerrak aldaketa ekarri zuen, baina beraiek beti euskaraz aritu dira kalean.
-
Gerrako oroitzapenak eta sufrimenduak
Rita Larrea Lopetegi (1930) Lezo
Gerra hasi zenean, 6 urte zituen Ritak. Orduko oroitzapen batzuk gogoan ditu. Jende askok etxetik ihes egin zuen gerra hasi zenean. Anaia bat gerran hil zen.
-
Gerrako ezbeharrak eta beldurrak
Rita Larrea Lopetegi (1930) Lezo
Gerra hasieran, jende asko ezkutatu zen Jaizkibelen. Geroago, borrokak izan ziren Miura inguruan. Ama bat eta haren hiru semeak hil zituzten gerran. Bala-soinuak entzuten zituztenean, ezkutatu egiten ziren. Bonbak ere bota zituzten Lezon eta jendea hil zen orduan.
-
Bonbardaketak familiako laguna hil
Maddi Garmendia Lopetegi (1929) Lezo
Bonbardaketa batean familiako lagun bat hil zuten, Patxi Arriaga kale-garbitzailea, haren ilobarekin batera.
-
Aitona bonba batek hil zuen gerran
Manuel Olasagasti Arriaga (1940) Lezo
Manuelen aitona zen herriko lurperatzailea, gauzaina (serenoa) eta kale-garbitzailea. Kaleak garbitzeko, gurdia eta zaldia erabiltzen zituen. Gerra garaian, lanean zebilela, bonba batek hil zuen.
-
Gerra garaiko kontuak
Juani Urkizu Arbelaitz (1948) Lezo
Aita nazionalista zen. Osaba exiliatuta ibili zen gerra garaian. Amak metraila zeukan besoan sartua. Memoria selektiboa dela dio, eta bera ez dela gauza askotaz gogoratzen.
-
Baserriaren jabe gerra ostean
Pili Legorburu Mitxelena (1945) Lezo
Aitonak erosi zuen baserria gerra ostean, zazpi mila pezeta ingururen truke. Maizter zeuden aurretik. Bere aita eta osaba soldadutzan harrapatu zituen gerrak. Osaba gerra hil zen. Komuna bi etxebizitzentzat izaten zen. Osaba-izebak zituzten bizilagun.
-
Andaluzian aurkitu zituzten gorpuak
Genaro Agirre Mendizabal (1919) Legazpi
Andaluzian zeudela, gau batean, gorpu pila bat aurkitu zituzten; gau hartan, trintxerak egin zituzten, eta eguna argitzean, gorpu haiek lurperatu egin zituzten. Gorpuak zer egoeratan zeuden azaltzen du.
-
Bi milizianoren gorpuak
Isabel Kerejeta Garmendia (1916) Legazpi
Isabelen aitak ez zuen egundo ikusten, baina nazionalek hildako bi milizioanoen gorpuak ikustera joan zen alaba batekin. Gorpuak gurdian kargatu eta Zumarragara eraman omen zituzten alkatearen aginduz.
-
Hildakoa aurkitu bide bazterrean
Isabel Kerejeta Garmendia (1916) Legazpi
Gerra denborako kontuak. Tiroteoa zen garaian, aitak argirik ez pizteko esaten zien. Igande goiz batean, Isabelen ahizpa batek, esnea partitzera zihoala, hildako baten gorpua aurki zuen bide bazterrean. Fusilatutako mutila Arrasatekoa zela esan zien bikarioak.
-
Gerran hildako herriko mutilak
Isabel Kerejeta Garmendia (1916) Legazpi
Bizkaiko frontean hildako herriko mutil batzuk aipatzen ditu.
-
Gerran Legazpi hustu egin zen
Maria Pilar Galparsoro Andueza (1921) Legazpi
Gerra garaian, Legazpin ez zen asko nabaritu gerraren eragina. Jende askok ihes egin zuen herritik. Pilarren lehengusu bat hil egin zuten gerran. Patrizioren fabrika langile gabe geratu zen; eta baserrietako mutil gazteei eman zien lana orduan.
-
Gerrako oroitzapenak
Joxepa Atxega Olasagasti (1932) Lizartza
Gerra garaiko oroitzapenak kontatzen ditu. Erreketeak edo "naparrak" Narbaitzu mendi aldetik Lizartzara nola pasatu ziren gogoratzen du. Osaba bat frontea hil omen zen.
-
Lau herritar hil gerratean
Julian Beunza Illarregi (1927) Lantz
Herria hustu egin zen gerra denboran. Herriko bi mutil hil ziren Bilbo aldean, eta beste bi pertsona ere bai, bat apaiza, Katalunia aldean.
-
Bi anai gerran hilak
Mari Karmen Lekerika Libano (1925) Mercedes Lekerika Libano (1928) Leioa
Nazionalak janari eske etortzen zitzaizkien, erosteko. Bi anai gerran hil zitzaizkion.
-
Koban ezkutatutako gizonak jipoitu, desagerrarazi...
Luzia Inzunza Arteaga (1925) Mañaria
Gerra garaian, eguna argitu orduko Urkuluosteko kobara joaten ziren amagaz ezkutatzera. Soldaduak bertara hurreratu eta gizonak ikusiz gero, handik irteteko esaten zieten. Beraiek hiru gizon ikusi zituzten irteten: bat libre utzi zuten; beste bat poltsikoan zituen bala-kartutxoak kenduz jipoitu egin zuten; eta, hirugarrena, Francisco Arroitaonandia, beraiekin eroan zuten eta sekula ez zuten bere berririk izan.
-
Otxandioko hildakoak Mañariko kanposantura
Luzia Inzunza Arteaga (1925) Mañaria
Otxandioko bonbardaketaren ostean, hango hildako asko Mañariako kanposantura ekarri zituzten.
-
Isunak eta kartzelaratzeak ohikoak ziren
Luzia Inzunza Arteaga (1925) Mañaria
Mañariar bat frontean desagertu zen. Herritarrak kartzelaratzea eta isunak jartzea ohikoa da. Bere amari 50 pezetako isuna jarri zien.
-
Lau urterekin, aita gerran galdu
Miren Aldekoa Gorospe (1932) Mañaria
Berak lau urte zituela, aita gerran galdu zuen. Oraintxe jakin du Bilbo ondoko Santo Domingon hil zutela. Ama diru-sarrerarik gabe geratu zen alargundu zenean, eta Agrariako hilerokoa ordaintzeko larri ibiltzen zen batzuetan.
-
Gerran hildakoak
Jose Luis Bizkarra Etxebarria (1930) Mañaria
Araba aldetik zetorren frontea eta handik hurbil, mordo bat hil ziren, tartean baita Mañaria bertako herritarren bat ere.