Gerran hildakoak eta zauritutakoak

  • Bene Arrizabalaga Gerran apaiza hil zuten

    Bene Arrizabalaga Elezgaray (1920) Pasaia

    Sakristaua zen San Pedroko elizan. Garai hartako apaiza Felipe Goena zen, gerra hasieran hil zutena.

  • xebe sistiaga Gerran Pasai Donibanen; ihesa; hildakoak

    Xeberiano Sistiaga Legorburu (1921) Pasaia

    Gerra nola hasi zen. Mezatik bueltan esan zien amak. Mutil batek esan zuen falangista zela, bakarra zen. Mutil asko hil zen, gudari joanda. Irailean sartu zirenean, hutsik zegoen herria. Zeintzuk geratu ziren. Bi anaia elkarren kontra ibili ziren gerran. Bere familia ez zen inora joan. Anaia eraman egin zuten. Borrokan hildako herritarrak.

  • Joxe Sagarzazu Gerraren alde ilunaz ez zen konturatu

    Joxe Sagarzazu Etxebeste (1933) Pasaia

    Jende asko hil zen frontean, baina bera umea zenez, ez zioten ezer esaten. Aita ez zuten preso hartu inoiz.

  • Emilio Olasagasti Bi gerraren eragina

    Emilio Olasagasti Lizaso (1920) Pasaia

    Lehen, Pasaiako portuan, lan handia zegoen. Emilio karga eta deskargako lanetan ibili zen. Gerora, II. Mundu Gerra etorri zenean, barkuak metrailatu egiten zituzten; eta, horregatik, inor ez zen ausartzen itsasora irteten. Anaia zaharrena gerratik bueltan hil zen; Emilio gerran zen orduan, eta ez zioten etxera itzultzeko baimenik eman. Beste anaiak gerrara joan behar zuela, Emiliok haren lana hartu zuen portuan. Orduko lan-baldintzak aipatzen ditu.

  • 1571 Gerra hasiera Lekeition

    Jesusa Akarregi Aboitiz (1920) Lekeitio

    Gerra Zibila hasi zenean, Jesusak 16 urte zituen. Hasieran ez zuten askorik igarri, baina gerora, bonbardaketetan, ezkutatu egin behar izaten ziren. Hildako lekeitiar batzuk aipatzen ditu. Lekeition bota zuten lehenengo bonba talaian izan zen. Bere amak-eta, lapetan zebiltzala, gerrako obus bat aurkitu zutenekoa kontatzen du.

  • 1571 Asterrikatik zetozen erasoak

    Jesusa Akarregi Aboitiz (1920) Lekeitio

    Asterrikan egon zen frontea. Handik egindako erasoen ondorioz zauritutako eta hildako herritar batzuk aipatzen ditu.

  • Karmele Sistiaga Anaiaren heriotza, gerran

    Karmele Sistiaga Artola (1927) Donostia

    Gerra. Anaiaren heriotzari buruzkoak. Gorpua Gernikara eraman zuten. Beste bi anaiak Langileen Batailoietan eduki zituzten. Ama bost txikienekin geratu zen Donostian. Hamar senide ziren.

  • 1585 Nola jakin zuten osabarena

    Pakita Anabitarte Guruzeaga (1920) Donostia

    Nola jakin zuen osabaren hilketarena. Hernaniko kanposantura joan zen semearekin, han jarritako plaka ikustera. Izena bazetorren: Joan Guruzeaga Illarregi.

  • 1583 Amildegitik bizirik irten zen nafarra

    Maritxu Olabiaga Etxabe (1915) Donostia

    Gizon bat joan zitzaien etxera. Nafarroan amildegi batetik bota zuten, baina bizirik atera zen nolabait. Goseak zegoen, gaizki jantzia... Jaten eman zioten denek. Laguntzeko prest zeuden toki batzuetan, Ondarroan, adibidez, etxeak zabalik.

  • 1625 Abioien arteko borroka

    Fermin Etxebarria Elorza (1928) Aramaio

    Behin, lotan zegoela, bonba-hotsak esnatu zuen, sukaldera jaitsi, eta ez zuen inor aurkitu etxean. Gurasoak sasipe batean etzanda zeuden bitartean, umeak etxean negar batean. Beste behin, ehiza-abioi bi ikusi zituen gorrien "Abuelo" abioi ezagunari erasotzen. Aitarekin basora joaten zenean, hor-hemenka aurkitzen zituzten gizonak hilda. Herriko mediku zaharra, hildakoei urrezko hortz-haginak kentzera joaten zen.

  • 1625 Gerrako istorio gogorrak

    Fermin Etxebarria Elorza (1928) Aramaio

    Istorio makabroak: su emandako soldaduak; atzera geratutako soldadu gizajo bat guardia zibilek hil zutenekoa; eta kobazulo batera jausi eta bertan hil zenarena.

  • Patxi Elejalde Plazaola Bi osaba galdu zituen gerran

    Patxi Elejalde Plazaola (1930) Aramaio

    Gerran edo gerraren ondorioz, bi osaba galdu zituen; horietako bat gerran betirako desagertuta.

  • Paxkoala Kortadi "Heriotzaren aldapako" fusilamenduak

    Paxkuala Kortadi Ormaetxea (1923) Hernani

    "Cuesta de la muerte" izena nondik datorren. Jende asko hil zen aldapa horretan istripuz. Gerra garaian, fusilatuak zulo batera botatzen zituzten han. Kale-garbitzaileak joaten ziren hildakoen bila, kanposantura eramateko. Lurperatzaile lanetarako hartu zuten osaba; ezagunak aparte uzten zituzten, familiei esateko.

  • Carmen Urdangarin Joxe Mari 'zakartzailea'ren heriotza

    Mari Karmen Urdangarin Letamendia (1926) Hernani

    Joxe Mari 'zakartzailea', amonaren anaia, gerra zibilean hil zen. Donostiatik Hernanirako bidean milizianoek nonbait estu hartu zuten batean, izutu eta burua galdu omen zuen, hala dio Mari Karmenek, eta handik hamabost egunera hil omen zen.

  • Nati Bilbao Bonbardaketa gogorra izan zen

    Nati Bilbao Onaindia (1929) Durango

    Aurreko egunean mehatxuak jasota, aita ganadu guztiarekin Karrantzara joan zen. Bonbardaketa eguneko oroitzapen garratzak ditu: aita eta anaia hil egin zirela esan zieten, kaletarrak etxean babestuta, babeslekuak...

  • Milagros Zubillaga Astoaren azpian, bonbardaketatik gordetzeko

    Milagros Zubillaga Solagaistua (1925) Durango

    Karrantzatik Cartesera joan ziren, Torrelavega ondoko herritxo batera. Han, esnearekin zihoan batean, bonbardatzen hasi ziren. Astoa horma baten kontra jarri, eta astoaren azpian egon zen gordeta bonbardaketak iraun zuen tartean.

  • Milagros Zubillaga Durango eta Otxandio bonbardatzen

    Milagros Zubillaga Solagaistua (1925) Durango

    Koinatuak eta anaia Otxandioko frontean zeudela, Bitañora joan zen ama eta ahizpekin. Otxandioko bonbardaketa osoa ikusi ahal izan zuten leihotik. Egun berean, Durango bonbardatu zuten; eta jesuiten eta Andra Maria elizak suntsitu zituzten. Arbolapean gordeta zegoen jende asko metrailatu eta hil zituzten.

  • Migel Imaz Bonbak hildako gizona

    Migel Imaz Arruabarrena (1927) Hondarribia

    Bonba batek hil zuen gizona, Benjamin. Harrobi zuloan sartzen ziren beraiek. Portuko eliza arrantzaleek defendatu zuten.

  • Ebarista Imaz Anaia gerran hil zeneko nahigabea

    Ebarista Imaz Arruabarrena (1928) Hondarribia

    Anaia gauzaina gerran hil zen, bera zegoen barkua hondoratu egin baitzuten: Baleares gurutze-ontzian zegoen. 17 urte zituen anaiak gerrara joan zenean. Anaiaren heriotzaren berri eman zietenean, nahigabe handia hartu zuten etxean.

  • Ebarista Imaz Herria gerratik ihesi

    Ebarista Imaz Arruabarrena (1928) Hondarribia

    Gerran, Hondarribiko 18 mutil hil ziren, soldadu joanda. Jende askok ihes egin zuen herritik, frontera ez joatearren. Ahizpa zaharrenak eta anaia gazteak lortu zuten Iparraldera ihes egitea, eta han gelditu ziren gerra bukatu arte.