Gerran hildakoak eta zauritutakoak

  • Anastasio Zamalloa Gerran etxetik irten behar Bilbo aldera

    Anastasio Zamalloa Zubero (1928) Amorebieta-Etxano

    Durango bonbardatu zutenean, Orue ere bonbardatu zuten eta 18 behi eta bertako gizona hil zituzten. Etxetik irten behar izan zuten eta Erletxetara joan ziren izeko baten etxera. Izeko-osaba haiek taberna zuten eta lapur batzuek gerraostean hil zituzten. Handik Marurira eta Pagasarri mendira joan ziren. Bilboko Doctor Areilza kalean egon ziren. Mendian hildako asko ikusi zituzten.

  • Jesus Zearreta Bala zorroak eta esku-bonbak batzen

    Jesus Zearreta Etxabe (1926) Amorebieta-Etxano

    Gerran ebakuatuta egon ostean, etxera bueltatu eta astoa hartuta San Martin aldera joaten ziren bala-zorroak (kaskiloak) batzera. Bala zorroen kobreak diru asko balio zuen eta horiek batzen zituzten saltzeko. Arboletan gerran hildakoen gorpuak ikus zitezkeen eskegita. Hainbat gazte hil eta zauritu egin ziren.

  • Jesus Zearreta Baserriko jeneroa entregatu; errotak zarratuta

    Jesus Zearreta Etxabe (1926) Amorebieta-Etxano

    San Martinen hildako asko ikusi zituzten. Gerraostean, "abastos"ek baserriko jeneroa entregarazten zien: garia, artoa... Errotak itxita zeuden eta urruneko errotetara joan behar izaten zuten. Harrapatuz gero, isuna ezartzen zien.

  • Txomin Euba Sagastigordia Hildako milizianoak

    Domingo Euba Sagastigordia (1924) Amorebieta-Etxano

    Etxe asko apurtu zituzten nazionalek obusekin. Egunero botatzen zituztela dio. Hildako milizianoak lurperatu egiten zituzten baina azalean, eta zakurrek jan egiten zituzten. Basoan topatutako hildakoak hilerrira eramaten zituzten.

  • Emilio Iturriondobeitia Francoren aurkako tropak Larrean

    Emilio Iturriondobeitia Larruzea (1924) Amorebieta-Etxano

    Gerra sasoian, Larreako fraide bat fusilatu zuten, gorozikarra: Aita Roman. Bertan hil zuten, Larreako komentuko hormaren kontra. Larrean Francoren kontrako tropa asko egon zen, ANVkoak esaterako. Francotarren aurka borroka gogorra eduki zuten hauek Pajares inguruan.

  • Juanita Olariaga Gerrarengatik ihesi Berangora eta aita kartzelara

    Juanita Olariaga Esturo (1928) Amorebieta-Etxano

    Berangora joan ziren gerra hasi zenean. Aterpetxeak eraikitzen zituzten, bonbardaketetarako. Aitaren anai bat desargertu zen gerran. Aita kartzelan izan zuten bolada batez, gerra garaian. Tximeleta beltzak zorte txarra ematen duela kontatzen du.

  • Teodora Gerediaga Bonbardaketetan hildakoak

    Teodora Gerediaga Gastelu (1928) Amorebieta-Etxano

    Bonbardaketan hil zirenen berri ematen du. Neba onik atera zen baina egunetan berba egin ezinda egon zen. Ingurukoen bizipenen eta elkartasunaren berri ematen du.

  • Xabier Amuriza Gerran, soldadu bat buru barik korrika

    Xabier Amuriza Sarrionandia (1941) Amorebieta-Etxano

    Behin, aitaginarrebarekin Bizkargiko egunera joan ziren. Aitaginarreba bertako frontean ibilikoa zen eta bertan gizon bat buru barik korrika ikusi zuela kontatu zien.

  • Sabin Gabiola Gerran hildako amorotoarrak

    Sabin Gabiola Plaza (1918) Amoroto

    Amorotoar batzuk hil ziren gerran. Sei-zazpi kontatu ditu. Mañariko batzuei gertatukoa kontatzen du. Gipuzkoarrak asko ibili ziren berarekin. Erdaldunekin ere konpontzen ziren, nahiz eta haiek euskaraz ez egiteko esaten zieten.

  • Joxe mari olazabal Gerra bat-batean eta bala hankan ezustean

    Jose Mari Olazabal Iñurrita (1928) Andoain

    Gerra bat-batean etorri zen, bonbardaketak bat-batean hasi ziren. Jose Mari jolasean zebilela, bala galdu batek jo zion hankan, falangista batek medikuarengana eraman zuen, eta 15 egunean egon behar izan zuen etxean sendatu arte.

  • Juan Bautista Arruti Lehengusua gerran hil

    Juan Bautista Arruti Iturriotz (1925) Andoain

    Auzoko bost mutil hil ziren gerra. Tartean, Juan Bautistaren lehengusu bat.

  • Erramun Ansa Borrokako zaurituak eta hildakoak nora?

    Erramun Ansa Zinkunegi (1928) Andoain

    Buruntzan izandako borrokan hildako eta zauritu asko egon ziren. Zaurituak sendatzeko nora eramaten zituzten azaltzen du. Ospitale haietan nazionalak bakarrik sartzen ziren.

  • Erramun Ansa Gerrako desagertuak eta ezinikusiak

    Erramun Ansa Zinkunegi (1928) Andoain

    Etxez etxe joaten ziren fusilatu behar zituzten gizonen bila. Behin Erramunen familiarteko baten bila etorri ziren, baserriko lanetan zebilela; ordutik desagertuta dago, inork ez daki zer egin zioten. Hura bezala, jende asko dago desagertuta. Diru-kontuengatik hildako jende asko egon zen, gerra aurreko ezinikusiak eraginda.

  • Joxe Forcada Soldaduekin tratu ona zeukaten

    Joxe Forcada Arrieta (1930) Andoain

    Gogoan ditu gerra garaiko soldaduak; haiekin bazkaldu izan zuten eta tratu ona zeukaten. Soldaduak tiroka aritzen ziren; "pakun" hotsa egiten zuten tiroek. Gogoan du tiro haietako batek lagun bati hankan egindako zauria.

  • Migel Ansa Osaba bat gerran hil

    Migel Ansa Goenaga (1937) Andoain

    Migelen bost osaba gerran ibili ziren. Haietan gazteena, errepublikano-abertzaleekin boluntario joan zen eta Anboto aldean hil zuten. Beste bi osaba Donostia defenditzen ibili ziren. Eta beste bi osaba, berriz, etxean geratu ziren baino frankistek eraman zituzten gero.

  • Martin Aranburu Gerrako tiroekin gertatutako eskapadak

    Martin Aranburu Artano (1926) Andoain

    Buruntzatik Kale Txikira tiro egiten zuten gorriek. Orduko eskapada batzuk azaltzen ditu.

  • Primitibo Arregi Gerrako oroitzapen batzuk

    Primitibo Arregi Arizaga (1932) Andoain

    Gerrako oroitzapenak aipatzen ditu: San Roketik tropak sartu zirenean, etxetik alde egin zuten, Buruntzan bizi baitziren. Anaia gerran hil zen, eta etxetik nola joan zen gogoan du. Tiroak eta soldaduen joan-etorriak gogoratzen ditu, baina umeegia zen hura zer zen ulertzeko.

  • Fermin Belamendia Belkoainen hildako soldaduen hilobi galdua

    Fermin Belamendia Arrillaga (1929) Andoain

    Nazionalek 15-20 egun eman zituzten Andoainen. Belkoainen, borrokan hil eta lurperatutako mutil batzuei buruzko kontuak aipatzen ditu. Gorpu haiek ez zituzten aurkitu.

  • Jose Agustin Amonarriz Gerran hildako anoetarrak

    Jose Agustin Amonarriz Otaegi (1927) Anoeta

    Gerrara joan ziren anoetarrak. Herriko lau lagun gorriekin joan ziren gerrara; gainerakoak, soldadu eraman zituzten. Anoetako 12-13 soldadu hil omen ziren gerran. Herri txikia izateko, proportzioan, bertako asko hil zen omen gerran. Teruelen, Bizkaia aldean... hil zirela aipatzen du. Gorpuak herrira eraman zituztenean, omenaldia egin zieten.

  • Gregori Gerra garaiko bizipenak

    Gregori Agirrezabala Iturbe () Paula Iturralde Ormaetxea (1926) Anoeta

    Gregoriren anaia nagusia istripuz hil zen eta ahizpa zaharrena moja joan zen. Umeak bakarrik geratu ziren etxean eta, beraz, gerra garaian, frontera joateko moduko inor ez zuten etxean. Hala ere, aita, badaezpada, ezkutuan egon zen. Frontean hil edo zauritu ziren ezagunak aipatzen dituzte. Hauteskundeak.