Gerran hildakoak eta zauritutakoak

  • julian uranga ugarte Frentean postari izanda ikusi zuen lehenengo hildakoa

    Julian Uranga Ugarte (1911) Amorebieta-Etxano

    Gerra garaian, frenteetan postari moduan ibili zen. Orozkora, Morgara... joaten zen. Lehenengo hildakoa Legution ("Villareal") ikusi zuen, hegazkin baten tiroek hilda.

  • Joakina Cestau Kamioiak hildakoak biltzen

    Joakina Cestau Zabaleta (1931) Goizueta

    Iruñean bizi zirela gerra hasi zen. Hildakoak non-nahi ikus zitezkeen. Kalean usain txarra zegoen eta kamioak hildakoak biltzen aritzen ziren. San Kristobalgo gotorlekutik hildakoak eskuak buruan zituztela eta hankan lotuta ekartzen zituzten. Oso gogorra zen hura ikustea; behin, Joakina negarrez hasi eta aitak etxera eraman zuen.

  • Carmen eta Mercedes Lekerika Bi anai gerran hilak

    Mari Karmen Lekerika Libano (1925) Mercedes Lekerika Libano (1928) Leioa

    Nazionalak janari eske etortzen zitzaizkien, erosteko. Bi anai gerran hil zitzaizkion.

  • Rosario Badiola Atunetan zebilela atxilotu zuten aita

    Rosario Badiola Alkorta (1926) Ondarroa

    Rosarioren aita atunetara joaten zen gerra garaian. Itsasoan atxilotu eta Gijóneko zezen-plazan egon zen atxilotuta. Arrantzale gazte bi, aldiz, gerrara bidali zituzten eta han hil ziren.

  • Frantziska Egiguren Simon eta Leon osabak Iurretatik Matienarako errepidea egiten

    Frantziska Egiguren Bereziartua (1924) Iurreta

    Bere bi osaba, Simon eta Leon, Iurretatik Matienarako errepidea egiten ibili ziren. Gerra aurretik hasi ziren eta gerraostean amaitu zuten. Simon gerran hil zen. Gerra aurretik errepidea ebakitzen hasi zirenean, gizon bat lan eske joan omen zitzaien; bere buruaz beste egin omen zuen, lanik ez ziotelako agindu.

  • Teodora Gerediaga Bonbardaketetan hildakoak

    Teodora Gerediaga Gastelu (1928) Amorebieta-Etxano

    Bonbardaketan hil zirenen berri ematen du. Neba onik atera zen baina egunetan berba egin ezinda egon zen. Ingurukoen bizipenen eta elkartasunaren berri ematen du.

  • Frantziska Egiguren Neba kartzelatik "Trabajadoreetara", eta gero errekete

    Frantziska Egiguren Bereziartua (1924) Iurreta

    Bilbon kartzelan egon zen neba "Trabajadoreetara" eraman zuten gero. Han egoera txarrean zeuden eta errekete gisa sartu zen bere borondatez. Horri esker etxera joan ahal izan zen bisitan. Erreketeen jantzia. Lau nebak ibili ziren gerran eta laurak bizirik atera ziren, nahiz eta anaia nagusiena elbarritu egin zen.

  • Frantziska Egiguren Senide guztiak bizirik gerratetik

    Frantziska Egiguren Bereziartua (1924) Iurreta

    Bere familian denak bizirik atera ziren gerra sasoian, nahiz eta lau nebak ibili ziren frontean. Alboko etxeetan mutil bana hil ziren, gerraren ondorioz. Ama lo zegoela ere errezatzen egoten omen zen. Ama bakarrik moldatzen zen etxeko lanak egiteko. Ortuko lanak gustatzen zitzaizkion.

  • Frantziska Egiguren Auzoko lagun bati mutil batek egindako erasoa

    Frantziska Egiguren Bereziartua (1924) Iurreta

    Behin soldadutzatik baimenarekin etorritako mutil batek sexu erasoa egin zion auzoko bere lagun bati, neskaren familiaren tabernan. Gizonezko talde batek bidea oztopatu zion Frantziskari eta ozta-ozta abisatu ahal izan zion neskaren aitari. Mutil hura frontean hil omen zen gero. Halakoak beti gertatu izan direla dio.

  • Frantziska Egiguren Inguruko mutil bat bonba botata hil zuten, soroan zebilela

    Frantziska Egiguren Bereziartua (1924) Iurreta

    Kazako hegazkinek metrailatu egiten zuten eta hegazkin handiek bonbak bota. Aitari bonba bota zioten etxe inguruan, baina ez zuten jo. Inguruko mutil bati, berriz, idiekin soroan zebilela bota zioten bonba eta bete-betean harrapatu zuen.

  • Pilar Askorbebeitia Gerran hildakoak

    Pilar Askorbebeitia Urigoitia (1932) Miren Gallastegi Ajuriagerra (1932) Otxandio

    Bonbardaketa egunean, jendeak aireplanoak ikusi zituenean, paperak botatzera zetozela pentsatu zuen. Maria Vicinay-ri seme bat hil zioten. Etxerik gehienetan galdu zituzten bi edo hiru lagun.

  • 876 Zapiraintarrak

    Rufino Arbelaitz Sarasola (1924) Oiartzun

    Zapirainek ezkontzari buruz jarritako 8 bertso (lehendabizikoa ez dugu osorik grabatu). Zapiraintarren gainean aritu zaigu Rufino. Bederatzi seme zituen eta hirurekin gelditu zen, besteak gerran galduta. Semeak kartzelatik aitari jarritako bertsoak; bat kantatu du.

  • Edurne Ansorregi Aita Euzko Itsas Gudarostean desagertuta

    Edurne Ansorregi Lopez (1935) Mutriku

    Gerra hasi zenean, aita Euzko Itsas Gudarostera batu zen, kanoiekin armatutako bere bakailao-ontziarekin. Matxitxakoko gerran aritu zen eta bere itsasontzia hondoratu ez bazen ere, zazpi hildako egon ziren. Aita Portugaleten egon zen ospitalean denbora batez. Matxitxakoko Guda eta gero, aita Valentzia aldera bidali zuten laranja bila eta Frantziara heltzean desagertu egin zen

  • Xemein tertulia Gerrako ezkutalekuak eta bala galduak

    Mahai-ingurua Xemeinen () Markina-Xemein

    Julik gogoan du hondarrez betetako zakuekin babesten zirela gerra garaian. 'El abuelo' hegazkina azaltzen zenean, ezkutatu egiten ziren. Zarata asko egiten zuelako eta zahar itxura zuelako deitzen zioten 'El abuelo'. Bala galduek jendea harrapatzen zuen.

  • Josune Astorkia Gautegiz-Arteagan bi afusilatu

    Josune Astorkia Esturo (1935) Pilar Beaskoetxea Goitisolo (1923) Pilartxu Etxabe Zubizarreta (1932) Carmen Muniategi Muniategi (1921) Gautegiz-Arteaga

    Josunen aita afusilatu egin zuten herriko idazkariarekin batera. Josuneren aitari heriotza-zigorrera zigortu eta gero ilea urdindu zitzaion. Herriko abadea izan ei zen afusilaketen erruduna. Ama umedun zegoen eta pixka bat lehenago semea hil zitzaien. Josunek hiru urte zituen.

  • Juan Kruz Garate Bonba itsuak

    Juan Kruz Garate Garate (1926) Otxandio

    Garai hartan, ezin zen neurririk hartu umeak ez izateko. Familia gehienetan ziren 5-10 senide inguru. Bonbardaketan, 3 senide hil ziren familia batean; orduan gertatutakoa kontatzen du.

  • Juan Kruz Garate Lehenengo paperak, eta geroago bonbak

    Juan Kruz Garate Garate (1926) Otxandio

    Gaur egun, oraindik, bonbardaketan hildako 2 neska daude identifikatu gabe. Bonbak bota aurretik, paperak bota zituzten. Bonbardaketan hildako eta zauritu asko izan ziren. Bonba batek familia bereko 3 ume hil zituen.

  • Juan Kruz Garate Senideak hil eta bera zaurituta

    Juan Kruz Garate Garate (1926) Otxandio

    Gerran, Alonsotegira joan ziren ardiekin. Bertan zeudela, bonben erasoek senide batzuk hil eta beraiek zauritu zituenekoa kontatzen du.

  • Juan Kruz Garate Hankako zainak ebakita

    Juan Kruz Garate Garate (1926) Otxandio

    Aurreko pasartearen jarraipena da. Gerran bonba baten metrailak hanka zauritu zion "Azeri"ri. Etxera bueltatu zen lehengusuarekin eta anaiarekin; eta, hanka garbitu ostean, zainak ebakita zituela ikusi zuten.

  • Zeferino Mandaluniz Ibarruritar asko hil zituzten gerran

    Zeperino Mandaluniz Gorroño (1918) Muxika

    Euskal Herriko fronteak baino gogorragoak izan ziren Teruelgoak. Beldur-egoerara pertsona moldatu egiten dela dio Zeperinok. Inguruko asko hil ziren; auzorik auzo aipatzen ditu hildakoak eta desagertutakoak.