Gerran hildakoak eta zauritutakoak

  • Hilario Lekuona Jeneral baten hiletak Oiartzunen

    Hilario Lekuona Mitxelena (1931) Urnieta

    Francoren aldeko jeneral bati Oiartzunen egin zitzaion hileta-desfilea oso gogoan du. Hilerrian hilobiratu zuten. Urnietako Onddi mendian eta Santa Barbaran "gorriak" omen zeuden, eta Xoxokako plazan zeuden francozaleen mandoak hil omen zituzten.

  • Bixente Lizaso Baserria guztiz txikituta kanoikadekin

    Bixente Lizaso Itxaso (1931) Urnieta

    Bixenteren baserria txikituta geratu zen kanoikadekin. Berriz eraiki zuten gurasoek. Bitartean, Gurutzeaga eta Zugatzeta baserrietan egon ziren. Baserri bateko alaba bat hil eta beste batek begia galdu zuen. Soldadu bat ere hil zen euren etxe ondoan. Astoak ere azken berdina izan zuen.

  • Margarita Plazaola Murua Urretxun bederatzi pertsona hil matxinatuek

    Margarita Plazaola Murua (1927) Urretxu

    Salbakonduktoa behar zuten herrira joan izateko. "Nazionalek" bederatzi lagun hil zituzten herrira sartu zirenean. Izendatu egiten ditu. Nazionalistak izateagatik hil zituzten. Senarrak bi gizon ikusi zituen Legazpi aldean bide bazterrean hilda.

  • Margarita Plazaola Murua Zapataria eta haren ondokoa balaz hil

    Margarita Plazaola Murua (1927) Urretxu

    Bi lagun hil zituzten tiroz Urretxun gerra heldu zenean; haietako bat zapataria, zapatak konpontzen ari zela. Haren ondoan gertatu zen beste lagun bat ere hil zuten.

  • jose mari soroa Anai-arreben zoria

    Joxe Mari Soroa Berrotaran (1932) Usurbil

    Etxeko alabak etxean gelditu ziren lanean; semeak, ordea, etxetik kanpo aritu ziren lanean. Bi anaia nola hil ziren azaltzen du: bata bihotzekoak emanda, eta bestea gerran.

  • Teodoro Aranburu Gerran beldurra eta ihesa

    Teodoro Aranburu Otaegi (1928) Usurbil

    Herritik jende askok egin zuen ihes beldurragatik. Gerran ezinikusiengatik hil zuten jende ugari.

  • Mertxe Aizpurua Cervera kanoiontzia Donostia inguruan

    Mertxe Aizpurua Zeberio (1925) Joxe Torregarai Gorostidi (1937) Usurbil

    Donostian egon zen, izebaren etxean, gerra garaian. Hango giroa nolakoa zen aipatzen du: Cervera kanoiontzia inguruan egoten zen kanoikadak botatzen. Kanoikada haietako batek hil zuen mutil bati buruzko istorioa kontatzen du Joxek.

  • Felix Olasagasti Eskolako zigorrak

    Felix Olasagasti Mujika (1923) Usurbil

    Zubietako eskolan hasi zen ikasten; han izandako maisua fusilatu egin zuten. Eskolako zigorrak aipatzen ditu.

  • Encarna Yarza Zendoia Soldaduen ibilera penagarriak

    Encarna Yarza Zendoia (1915) Amasa-Villabona

    Gerra urteak gogorrak izan ziren. Senarra ere soldadu joan zen. 1937ko abuztuan senarrari bi tiro eman zizkioten, eta anaia biharamunean hil zuten. Senarra libratu egin zen. Anaiez gainera, lagun asko zituen soldadu, eta kezkatuta egoten zen. Fronteko kontuak gerora kontatu zituzten. Hotza eta garbitasun falta.

  • Jon Ander Zurikarai Zaldibartar bati hanka kendu eta arreba hil

    Jon Ander Zurikarai Atxa-Orbea (1933) Zaldibar

    Pedro Gallastegi zaldibartarrari hanka bat kendu zioten gerran. Abeslari ona izan zen, tenorra. Arreba ere gerra sasoian hil zuten.

  • Cipriano Askasibar Munizioa, eskuko bonbak eta obusak inguruan

    Zipriano Askasibar Sagastigutxia (1927) Zaldibar

    Gerra sasoian, mutikoek munizioa batzen zuten basoan eta igandeetan su ematen zioten bide bazterrean. Sasoi hartan jende mordoa hil zen eskuko bonbak zirela eta; bidean topatu, hartu eta eskuetan lehertzen zitzaizkien. Obusak ere askotan aurkitzen zituzten, euren baserri inguruan esaterako.

  • Jose Mari Garitaonandia Zaldibarko fraide bat Zornotzan fusilatu zuten

    Jose Mari Garitaonandia Gisasola (1927) Juan Lasuen Solozabal (1927) Zaldibar

    Zaldibarko fraide bat Zornotzan fusilatu zuten, kanposantuko paretan.

  • 356 Villapadiernako markesentzat lan egiten zuten neskameen egoera

    Santos Leunda Eizagirre (1912) Zarautz

    Beste bi arreba, Kuliskaneko alabarekin batera, Vista Alegreko markesarentzat neskame lanetan ibili ziren eta desagertuta egon ziren denbora luzean. Nagusiak Madrilen hil zituzten. Bera Teruelen zauritu zuten. Ondoren Bilbora joan ziren.

  • 357 Gerra garaiko giro gatazkatsua

    Juana Lizarralde Buenetxea (1914) Zarautz

    Alaba gorrien tiroketa batean desagertu zitzaien 36an, eta hurrengo urtean senarra gerrara eraman zuten. Mutil gazte asko hil zirela inguruan dio. Infanterian tokatu zitzaion senarrari.

  • Antonio Guridi Gerran jende asko hil, baina bera soldadu joatetik libratu

    Antonio Guridi Aierbe (1921) Zegama

    Zegamako mutil gazte ugari hil ziren gerran, eta inguruetan beste hainbat fusilatu zituzten. Antonioren aurreko kinta eraman zuten gerrara, baina bera libratu egin zen, Bartzelona eta Madril Francoren esku geratu baitziren.

  • 1286 Gerra garaian Pasaiako lehengusuenera ihesi

    Javier Aristi Aizpurua (1930) Zestoa

    7 anaia eta arreba zituen, baina bi anaia gerran hil zitzaizkion. Anaiak soldadu joan zirelako etxetik bota zituzten Javier eta etxekoak eta Pasaiako lehengusu batzuen etxean egon ziren ezkutatuta. Bi anaia behiak zaintzen etxean geratu ziren.

  • Antonio Kortajarena Kortajarena Tiroak Zizurkileko mendietan

    Antonio Kortajarena Kortajarena (1928) Zizurkil

    Behin, gerra garaian soldaduekin zebiltzala, mendira igo ziren eta tiro-hotsa entzun zuten. Gorriak ondoko mendian omen zebiltzan. Antoniok alkandora zuria zeraman eta ondoan zeukan soldadua zauritu zuten. Asto gainean hartu eta plazara eraman zuten.

  • Xanti eta Anjel Osa Familien egoera gerra garaian; abertzaleak herritik bota

    Angel Osa Arrizabalaga (1922) Xanti Osa Arrizabalaga (1926) Zumaia

    Gerrak ez zituen harrapatu borrokarako adinean, baina hamasei urtekoak jada gerrara joaten ziren. Familiak gazte gabe geratu ziren. Frontean hil ziren auzokoak. Senarrak Bilbo aldera ihes eginda zituzten emakumeak eta umeak herritik bidali egin zituzten, gose handiagoa pasa zezaten. Zumaiarren bizipenak Gernikako bonbardaketan.