Gerran hildakoak eta zauritutakoak

  • Joxe Mari Iraola Zauritutako anaia bisitatzera Teruelera

    Joxe Mari Iraola Zabalo (1920) Anoeta

    Gerratean anaia zauritu egin zen Teruelen eta hura bisitatzera joan zen ama eta arrebarekin. Tolosako Monfort taxistarekin joan ziren. Orduan ez zegoen dirurik eta zuten diru gehientsuena hantxe gastatuko zutela dio. Anaia ondo zainduta zegoen. Eskola batean zeukaten jarrita ospitalea.

  • Joxe Mari Iraola Gerra sasoian hitz erdi esateko beldurrez

    Joxe Mari Iraola Zabalo (1920) Anoeta

    Gerra sasoian ezer esateko beldurrez egoten ziren, edozein hartu, eraman eta hil egiten zuten eta. Jende asko hil zen Anoetan gerra sasoian.

  • Balentina Lizarralde Eskibel Neba galdu zuen frontean

    Balentina Lizarralde Eskibel (1928) Antzuola

    Ez du gogoan gerran soldaduak batetik bestera ikusteaz, baina bai Elgetara zihoazen hegazkinak ikusi zituela. Neba Francoren aldekoek eraman zuten frontera eta Katalunian hil zen. Gorpua etxera ekartzea lortu zuten.

  • Maria_Igartza Gerran soldaduak etxeetan

    Maria Igartza (1915) Antzuola

    Telleria larrugintza-lantegiko seme bat gerran hil zen zalditik jausita. Soldaduak etxe ezberdinetan egon ziren, beraienean bi nafar.

  • Antonio Uribarreniturrieta Behin frontean kanoikada jaso zuten

    Antonio Uribarreniturrieta Bengoa (1917) Aramaio

    Frontean bizi izandakoak. Behin bera, bi italiar eta Mirandako bat zeuden lekura kanoikada bat bota zieten. Italiarrei hankak moztu omen zitzaizkien. Berari eta Mirandakoari ez zitzaien ezer gertatu.

  • Patxi Madina Karobiak hilobi moduan

    Patxi Madina Bengoa (1915) Aramaio

    Karobia non zegoen. Gerra denboran hildakoak karobietan sartzen zituzten, lur ematen ez ibiltzeko.

  • Patxi Elejalde Plazaola Bi osaba galdu zituen gerran

    Patxi Elejalde Plazaola (1930) Aramaio

    Gerran edo gerraren ondorioz, bi osaba galdu zituen; horietako bat gerran betirako desagertuta.

  • Antonio Uribarreniturrieta Senideak galdu Durangoko bonbardaketan

    Antonio Uribarreniturrieta Bengoa (1917) Aramaio

    Elorrio ondoan bizi ziren senide batzuk galdu zituen gerran, Durangoko bonbardaketan.

  • 1624 Gerra Aramaion

    Joxe Beitia Oruna (1920) Aramaio

    Aramaio bonbardatu zutenekoa. Bonba batek Joxeren etxeako teilatura "salto" egin zuen, eta beheko zelaian sartu zen. Untzilla inguruan hildakoak izan ziren.

  • 1625 Abioien arteko borroka

    Fermin Etxebarria Elorza (1928) Aramaio

    Behin, lotan zegoela, bonba-hotsak esnatu zuen, sukaldera jaitsi, eta ez zuen inor aurkitu etxean. Gurasoak sasipe batean etzanda zeuden bitartean, umeak etxean negar batean. Beste behin, ehiza-abioi bi ikusi zituen gorrien "Abuelo" abioi ezagunari erasotzen. Aitarekin basora joaten zenean, hor-hemenka aurkitzen zituzten gizonak hilda. Herriko mediku zaharra, hildakoei urrezko hortz-haginak kentzera joaten zen.

  • 1625 Gorpuzki eta hezurrak nonahi

    Fermin Etxebarria Elorza (1928) Aramaio

    Gorputz asko erdi lurperatuta geratu ziren. Azpeitiar batek prestatutako segada azaltzen du. Kurtzetako karobi handi bat hildakoen gorputzez bete omen zuten. Urteetan ikusi izan ziren garezurrak mendietan.

  • 1625 Gerrako istorio gogorrak

    Fermin Etxebarria Elorza (1928) Aramaio

    Istorio makabroak: su emandako soldaduak; atzera geratutako soldadu gizajo bat guardia zibilek hil zutenekoa; eta kobazulo batera jausi eta bertan hil zenarena.

  • 75 Milizianoak inguruetan lurperatuta

    Eustakia Agiriano Zuazua (1924) Aramaio

    Gauean gordelekutik irten, eurek zerbait jan, eta ganaduak gobernatu zituzten. Hurrengo egunean, ondoko arku biko etxean babestuta zeudela, milizianoek atzera egin zuten. Asturiarrak ikusi zituzten soroan behera odolduta ihesi, birao batean. Etxe inguruan hil eta lurperatu zituzten miliziano batzuk. Bertan jarraitzen omen dute lurperatuta. Eustakik ez daki hildakook ezagunak izango ziren edo ez.

  • Julian Astola Argoitia Gerrako aireplano batetik paperak botatzen

    Julian Astola Argoitia (1926) Aramaio

    Gerran zauritutako hamabi soldadu Julianen etxean egon ziren. 1937ko apirilaren 4an Francoren aldekoek aireplanotik paperak bota zituzten. Haietako bat erakusten digu. Egun hartan baja asko eduki zuten nazionalek.

  • Mauri Lasaga Belategi Aita gerra denboran betiko ezkutatu

    Mauri Lasaga Belategi (1922) Aramaio

    Aita gerra denboran etxetik eraman zuten aitorpena ematera, eta ez zuten gehiago bere berririk izan. Aita etxetik eraman zutenak aramaioarrak ziren, baina gero ukatu egin zuten aita eraman izana. Aramaiotik Arrasatera eta handik Bergarara eraman zutela badaki Maurik, baina Bergaran ezkutatu omen zen.

  • Mauri Lasaga Belategi Nazionalistak eta karlistak familian

    Mauri Lasaga Belategi (1922) Jaione Ormaetxea Trojaola (1924) Aramaio

    Jaioneren aita nazionalista eta Mauriren aita karlista Aramaioko udaletxeko zinegotziak izan ziren legealdi berean. Jaioneren aitonak karlisten aldean borrokatu zuen azken karlistadan. Mauriren aita gerran desagertu zen eta hiru urtean ezin izan zuten hileta-elizkizunik egin.

  • Mauri Lasaga Belategi Aita desagertzea

    Mauri Lasaga Belategi (1922) Jaione Ormaetxea Trojaola (1924) Aramaio

    Aita desagertzeari buruzko pasartea kontatzen du.

  • Julio Aspe Beitia Soldaduen hilotzak

    Julio Aspe Beitia (1928) Aramaio

    Gerra denborako oroitzapenak. Borrokaldia pasatu eta gero, soldaduen hilotzak besoa agerian zutela lurperatu ikusi zituen.

  • Julio Aspe Beitia Ehiza-hegazkinak

    Julio Aspe Beitia (1928) Aramaio

    Gerra denborako oroitzapenak. Ehiza-hegazkinei buruz hitz egiten du. Ortu barreneko horman gordeta, ehiza-hegazkinak behe-behetik pasatzen ikusi zituen. Auzoko bat zauritu zutela dio.

  • 1219 Baserriko lan-banaketa

    Leandra Elizburu Bilbao (1923) Aretxabaleta

    Baserriko lan-banaketa. Amak etxean eta kanpoan egiten zuen lana. Aita asko ibiltzen zen kanpoan, lagunei laguntzen. Gerra hasi zenean, 15 urte zituen anaiak; soldadu joan zen Burgosera, eta hanka apurtu zuen han. San Pedrotan bisitan joan ziren. 17 urterekin, Burgosko katedrala ikusi zuen, eta trenez bueltatu zen.