Gerran hildakoak eta zauritutakoak

• Aita gerran besamotz

  Rafael Ollokiegi Yeregi (1937) Lasarte-Oria

  Aita gerran besamotza gelditu zen, begia ere galdu zuen. Mirandan preso egon zen hiru hilabetez. Madrilera eraman zuten gero trenez. Erbestetik Lasartera itzulitakoan ez zion inork lanik ematen, desgaitasunagatik eta haren ideia politikoengatik. Osaba pelotariak kontaktu onak zituen eta hari esker irten zen kartzelatik.

• Elbarri izanagatik, otartekoa jaso

  Rafael Ollokiegi Yeregi (1937) Lasarte-Oria

  Senide bat bazuten Frantzian, eta harengana joan ziren hasieran, baina jende gehiegi zegoela eta, Biarritzera joa ziren, ama neskame. Toursera joan ziren gero, errentan. Rafaelen amak bularreko esnea galdu zuen han pasatako goseagatik. Aitari elbarria izateagatik ematen zioten otartekoa amak jaten zuen.

• Aitak ezin lana topatu

  Rafael Ollokiegi Yeregi (1937) Lasarte-Oria

  Aitak begi bat falta zuen, eta besamotza zen. Erbestetik itzulitakoan ez zuen lanik topatu. Etxe baten eraikuntzan lanean aritu zen, baina lan txiki batean. Haren desgaitasunak eta errepublikarra izateak lana aurkitzea zaildu zion. Gerrako desgaituen elkartea zegoen.

• Bi osaba gerran hilak

  Juantxo Arteaga Yeregi (1937) Lasarte-Oria

  Amaren anaia eta aitaren anaia biak hil zituzten soldadu zeudela. Ezjakintasun handia zegoen gizartean, baita soldaduen artean ere.

• Aita ez zuen ezagutu, gerratik itzuli zenean

  Pepi Astigarraga Urkola (1932) Lasarte-Oria

  Gerra sasoiko kontuak. Michelin lantegi ondoan bizi ziren eta, kalera joateko, eskutik helduta eramaten zituen amak, beldurrez. Aitak lau urte pasa zituen kanpoan eta, itzuli zenean, ez zuen ezagutzen. Hildakoak eta fusilatuak izan ziren. Antiguoko osaba bat gerra sasoian hil zuten.

• Gerra garaiko aita eta amaren ezbeharrak

  Juan Jose Ibarretxe Markuartu (1957) Laudio

  Gerra garaian familiak ezbeharrak pasa zituen: osabak eta aitona hil ziren besteak beste.

• Ubide, Zeanuri eta Bilbo igaro, ihesean

  Cipriano Diaz de Mendibil Biteri (1924) Garbiñe Diaz de Mendibil Biteri (1932) Legutio

  Gerra denboran, Nafarraten frontea egon zen: tiroak eta baserritik ihes egin behar izana gogoratzen ditu Garbiñek. Lau anai-arreba asto-otzaratan sartuta eman zituzten Oraldera. Handik Ubide, Zeanuri eta Bilbo igaro zituzten ihesean. Bilbon Nafarreteko mutiko bat hil zuten tiroz.

• Gerrako istorio krudelak

  Gregorio Biteri Mendieta (1922) Legutio

  Gerra garaian, Elosu nolabait bi fronteren artean geratu zen. Elosuko herritar batek bere herriko 17 lagun hil zituen, tartean Gregorioren hiru senide. Komunisten "Batallón Parazagua"n zegoen herritar hori.

• Neba gerran hil zen

  Juana Elorza Beitia (1924) Legutio

  Neba boluntario joan zen gerrara, miliziano joan zen. Laudion hil eta lurperatu zuten.

• Herrira buelta

  Karmen Iturriaga San Vicente (1930) Legutio

  Gerra denborako kontuak. Hainbat hilabete herritik kanpo pasa eta gero, herria eta euren etxea nola zeuden kontatzen du. Herriko mutil batek bonba bat aurki zuen, eta haren leherketaren ondorioz hil egin zen. Etxea berreraiki bitartean, erdipurdi zegoen beste etxe batean bizi izan ziren errentero.

• Gerran hildakoen gorpuak aurkitu zituenekoa

  Inazio Arregi Berriozabal (1934) Legutio

  Jarindo mendian artzain zebilela, handik hurbil, 1944 urte inguruan, gerran hildako batzuen gorpuak aurkitu zituen arropak, uhalak, pistolak... aldean zituztela. Ilara batean zeuden gorpu danak, fusilatutakoak zirela uste du.

• Alemaniarren kanposantua

  Inazio Arregi Berriozabal (1934) Legutio

  Urbinan gerran hildakoen alemaniarren kanposantua zegoen.

• Gerra hasiera Lekeition

  Jesusa Akarregi Aboitiz (1920) Lekeitio

  Gerra Zibila hasi zenean, Jesusak 16 urte zituen. Hasieran ez zuten askorik igarri, baina gerora, bonbardaketetan, ezkutatu egin behar izaten ziren. Hildako lekeitiar batzuk aipatzen ditu. Lekeition bota zuten lehenengo bonba talaian izan zen. Bere amak-eta, lapetan zebiltzala, gerrako obus bat aurkitu zutenekoa kontatzen du.

• Asterrikatik zetozen erasoak

  Jesusa Akarregi Aboitiz (1920) Lekeitio

  Asterrikan egon zen frontea. Handik egindako erasoen ondorioz zauritutako eta hildako herritar batzuk aipatzen ditu.

• Oiartzunen hil zituztenak

  Bitoriana Artola Agirre (1918) Lezo

  Gerra garaian jende asko hil zuten Oiartzunen. Anaiak kontatzen zuenez, ez zituzten behar bezala lurperatzen.

• Ama-seme batzuen hilketa, Lezon

  Bitoriana Artola Agirre (1918) Lezo

  Lezon ama eta hiru seme nola hil zituzten, beste baserri batera ihesi zihoazela. Gernikako arbolaren ezkutua.

• Gerrako oroitzapenak

  Jose Inaxio Lizarazu Irazu (1930) Lezo

  Jose Inaxiok sei urte zituen gerra hasi zenean. Lezon bonba bota, eta kale-garbitzailea hil zutenekoa gogoan du: tiroak, ezkutatu beharra, anaia soldadu, denak sakabanatuta, hildakoak... Gerrak aldaketa handia ekarri zuen, baina nazionalak sartu zirenean, bere onera itzuli zen egoera.

• Izeba Juli balak izterrean jo

  Martxiel Garmendia Legorburu (1926) Lezo

  Izeba Juli balkoira irten zen eskegitako arropa jasotzera, eta bala batek jo zuen izterrean.

• Gerrako bidegabekeria ulergaitzak

  Erramun Salaberria Lopetegi (1927) Lezo

  Gerran ama bat eta haren hiru seme fusilatu zituzten, ikurrina zeramalako.

• Erreketeek ama eta hiru seme hil zituzten, eta hegazkinek Lezo bonbardatu

  Maddi Garmendia Salaberria (1924) Lezo

  Lezoko baserri batean, ama eta hiru seme hil zituzten erreketeek, eta beldurra nagusitu zen herrian. Gerraontzien kanoikadak entzuten zituzten. Hegazkinek hamalau bonba txiki bota zituzten herrian. Bonbardaketa nola gertatu zen kontatzen du zehatz-mehatz. Hainbat hildako eragin zituen.