Errepresioa

  • Kontxita Igerategi Gerran, hainbat fusilatu eta hildako Urnietan

    Kontxita Igerategi Santa Cruz (1931) Urnieta

    Anaiak anaien kontra ibili ziren gerran; eta orain, berriz sortuko balitz ere, berdina gertatuko omen litzateke. Berak ezagututako bost edo sei urnietar fusilatu zituzten. Gerran hil ziren beste hainbat soldadu ere ezagutu zituen.

  • Josebe Jaio Gerran ebakuatua; aita kartzelan

    Josebe Jaio Barrenetxea (1927) Durango

    Joseberen etxekoak gerran ebakuatuta joan ziren Torrelavegara. Aita frontean izan zuten eta ama sei seme-alaben kargu egin zen. San Rokeko auzotar askok egin zuten alde, karlistak baino ez ziren gelditu bertan. Karlista ez ziren asko kartzelara sartu zituzten. Durangoko kartzelatik Portugaletera eraman zuten beraien aita. Domeketan joaten ziren aita bisitatzera, aldiko neba-arreba bat.

  • Txomin Garmendia Galarza Gerra denboran, abertzaleek gaizki pasa zuten

    Txomin Garmendia Galarza (1934) Berrobi

    Gerra ondoren, kontu handiz hitz egiten zen. Etxean Argia aldizkaria jasotzen zuten, eta hori gaizki ikusia zegoen. Batek baino gehiagok alde egin zuten herritik. Abertzale zirenek gaizki pasa zuten. Ilea moztutakoak ezagutu zituen.

  • Feli Uribe Aita kartzelatik irten eta salatariaren ezkutuan bizi izan zen

    Feli Uribe Alberdi (1928) Durango

    Torrelavegan ebakuatuta egon ostean, etxera bueltatu ziren. Tarte horretan, Feliren amama beraien etxean egon zen bizitzen milizianoekin batera, etxea errekisa ez ziezaieten. Bere aita "separatista rojo" izatearren kartzelaratu zuten. Bertako baserriko batekoa zen bertan agintzen zuena, eta hark eroan zuen kartzelara. Urtebetez egon zen Karmeloko kartzelan (Bilbo). Ama sarritan joaten zen jatekoagaz espetxera. Abokatua 3.000 pezeta kostatu zitzaien. Kartzelatik irten eta Olabeagan egon zen hiru urtez izeko baten etxean, herrira bueltatu barik, saltariak ikus ez zezan.

  • Isabel Agirrebeitia Frantsesetan emakumeak preso

    Isabel Agirrebeitia Uribe (1926) Feli Uribe Alberdi (1928) Durango

    Frantsesetan emakumeak egon ziren preso, horregatik egon ziren bertako militarrak. Umeak zein andreak egon ziren, asko egon ere. Bertan egondako hainbat aipatzen dituzte.

  • Isabel Agirrebeitia Osaba gudaria preso

    Isabel Agirrebeitia Uribe (1926) Feli Uribe Alberdi (1928) Durango

    Beraien osaba Pedro Langileen Batailoetan egon zen, gudari zegoela preso hartu ostean. Beraien amama ez zen izan gutunak irakurtzeko gai eta pena handia zuen.

  • Isabel Agirrebeitia Zer edo zer esateagatik, auzokoa kartzelara

    Isabel Agirrebeitia Uribe (1926) Feli Uribe Alberdi (1928) Durango

    Feliren aita kartzelan egon arren, ez zuten desberdin tratatzen. San Roke auzoan komentario batzuk egiteagatik, auzoko bat, Txopitenekoa, atxilotu egin zuten eta pare bat gau pasa zituen bertan.

  • Isabel Agirrebeitia "Agur" esateagatik salatua

    Isabel Agirrebeitia Uribe (1926) Feli Uribe Alberdi (1928) Durango

    Gerraostean, etxerantz zihoala, Durangoko Matilde Zabarteri "agur" esateagatik salatu egin zuten. Bere neba itsasontziko kapitaina zen eta salaketa kentzea lortu zuten.

  • Isabel Agirrebeitia Edozergatik atxilotu

    Isabel Agirrebeitia Uribe (1926) Feli Uribe Alberdi (1928) Durango

    Jendea edozergatik eramaten zuten kartzelara. Feliren gizonaren arrebak ere atxilotu zituzten, Iñaki Azkuna Bilboko alkatearen ama eta izekoa.

  • Simon Lorenzo Dorronsoro Goikoetxea Salaketa oker baten ondorioz, hiltzeko arriskuan egon ziren

    Simon Lorenzo Dorronsoro Goikoetxea (1919) Berrobi

    Nafarrak denbora askoan egon ziren inguruko mendietan. Goiko baserri batera joaten ziren janari bila, eta hango beheko baserrian (Simonen baserrian) gorriak bizi zirela salatu zuten. Baserriko mutilzaharrak gorriak hiltzeko eskatu zien Nafarrei; baina haiek ondoko etxean galdetu zuten, eta gorriak ez zirela jakin zuten. Galdera hari esker libratu ziren.

  • Teresa Jaio Kantabriatik bueltan etxea okupatuta eta aita atxilotuta

    Teresa Jaio Rementeria (1924) Durango

    Etxetik alde egin zuten gerran, eta bueltatzerakoan, beraien etxea okupatuta zegoen; hori dela-eta Momotxobekora joan ziren 15 egunerako. Beraien aita atxilotu egin zuten, eta etxean izan zuten Erandioko soldadu bat udaletxera joan zen bere aitaren alde egitera. Etxean zituztenak ateratzea lortu zuten.

  • Apin Urreta 15 ogerleko buruko kartzelatik ateratzeko

    Apin Urreta Solagaistua (1926) Durango

    Bere anaia eta bi arreba Frantziara joan ziren ihesi. Handik bueltatu eta kartzelara sartu zituzten. 15 ogerleko eskatu zizkieten bakoitza askatzearen truke. Askatu ostean, berriro sartu zituzten kartzelara "reunión clandestina" egin zutelakoan.

  • Luis Irazola 27 pezetako isuna eta kartzela euskaraz egiteagatik

    Luis Irazola Zamalloa (1931) Durango

    Ama bati 27 pezetako isuna eta kartzela ezarri zioten, alabari "Edurne" deitzeagatik. Eta beste bati "Garbiñe" deitzeagatik ere bai. Herriko falangista bat izaten zen salatzailea.

  • Joxe Forcada Beldurrik gabe itzulitakoen patua

    Joxe Forcada Arrieta (1930) Andoain

    Andoaindik jende askok egin zuen alde. Gerora, asko bueltan etorri ziren. Itzulitako asko fusilatu egin zituzten; Andoainen, guztira, 18.

  • Joxe Forcada Osabek gerran pasa beharrekoak

    Joxe Forcada Arrieta (1930) Andoain

    Bi osaba frontean ibili ziren borrokan, eta kontzentrazio-esparruetan egon ziren; beste bat desagertu egin zen borrokan. 1942 inguruan itzuli ziren osabak esparru haietatik. Langileen Batailoietako baldintzak eta lanak aipatzen ditu.

  • Josefina Agirre Aitonaren ordezko abadea fusilatu zuten

    Josefina Agirre Urizar (1927) Paskual Uribe Jaio (1926) Durango

    Arabako Gopegin eta Berrizen abade egondakoa zen aitonaren anaia. Gaixorik hil zen; eta bere ordezkoa zen Jose Sagarna gipuzkoar gaztea frankistek fusilatu zuten. Etxean duten kaliza Okarantzaneko seme batek egindakoa da.

  • Milagros Zubillaga Durangoko emakumeen kartzela

    Milagros Zubillaga Solagaistua (1925) Durango

    Durangoko emakumeen kartzela ez zuen ezagutu Milagrosek. Eurak Kantabriatik itzuli zirenerako kenduko zutela uste du. Emakumeen kartzela Zornotzako komentu batean zegoela dio.

  • Martin Zabala Gerrako garai latzak

    Martin Zabala Agirre (1926) Andoain

    Garai latzak pasatzea tokatu izan zaie: errepublika, gerra... Andoainen 17 gizon fusilatu zituzten, gizon zintzo askoak. Errepublika etorri zenean, apaizak ez zituzten onartzen. Gero, ordea, gerra iritsitakoan, mendekua etorri zen. Gerra bukatu eta egoera normaldu arte urte batzuk pasa ziren.

  • Martin Zabala Gizonak fusilatu eta emakumeak umiliatu

    Martin Zabala Agirre (1926) Andoain

    Gerran gizonak fusilatu egin zituzten, baina emakume batzuei ilea moztu zieten umiliatzeko. Emakume haietako bati buruz hitz egiten du: nazionalista izateagatik moztu zioten ilea, lagunek salatu zuten. Margaritek zer egiten zuten azaltzen du. Emakume batzuei olio erretxinaduna ematen zieten zigor moduan.

  • Martin Zabala Gerra garaiko desfileak Andoainen

    Martin Zabala Agirre (1926) Andoain

    Andoainen desfileak egiten ziren nazionalek herriren bat hartzen zutenean. Egun haietan, etxeetako leihoak paper horiarekin eta gorriarekin estali behar izaten zituzten.