Errepresioa

  • Enrike Lopez Aita itsasoan atxilotu eta kartzelara

    Enrike Lopez Bilbao (1930) Bermeo

    Gerra hasi zenean, itsasora irteteko debekua ezarri zieten arrantzaleei; baina irten egin behar, jango bazen. Aita "Almirante Cervera" armada-ontzi frankistak harrapatu zuen, eta Pasaiara eraman; gero, Ondarretako kartzelara, eta azkenik Burgoskora. Urteak egin zituen kartzelan. Hori dela eta, gose handiak pasatutakoa da Enrike, beste asko bezalaxe. Ez da lotsatzen gosea pasatu zuela esaten.

  • Mari eta Pilar Pilarren amari diru-eske emakume frankista bat

    Pilar Araukua Andikoetxea (1933) Bermeo

    Behin Pilarren amari herriko emakume frankista bat joan zitzaion diru eske gerra denboran. Amak senarra gerran zuen, seme-alabak ugari eta familia mantentzeko. Emakumearen aitarengana jo zuen eta ez zuten gehiago molestatu.

  • Mari eta Pilar Emakume arrain-saltzaile bati komisarian egindako galdeketa

    Pilar Araukua Andikoetxea (1933) Bermeo

    Behin emakume arrain-saltzaile bat eraman zuten komisariara deklaratzera. Gauza bat galdetu eta beste bat erantzuten zuen. Galdeketa xelebrea. Salatzaileek gaizki amaitu omen dute, jainkoak zigortu omen ditu.

  • Inozenzio Astorkiza Asturiasera ihesi joan eta langile-batailoietan bukatu

    Inozenzio Astorkiza Zigarreta (1920) Bermeo

    La Quinta del Biberón deitzen zioten Inozenzioren belaunaldikoei, gerra joan ziren gazteenak izan ziren-eta. Aurretik aitagaz batera etxeko ganaduak hartu eta Asturiasera joan ziren ebakuatuta PNVko jendeagaz. Baina helburua ez zuten bete langile-batailoetara eroan baitzutzen bera eta aita. Hasieran Somorrostrora joan ziren, baina lekurik ez zegoela-eta Asturiasera eraman zituzten ganaduak kendu ostean. Asturias harrapatu zutenean gazteak etxera bota zituzten; hala ere, Francok laster eroan zituen frontera gazteenak.

  • Elisa Kalzada Heriotza zigorretik libratzeko "hombre buenoan" beharra

    Elisa Kalzada Ugalde (1929) Busturia

    Bere aitak kartzelatik idatzi zien heriotza zigorrera kondenatuta zegoela. Gutun horretan "hombre buenoak" behar zituztela esan zien aske geratzeko; hau da, atxilotutakoak gizon onak zirela esan behar zuen norbait joatea nahikoa zen. Herriko alkateak sinatu zituen heriotza zigorrak. Abadea ere joatekoa zen, baina ez zuen uste izan hain arin fusilatuko zituztenik. Derioko kanposantuan hil zituzten, beste hainbeste hil zituzten moduan.

  • Elisa Kalzada Hamar urtetara berreskuratu zituzten aitaren hezurrak

    Elisa Kalzada Ugalde (1929) Busturia

    Aita Derioko kanposantuan fusilatu eta hamargarren urteurrenean atera zituzten hezurrak. Haginei eta diru-zorroari esker ezagutu zuten. Aitarekin batera fusilatutako beste baten gorpuzkiak ere berreskuratu zituzten. Bertako horma-hobia batean izan zuten ama hil eta Busturira ekarri zuten arte.

  • Elisa Kalzada Aita fusilatzeko salaketa eta sententzia

    Elisa Kalzada Ugalde (1929) Busturia

    Bere aita Gerra Zibilean fusilatu zuten eta hari jarritako salaketaren eta sententziaren kopia bat erakusten du. Sententzian agertzen diren emakumeak Saturrarango kartzelan egon zien, baina heriotza zigorra barkatu zien.

  • Jesus Garmendia Gerrako atxiloketak eta brazaleteak

    Jesus Garmendia Aurrekoetxea (1930) Bermeo

    Talan zeudela guardia zibil batzuk eskuak lotuta zituen mutil bat zelan eramaten zuten ikusi zuten, mutil barik bueltatu ziren. Alde egiten ez zuten gizonei besoan besoko bat, brazalete bat, jarri zien herrian nazionalek egin nahi zituzten gauzak egin zitzaten.

  • Jesus Garmendia Gerra eta gudariak Bermeon

    Jesus Garmendia Aurrekoetxea (1930) Bermeo

    Behin, gerra sasoian, Talan zeudela izekoaren etxean, fraide bat egon zen bertan gudari batzuk agertu zirenean. Sollube non zegoen galdetu zien eta bere osabak lagundu zien. Bere amari ere jarri zioten askori besoan jartzen zieten besokoa, brazaletea. Alman kontserba-fabrikara joan zirela du gogoan eta garbantzu platerkada bat jan zuela. Aita etorri arte batetik bestera ibili ziren.

  • Jesus Garmendia Kuartelera sinatzera eta mezara derrigorrez

    Jesus Garmendia Aurrekoetxea (1930) Bermeo

    Bere aita kuartelera joan behar izaten zen sinatzera kartzelatik irten eta gero. Mezara ere derrigortuta joaten ziren. Mezara joan aurretik batzokira joaten ziren, sasoi hartan batzokia falangistek zuten errekisatuta, eta handik ilaran joaten ziren elizara.

  • Koldo Torre Erbestetik itzulitako iheslariak preso hartu

    Koldo Torre Iturbe (1933) Bermeo

    II. Mundu Gerra denboran, alemanak hurbildu zirenean, askok ihes egin zuten Frantziatik Ameriketara. Baina andreak eta umeak, batez ere, Eusko Jaurlaritzak ipinitako tren batean etorri ziren Irunera. Esana zieten ez zitzaiela ezer gertatuko, baina denak preso sartu zituzten. Gero batzuk libre utzi zituzten eta beste batzuk Larrinagako kartzelara eta abar sartu zituzten.

  • Koldo Torre Aita Matxitxakoko batailatik bizirik irten

    Koldo Torre Iturbe (1933) Bermeo

    Amak arreba gaztea kartzelara eraman ohi zuen, bularra emanez, heriotza-zigorraz zegoen aitak ikus zezan. Aita bizirik irten zen Matxitxako batailatik. Beren ontzia hondoratu zenean, txalupatan sartu ziren, eta han harrapatu zituen Canarias ontziak.

  • Koldo Torre Aita heriotza-zigorrarekin luzaroan

    Koldo Torre Iturbe (1933) Bermeo

    1937ko martxoaren 5ean izan zen Matxitxakoko Bataila. Harrapatu zituzten marinelak, tartean aita, 1939ra arte egon ziren heriotza-zigorrarekin. Beste ontzi batek lortu zuen Bermeora sartzea, Canarias ontzia kostako kanoien beldur zelako.

  • Koldo Torre 'Donostia' ontzia ihesi Arcachonera

    Koldo Torre Iturbe (1933) Bermeo

    Donostia Bou errepublikazalea Arcachonera joan zen ihesi, Canarias atzetik zuela. Baina Canarias ez zen ausartu tirokatzera, beste estatu baten uretan zeudelako. Pasaian sartu zen Canarias ontzia Nabarrako atxilotuekin, aita tartean. Handik Ondarretako kartzelara eraman zituzten.

  • Koldo Torre Botazioz erabaki momentuan fusilatu ala ez

    Koldo Torre Iturbe (1933) Bermeo

    Botazioa egin omen zuten Canarias itsasontzian atxilotutakoak bertan fusilatu ala ez erabakitzeko; eta ezetz irten omen zen. Ondarretako espetxean sartu eta heriotza-zigorraz egon ziren 1939 arte.

  • Koldo Torre Aita indultatu, hiru seme-alabaren aita zelako

    Koldo Torre Iturbe (1933) Bermeo

    Francok Matxitxakon harrapatutako bat indultatzeko agindua eman zuen. Aita aukeratu zuten gudariek, hiru ume zituelako.

  • Koldo Torre Indultatu ondoren, soldadu

    Koldo Torre Iturbe (1933) Bermeo

    Aita-eta, Ondarretatik indultuaz atera zituztenean, urtebetez soldadu bidali zituzten. Gasteizen egon zen, Zalditerian. Arraindunen kamioian egiten zuen joan-etorria, ez zegoen ezertarako dirurik eta.

  • Basilio Urbistondo Gerran preso, eta geroago Langileen Batailoian

    Basilio Urbistondo Lasa (1917) Azpeitia

    Gerran, 1937an, preso hartu zuten, eta 11 hilabete egon zen kontzentrazio-esparru batean. 1940-1943 bitartean, Afrikara eraman zuten Langileen Batailoiarekin.

  • Basilio Urbistondo Preso egon zenean pasatako gosea

    Basilio Urbistondo Lasa (1917) Azpeitia

    Preso eduki zuteneko oroitzapenez hitz egiten du: gosea pasa zuten, gotzainak janaria eman zien...

  • Basilio Urbistondo Santanderren kontzentrazio-esparruan

    Basilio Urbistondo Lasa (1917) Azpeitia

    Santanderren kontzentrazio-esparruan eduki zituzten preso. Milizianoek eguneko 10 pezeta jasotzen zituzten.