Errepresioa
-
Alcalá de Henaresera lanera eraman zituzteneko kontuak
Juan Ezenarro Barrenetxea (1911) Zarautz
Madrilera eraman zituzteneko kontuak. Alcalá de Henaresen gazteentzat kartzela zegoen eta tailerrak. Nahastuta, penalean sartu ziren eta presoak balira bezala tratatu zituzten.
-
Alcalá de Henareseko lanak: karabelak egitea
Juan Ezenarro Barrenetxea (1911) Zarautz
Bera tapizgile lanetan jarri zuten. Zer lan egiten zituzten Alcalan. Gerora, karabelak egiten jarri zituzten. Lehenbiziko egin zuten karabela Francorentzako oparia izan zen.
-
Alcalá de Henareseko burua hil zeneko kontuak
Juan Ezenarro Barrenetxea (1911) Zarautz
Gerratik itzultzean, Zarautz aldatuta ikusi zuen. Alcala de Henaresen jesuita bat zuten buru, ingeniaria. Burua hil zenean, hainbat euskaldun eraman zituzten autobusez hiletetara Madrilera.
-
Herritik irteteko baimen-eskatzea
Francisco Javier Aranburu Aranguren (1921) Zarautz
Gerra-ostea. Batailoietan harrapatutako semeak kontzentrazio zelaietara eramaten zituzten lanera. Haiek ikustera joan nahi izanez gero komandantziara joan behar zen baimena eskatzera. Herritik ateratzeko ere baimena eskatu behar izaten zuten.
-
Gerrak tristura ekarri zuen
Felisa Eizagirre Ibarguren (1914) Zarautz
Gerra hasi zenean, Zarautzen zegoen umezain. Soldaduak kamioietan pasatzen ikusi zituen. Jende askok alde egin zuen, Bilbora, Nafarroara... Tristura sartu zen. Kartzelaratzeak, emakumeei ile-mozketak...
-
Gerran, Zarautzen egondako fusilamenduak
Rosario Illarramendi Larrañaga (1929) Zarautz
Zarautzen, gerran, gizon ugari fusilatu zituzten. Gerora, Zarautzen elkarbizitza bere onera etorri zenean, fusilatu zutenetako baten alabak aita hil zuen gizonarekin elkarrizketa laburra baina gogorra izan zuen.
-
Gerrako trantze latzak
Adoracion Zubiaurre Arozena (1922) Zarautz
Gerra Zarautzen ez zen asko nabaritu, soldaduak pasa bakarrik egin baitziren; Gernikan izan zen txikizio ikaragarria. Jendea beldurtu egin zen eta ihes egin zuen. Zarautzen preso zeuden karlista batzuk Bilbora eraman zituzten; haiek zaintzen egon zen aguazila Adoracionen osaba zen, eta beraiekin joan zen beldurragatik Bilbora; gerora harrapatu egin zituzten eta heriotza-zigorra izan zuten urte askoan. Adoracionen aitak azkenean lortu zuen nola-hala anaiari heriotza-zigorra kentzea; baina, hala ere, kartzelan jarraitu behar izan zuen hark.
-
"Viva Rusia" esan izanagatik, kartzelara
Mertxe Uria Aramendi (1920) Maritxu Uria Eizagirre (1937) Zarautz
Gerra garaian, komandantzia militarra zegoen Zarautzen; eta, Francoren soldaduek herriren bat hartzen zutenean, horren berri ematen zuten handik. Bandoa jotzen zutenekoa gogoan dute. Emakume bat kartzelara eraman zuten "Viva Rusia" esateagatik. Kartzelan lixiba egiten ikasi zuen, eta gerora hortik atera zuen bizibidea.
-
Antonio Usobiagaren atxiloketa eta hilketa
Ankelo Usobiaga Larrañaga (1947) Arantza Usobiaga Larrañaga (1935) Zarautz
-
Antonio Usabiagaren gorpurik ez eta Getariako udalean aktak falta
Ankelo Usobiaga Larrañaga (1947) Arantza Usobiaga Larrañaga (1935) Zarautz
-
Gerra garaian errepresio handia herrian
Anttoni Nazabal Iztueta (1956) Zaldibia
Aitak Castellonen egin zuen soldaduska. Afrikan ere egon zen eta 20 arte zekien kontatzen arabieraz. Zaldibian errepresio handia egon zen gerra garaian. Hondasunen bahiketa ohikoa izan zen. Fusilatuak ere egon ziren.
-
Benitaren aita eta ama txapel gorriaz ibiltzera behartuta Ubiden
Benita Goikuria Egiluz (1930) Zeanuri
Zeanurin, batzuek gora egin zuten ihes, nazionalek okupatutako lurretara; eta beste batzuek, behe aldera, artean errepublikazaleenak ziren lurretara. Benitari-eta moroek kafea eskaintzen zieten Barazarren egon zirenean. Amari eta aitari txapel gorriaz ibilarazten zieten Ubiden Falangekoek.
-
Espainiako bandera eramatera behartu anaia
Milagros Telleria Azurmendi (1927) Gregori Telleria Mintegi (1922) Zerain
Anaiari militarrek Espainiako bandera eman zioten eramateko, eta Oñati aldera zihoala, bandera utzi eta etxera itzuli zen. Milagros pozik bizi izan zen etxetik kanpo egon zen berrogei egunetan, kantuan, dantzan eta jolasean nahikoa eginez.
-
Koiote taberna lantoki eta bizileku
Kontxita Izeta Legarda-ereño (1939) Zestoa
Zestoako Koiote taberna Kontxitaren etxekoek hartu zuten Kontxitak urtebete zuela eta bertan bizi izan ziren. Koiote izenaren nondik norakoa azaltzen du. Hasieran, Toki-alai izena zuen tabernak, baina gerra garaian euskarazko izenak debekatu egin zituzten.
-
Mugatik ihesean
Lazaro Garate Aristondo (1927) Zestoa
Trukuman baserriko seme bat preso sartu zuten; eta, handik ateratzeko, falangean sartu zen. Hango pasadizoak. Mugatik ihes egin zutenekoa.
-
Amak presoei jana eman eta anaiak zaindu egiten zituen
Matilde Aizpurua Zubizarreta (1926) Zestoa
Gerra hasi zenean, bainuetxeko hotelean atxilotuta zeuden presoei jana eramaten zien Matilderen amak, dirua lortzeko. 17 urteko anaia fusila hartu eta bainuetxera joaten zen presoak zaintzera.
-
Gerra (V): Zestoan fusilatutakoak
Juan Larrañaga Alberdi (1921) Zestoa
Milizianoak mozkortu, eta hurrengo egunean fusilatu egin zituzten. Gero Iraetan 7 hil zituzten. Eta zer egin zuten gorpuekin.
-
Burgosko prozesua
Pako Eizagirre Irure (1946) Zestoa
Burgosko prozesua zegoela, ordurako Gasteien zeuden Pako eta lagunak. Gasteizko seminarioan, barruan, greba bat bultzatu zuten eurek. Hamasei pertsona atxilotu eta heriotz zigorra eskatu zitzaien Burgosko prozesuan. Oihartzun handia izan zuen honek, eta hamaika greba eta manifestazio egon ziren honen aurka.
-
Preso eta soldadu, zortzi urte
Jose Beobide Garmendia (1920) Zigoitia
Gerra etorri zen arte, etxean egon zen. 17 urterekin espetxeratu egin zuten. Hiru urtez preso egon eta gero, bost urteko soldadutza egin behar izan zuen. Aita, beste anaia bat eta bera eraman zituzten preso, oraindik ere zergatik ez dakiela. "Batallón de Trabajadores"en Espainian zehar trintxerak egiten eta hildakoak lurperatzen ibili zen.
-
Nazionalistek herritik ihes
Teodoro Mujika Salaberria (1924) Zizurkil
Gerraren ondorioz bi nazionalista hil zituzten Zizurkilek, gainontzekoek ihes egin zuten eta hiltzetik salbu gelditu ziren. Apaizak garbitu zien aurpegia.