Errepresioa

• 1949. urtean Franco Eibarrera

  Jose Mari Cruceta Alberdi (1930) Eibar

  Imperial lantegian zegoen Jose Mari lanean Franco Eibarrera etorri zenean. Karlistak Franco agurtzera jetsi ziren. Jose Mari atifranquista zen eta ez zen haren desfilea ikustera joan. Lantegian jai izan zuten bisitagatik.

• Herria Francoren beldur

  Jose Mari Cruceta Alberdi (1930) Eibar

  Beldurra zela eta Francori babesa ematen zioten herritar askok, nahiz eta haren alde ez egon. Francok Eibar bisitatu zuenean, jendea kalera jaitsi zen desfilea ikustera.

• Erreferenduma egin zenekoa

  Jose Mari Cruceta Alberdi (1930) Eibar

  Beharrezkoa zen erreferendumean parte hartzea. Mahaiburu izatea egokitu zitziaon Jose Mariri. Ez joateagatik dirua ordandu edo kartzelara joan beharko zuela esan zioten. Emaztearen aita karlista ezaguna zen, eta harengatik baimena eman zioten mahaiburu ez izateko.

• Nazionalista izateagatik arazoak nobiotan

  Jose Mari Cruceta Alberdi (1930) Eibar

  Nobiotan Ermura joaten zen. Emaztearen aita karlista ezaguna zen eta arazoak eman zizkion Jose Marirekin nobiotan hasteak.

• Ihes egitea amets

  Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

  Kartzelan ihes egiten zuela amesten zuen. Santanderren atxilotu zutenean, ihes egin nahi izan zuen baina ez zuen lortu; egurtu eta iraindu egin zuten.

• Gerra Zibila: kartzela, fusilamentuak...

  Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

  Asturiasko frontean Candidok anaiari esandakoa. Candidoren burutapenak: kartzela; fusilamentua; beste herrialde batzuen parte-hartzea...

• Heriotz zigorra eta Alderdi Komunista

  Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

  Heriotz zigorrarekin egon zeneko kontakizunak. Gerra garaian sartu zen Partido Comunista-n. Partiduko jendeak zer esan zion bere bizitza salbatzeko. Candidok bere ideologia azkeneko momenturainok defenditzeko asmoa.

• Kartzelako informazio sarea

  Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

  Kartzelan antolatuta egon ziren; patioan batu eta elkarri albisteak ematen zizkieten. Gerrako parteak jasotzen zituztelakoan, emakume batek idatzitako oharrak hartzen zituzten, presoei animoak eman nahian idatzitakoak.

• Preso langile Eibarren

  Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

  Kartzelan zegoela, Eibarrera lanera etortzea eskatu zuen, preso langile moduan. 1943ko maiatzean etorri zen Eibarrera. Zapatak konpontzen ere aritu ziren preso zela.

• Ihes egiteko beharra

  Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

  Atxiloketa batzuen ostean, lortu zuen Eibarrera lanera joatea, jakinik ihes egin beharko zuela. Espaniakoaren ostean, Europako gerra etorriko zela bazekien Candidok.

• Preso langilea, errekako lanak egiten

  Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

  Gerra garaian preso zegoela, Eibarrera etorri zen, berak hala eskatuta. Maiatzaren 10ean heldu zen. Errekan lanean aritu zen, zangak eta tunelak egiten.

• Presoek estalitako erreka

  Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

  Eibarko erreka presoek estalitakoa da, zati batean behintzat. Egurrezko euskarriak prestatzen, hormak egiten eta erreka garbitzen aritu ziren. Etxebarrieta inguruan aritu zen. Eibarren zeuden presoek ihes egin zuten eta berriz kartzelaratu zituzten.

• Preso langileen bizimodua egunerokoan

  Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

  Eibarren preso langile moduan egon zenean, La Salleko eskola dagoen lekuan, jauregi hartan egiten zituzten jatorduak eta loaldiak. Lana ondo eginez gero, dirua ere ematen zieten. Kartzelatik zergatik joan zen Eibarrera azaltzen du. Dirua zeukanez, ospakizunetarako aukera izaten zuen.

• Toribio Etxebarria, umetatik ezagun

  Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

  Toribio Etxebarria umetatik ezagutzen zuen. Eskolara joandakoan, pasatzen ikusten zuen, baita Arratera bidean irakurtzen ere. Ezagutu kartzelan egin zuen; eskuz idatzitako liburua kartzelako patioan irakurtzen zien. Ordurako Eibarren oso ezaguna zen.

• Toribio Etxebarria, jakin-min handiko gizona

  Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

  Sarri eta leku askotan ikusten zuen Toribio Etxebarria irakurtzen. Txindurriak ikustea gustatzen omen zitzaion Toribiori; jakin-min handiko gizona zen. Eskuindarrekin Madrilen izandako harremanaren berri eman zion Toribiok.

• "Batallón Larrañaga" Hotel Julianen

  Jose Muñoa Zabaleta (1921) Eibar

  Jesus Larrañaga jesuita zen, baina hori utzi eta komunista izatera pasa zen. "Batallón Larrañaga" sortu zuen berak. Nafarren bila joan ziren lehenengo. Oso jende gogorrez osatuta zegoen batailoia. Hotel Julianen Eibarko komunistak zeuden, kargua zuten komunistak eta Peperen aitari jangela txikia beraiei uzteko eskatu zioten; baita irratia ere. Irrati bidez jakiten zituzten kontu asko. Batailoiko batzuk fusilatu egin zituzten, Ermuko alkatea hil zutelako.

• Bi Larrañaga, fusilatu bat

  Jose Muñoa Zabaleta (1921) Eibar

  Komunistak aparte ibiltzen ziren; indarra zuten. Jesus Larrañaga kategoria handiko gizona zen. Eibarren Larrañaga abizena zuen beste gizon bat zegoen. Beste batailoi batek gizon hau hartu eta fusilatu egin zuen, Jesus Larrañaga zela pentsaturik.

• Eibar gerra ostean; “Batallón de trabajadores” erreka berregiten

  Antonio María Yraolagoitia Orbea (1925) Eibar

  Eibar gerra ostean; “Batallón de trabajadores” erreka berregiten

• Gerra garaia; Santoñan preso, “Batallón de Trabajadores”

  Paulino Larrañaga Longarte (1918) Eibar

  Gerra garaia; Santoñan preso, “Batallón de Trabajadores”

• Udaletxeko kide guztiak kartzelara

  Edurne Astigarraga Landaluze (1927) Paul Astigarraga Landaluze (1925) Abadiño

  Udaletxeko kide guztiak preso hartu zituzten gerra garaian, hasi alkatetik eta udaltzainera arte. Euren anaia ere Bilboko kartzelara eraman zuten 16 urterekin, udaletxean lanen bat egiten ari zelako. Hernaniko "Dragones" batailoia zetorrela eta, herriko karlistei Bilbora joateko esan omen zieten udaletxekoek. Gero, nazionalak etorri zirenean, udaletxeko guztiak preso hartu eta lehen Bilbora alde egindakoek hartu omen zuten udaletxearen ardura.