Errepresioa

  • Lore Egurrola Erreketeak etxean

    Lore Egurrola Urkiola (1924) Ondarroa

    Zazpi errekete izan zituzten etxean bizitzen. Loreren amak alabak giltzaz ixten zituen logelan, soldaduengandik babesteko. Behin aita gauez etxeratu zen amarekin egotera eta berriz ihesi joan zen.

  • Lore Egurrola Aitari etxera ez joateko abisatu ziotenekoa

    Lore Egurrola Urkiola (1924) Ondarroa

    Logelan itxita hilabeteak pasatu zituzten. Erreketeek eramaten zieten jatekoa: arroza eta bakailaua. Aita etxera zetorren batean, bere lagun errekete batek abisua eman zion, zazpi errekete etxean zituela zain. Gehiago ez zen etxera agertu. Senarra izango zena eta aita Etxanon zeuden frontean.

  • Lore Egurrola Ama kartzelara eraman nahi izan zutenekoa

    Lore Egurrola Urkiola (1924) Ondarroa

    Ama haurdun zegoela, etxetik atera zuten kartzelara eramateko. Kalean konortea galdu eta jausi egin zen. Erreketeek etxera ekarri zuten. Errekete bat neska gazte bat bortxatzen saiatu zenekoa kontatzen du.

  • Lore Egurrola Amaren erditzea frontearen erdian

    Lore Egurrola Urkiola (1924) Ondarroa

    Etxean bertan izan zuen amak umea, berak bakarrik, tiroetatik babesteko leihoan koltxoia ipinita zeukala. Gau guztia negarrez eman zuten umeek, ama kartzelara eraman nahi izan zutenean.

  • Lore Egurrola Biraoak kalean

    Lore Egurrola Urkiola (1924) Ondarroa

    Ondarrutik joateko esan zietenean, pozik joan ziren, beraien alderdikoengana zihoazelako. Kalean andre batzuek oihukatu zietena gogoan geratu zitzaion.

  • Lore Egurrola Etxean lapurretan

    Lore Egurrola Urkiola (1924) Ondarroa

    Aita preso egon zela etxera etorri eta gero jakin zuten. Amama etxean utzi zuten Ondarrutik alde egin zutenean, izebaren zaintzapean. Izebak Itziarrera eraman zuen amama. Izeba Ondarrura itzuli zenean, etxea zabalik eta hutsik topatu zuen.

  • Lore Egurrola Etxerako altzari berriak Azpeititik

    Lore Egurrola Urkiola (1924) Ondarroa

    Izeba Isabelek altzariak ekarri zituen Ondarruko etxerako neskame egon zen lekutik, Azpeititik. Bere koltxoia beste etxe bateko balkoi batean ikusi zuen.

  • Rosario Urrusolo Kartzelaratu zituzten emakumeak

    Rosario Urrosolo () Ondarroa

    Nazionalak sartu zirenean, emakume batzuk kartzelara eraman zituzten, lehenengo herrikora. Izenak ematen ditu. Isabel izeneko bat haurdun zegoen eta hura kartzelatik gurutze gorrira eraman zuten. Kofradia zaharra soldaduz beteta egoten zen. Alemaniar injeniari bat etxean eduki zuten, Martin Campos alkateak bidalita.

  • Rosario Urrusolo Preso bati jatekoa eramatera

    Rosario Urrosolo () Ondarroa

    Isabeli jatekoa eramatera joaten zen egunero hiru-lau aldiz gurutze gorrira. Italiar ofizial batekin topo egiten zuen egunero eta gau batzuetan autoz eraman zuen Rosario gurutze gorriraino. Isabelen erditzean egon zen.

  • Rosario Urrusolo Herriko kartzelatik Donostiara ume eta guzti

    Rosario Urrosolo () Ondarroa

    Erditu ostean, Isabel eta beste emakume batzuk kartzelara eraman zituzten. Ume txiki eta guzti joan zen Isabel. Gainontzeko seme-alabak herritarrek hartu zituzten etxean. Kukurruku eztula harrapatu zuten.

  • Itziar Goiri Arana Goiriren alarguna kartzelan

    Itziar Goiri Tribis-Arrospe (1938) Leonor Izagirre Iturbe (1921) Sukarrieta

    Espainiako Gerra Zibilean Bilboko Maria Muñoz kaleko kartzelan egon zen Itziarren ama. Seme jaioberriarekin eraman zuten bertara. Han Sabino Arana Goiriren alarguna, Nikole Atxikallende, ere egon zen. Itziarren amak esan zion ez esateko Arana Goiriren alarguna zenik, bigarren senarraren alarguna zela baizik; izan ere, bigarrenetaz ezkondu zen.

  • Maddi Garmendia Lopetegi Ikurrina zinturoian zeramatelako hil

    Maddi Garmendia Lopetegi (1929) Lezo

    Aita Jaizkibel aldean ibili zen armada errepublikanoari laguntzen. Hiru lagun hil omen zituzten frankistek, gerrikoan ikurrina eramateagatik. Bere familia baserritik Donibanera jaitsi zen fronteak iraun zuen garaian, eta bitartean beste familia batek okupatu zuen beren baserria.

  • Maddi Garmendia Lopetegi "Trabajadoreak" baserrian

    Maddi Garmendia Lopetegi (1929) Lezo

    Gogoan du Jaizkibelgo bidea egiten ari ziren "trabajadoreak" (Langileen Batailoiak) baserrian egon zirela, eta musika jotzen eta kantari jarduten zutela. Haiei entzuteko irrikatan egoten ziren. Txekorra harrapatu zutela ere entzuna du.

  • Jose Angel Mendia Eskolan neska artean; Espainiako bandera lepoan hartuta

    Jose Angel Mendia Dilla (1926) Gernika-Lumo

    Amak ematen zizkionez eskolak, beti egoten zen neskatila artean. Eskolara inspektorea joaten zenean, jai izaten zuen Jose Angelek. Gerra sasoian, Otxandion egon zen osabarenean, eta han joan zen lehenengo aldiz mutilekin eskolara. Igandero mezara joaten ziren eskolatik; behin, Alfredo Donado maisuak Espainiako bandera eramateko eskatu zion eta zer egiten zuen jakin barik kasu egin zion. Atentzioa deitu zioten eta gerora ez zuen gehiago eraman. Txapel gorriarekin joaten ziren eskolara.

  • extefana irastorza Hendaiar neska gazte batek austriar soldadu bati desertatzen lagundu zion

    Extefana Irastorza (1925) Hendaia

    Austriako eta Poloniako soldaduei antzematen omen zitzaien ez zirela alemaniarrak, aurpegiko tristuragatik. Haietako batek hegoaldera pasatzeko laguntza eskatu zion Extefanaren lagun bati. Hark arropak beltzez tintatu zizkion eta hegoaldera pasatzen lagundu zion. Neska hura salatu egin zuten, eta alemanek galdezkatua izan zen, baina ez zioten zigorrik ezarri.

  • Maria Luisa Aita gerran ibilia

    Maria Luisa Sancho Olareaga (1929) Tolosa

    Pasaian jaio, eta bi urterekin Tolosara amaren jaiotetxera eman zuten. Gerra denboran, ama baserrira bueltatu zen aita errepublikanoekin zelako. Aita atxilotu egin zuten Santanderreko bidean, eta Gasteizen bi urte egin zituen preso.

  • Dolores Lopetegi Anaiak soldadu II: haietako bat libratzeko legea

    Dolores Lopetegi Aiestaran (1916) Lezo

    Anaietako bat libratzeko aukera izan zuten. Joxe anaia ekarri zuten etxera, ondoezik zegoelako Valladoliden. Aita ere joan zen hara, albaitariak gomendatuta. Anaiari txapa-fabrikara bila joan zitzaion Guardia Zibila, desertoretzat salatuta. Aitak ez zuen jakin nahi zein zen salatzailea.

  • Dolores Lopetegi Anaiak soldadu III: promesa Santo Kristori

    Dolores Lopetegi Aiestaran (1916) Lezo

    Beste anaia bat ere soldadu eraman zuten. Egurra txikitzen ibiltzen zen, eta Atotxako ospitalean egon zen, eskuan min hartuta. Bisitan joan zen Dolores, eta soldadu zaurituak ikusita, ikaratu egin zen. Santo Kristori eskatu zion anaiak ondo bueltatzeko; egunero seietako mezara joaten zen. Bide txarrak.

  • Bitoriana Artola Gerran hil zituzten karlistak

    Bitoriana Artola Agirre (1918) Lezo

    Gerra Lezon. Bizilagunei gertatu zitzaiena: bi karlista eraman zituzten, eta aguazila, eta denak hil. Abertzale asko kartzelan, Juanito Berasarte tartean.

  • Bitoriana Artola Gerrako presoak Jaizkibelen lanean

    Bitoriana Artola Agirre (1918) Lezo

    Gerrako presoak Jaizkibelen lanean. Beraiek arropa garbitzen zieten batzuei. Barrakoiak. Bizkaitar asko.