Errepresioa

• Foruko fusilamenduak

  Hirune Etxebarria Bastegieta (1923) Gernika-Lumo

  Foruan hiru gizon fusilatu zituzten, tartean sakristaua.

• Fusilatzeak eta komentuaren eraisketa

  Pilar Txopitea Uribarri (1924) Gernika-Lumo

  Errenteria auzoko eta Foruko herritar batzuk fusilatu egin zituzten. Bonbardaketa izan zenean, astoak bakarrik itzultzen ziren etxera Gernikako azokatik, jabeak bertan hil zirelako. Mojarik ez zuten hil, baina komentuko paretak eraitsi egin zituzten.

• 1936ko ekaineko bertso txapelketa

  Juan Bautista Arruti Iturriotz (1925) Andoain

  Gerra aurreko giroa du hizpide. 1936ko garagarrilaren (ekainaren) 5ean bertso txapelketa bat ospatu zen, eta abuztuaren 15ean sartu ziren soldaduak Goiburun. Gerora, urte askoan egon ziren bertso txapelketak galaraziak. Kartzelan egondako hainbat bertsolari izendatzen ditu.

• Aita gorpuak lurperatzen gerran

  Juanita Gangoiti Etxebarria (1923) Gernika-Lumo

  Umetan baserriko infernu baten bizi omen zen. Ez du aipatu ere egin nahi. Gerrako kontuak: jende asko hil zen burdinazko gerrikoa apurtu zutenean. Bere aitak gorpuak lurperatzen zituen derrigorrean.

• Mirandako kontzentrazio-esparruan sei hilabete

  Agustin Arana Barinaga (1913) Bartolo Arriola Garate (1912) Eibar

  Sei hilabete egin zituzten kontzentrazio-esparru batean. Laredotik Mirandara bidali zituzten kontzentrazio-esparrura. Ume batek esandakoak gogoratzen ditu.

• Mirandako kontzentrazio-esparrua eraikitzen

  Agustin Arana Barinaga (1913) Bartolo Arriola Garate (1912) Eibar

  Mirandako kontzentrazio-esparruan sartu eta abade batek diskurtsoa egin zien. Eliza eta guzti zegoen han barruan. Euskaldunak ziren elizako abesbatzan kantatzen zutenak. Txabolak haiek sortu zituzten. Manta eta koilara ziren bakoitzaren jabetza bakarrak, ondo zaindu beharrekoak. Italiarrek ekonomatoa bertan zuten eta preso zeudenek deskargatzen zituzten haien trenak; beti harrapatzen zuten jateko edo erretzeko zerbait.

• Don Jose Maria Arizmendiarrieta

  Antonio Irazola Altuna (1924) Bergara

  Don Jose Maria Arizmendiarrietaren zenbait datu biografiko; haren ibilbide pertsonalaren inguruko gogoeta batzuk egiten ditu Antoniok. Gerra garaian Eusko Jaurlaritzako prentsa arduraduna izan zen; atxilotu egin zuten eta heriotza-zigorra jarri zioten.

• Aita kartzelan zegoela botu eske

  Nati Arrieta Larrañaga (1940) Bergara

  Aita kartzelan zegoela, amari boto eske joan zitzaizkion, baina berak ez zion inori botorik eman. Aitak baino, amak gehiago kontatzen zituen aita preso egon zeneko kontuak.

• Pospolin jantzitako panpinak; dantza-taldea; abertzaletasuna

  Maria Angeles Olaetxea Saizar (1930) Berastegi

  Maria Angeles pospolinen dantza-taldean ibili zen eta gizon batek pospolin jantzitako panpina bana oparitu zien berari eta ahizpari. Gerra garaian, Nafarroa aldetik sartu ziren erreketeak. Abertzale izateagatik bizitakoak. 12 neska inguru izaten ziren dantza-taldean. Abestu eta dantza egiten zuten. Bere aitak eta anaiak ere dantza egiten omen zuten. Zer dantza egiten zituzten.

• Gorrotoak eta ezinikusiak gerran azaleratu

  Xinfo Iparragirre Intxaurrondo (1932) Berastegi

  Gerrako oroitzapen batzuk gordetzen ditu. Osaba bat Hernanin fusilatu zuten eta aita kartzelan egon zen. Gerran, ika-mika handiak zeuden nazionalista eta karlisten artean, eta beren etxean hiru auzi izan zituzten. Berastegin etxeratze-agindua zegoen gaueko bederatzietarako: gizon bati herritar karlistek tiro egin zioten bederatziak pasata kalean egoteagatik. Gorroto eta ezinikusi handiak zeuden orduan.

• Anaiengana bisitan kartzelara

  Anttoni Egaña (1918) Hernani

  Bere bi anai preso eraman zituzten, bata Andaluziara eta bestea Miranda de Ebrora. Laneginarazi zieten. Anaiarengana bisitan joaten zireneko kontuak azaltzen ditu. Beldur handia izaten zuten.

• Aita kartzelan gerra denboran

  Nati Arrieta Larrañaga (1940) Bergara

  Gerra denboran, aita kartzelan egon zen Donostian. Ama Alonso Vega jeneralarengana joan omen zen Bergarara arrazoiak jakitera eta, itxuraz, euskalduna izatearren atxilotu zuten. Presoak fusilatu egiten zituzten eta bere aita ere ozta-ozta libratu zen. Etxea eta terrenoak eurenak ziren, baina bizitzeko lain zuten bakarrik; eta, pixka bat hazitakoan, lanera joan behar izan zuten denek. Aita ez zen politikan sartzen.

• Aita libre, baina etxean ezkutatuta

  Begoña Errasti Agirre () Azpeitia

  Begoñaren aita nazionalisten bandoan ibili zen gerran. Gerra bukatu, eta denboratxo bat preso egin zuen. Libre utzi zutenean, ordea, baldintza batzuk jarri zizkioten: hiru urtean ezin zuen etxetik irten, eta ezkutuan egon behar zuen; karlistentzat egin zezakeen lana soilik.

• Evaristaren kontrako errepresioa

  Maria Dolores Arrizabalaga Aizpurua (1923) Amasa-Villabona

  Evaristari egin zioten errepresioa azaltzen du: kalean Espainiako banderarekin ibilarazten zuten eguerdiko hamabietan, "viva España" esanaraziz. Errepresioa jasan zuen beste familia bati buruzko kontuak.

• Ilea moztu zioten emakumeetako bat

  Maria Dolores Arrizabalaga Aizpurua (1923) Amasa-Villabona

  Juliana de la Cocherari ilea moztu zioten. Non bizi zen kontatzen du. Txokolo bi ziren eta non zeuden kontatzen du. Txokolorenean txokolatea egiten zuten.

• Tolosako hilerrian hil zituzten villabonarrak

  Maria Dolores Arrizabalaga Aizpurua (1923) Amasa-Villabona

  Tolosako San Blas auzoko hilerrian hil zituztenak, Villabonan lurperatu zituzten. Izenak ematen dituzte.

• Jose Mujika Laborda fusilatua

  Maria Dolores Arrizabalaga Aizpurua (1923) Amasa-Villabona

  Jose Mujika Laborda, beste fusilatuetako bat. Hari eta bere familiari buruzko kontuak kontatzen ditu.

• Maximino Erostarbe fusilatua

  Maria Dolores Arrizabalaga Aizpurua (1923) Amasa-Villabona

  Maximino Erostarbe fusilatu egin zuten. Non bizi zen azaltzen du. Errepublikarra eta jatorra omen zen. Porturenean lan egiten zuen.

• Joxe Garmendia fusilatua

  Maria Dolores Arrizabalaga Aizpurua (1923) Amasa-Villabona

  Joxe Garmendia fusilatu egin zuten. Errepublikarra zen.

• Salatariak eta beldurra

  Maria Dolores Arrizabalaga Aizpurua (1923) Amasa-Villabona

  Fusilatuei buruzko kontuak. Etxeniketarretako bat fusilatu zutenean, familiaren lagunek bazterrera utzi zuten, beraiek ere fusilatzeko arriskua baitzegoen. Ezin zen gaiaz hitzik ere egin. Salatari asko zeudela dio, zein ziren ere jakitzen ez zena.