Errepresioa

  • Serafin Ruiz Presoak Gernika berreraikitzen

    Serafin Ruiz Sagasti (1923) Gernika-Lumo

    Gernika berreraikitzeko gerrako presoak erabili zituzten. Baserritarrei gurdi eta idiak errekisatu eta kaleak hondakinez hustu zituzten. Gorpuak hilerrira eramaten zituzten. Agustindarretan ospitalea jarri zuten.

  • Inazio Intxausti Presoak Gernika berreraikitzen

    Inazio Intxausti Ormaetxea (1935) Gernika-Lumo

    Urte eta erdi zuen bonbardaketan. Gero presoak ibili ziren etxeak eraikitzen eta horixe du gogoan.

  • Carmen Larruskain Nebak soldadu eta bat kartzelan

    Carmen Larruskain Madariaga (1926) Gernika-Lumo

    Hiru neba soldadu ibili ziren gerran. Hiru hildako egon ziren auzoan. Neba bat kartzelan egon zen eta ama bisitan joan zitzaion.

  • Gerra garaian kartzelan

    Jose Ramon Larrea Bilbao (1910) Basauri

    Jose Ramon Larrinagako kartzelan egon zen zazpi aldiz. Jarrera ona izatearren ez zuen denbora asko igarotzen kartzelan. Basauriko kartzelan jipoi bat eman ziotenekoa kontatzen du. Militarrentzat mekaniko lanetan ibili izan zen, koronelaren automobila konpontzen ibiltzen zen. Tenienteak kotxea ipintzen zion Espainiako herri desberdinetatik Basaurira deklaratzera joateko.

  • Jose Aizpurua Gezurretako apaizak informazioa lortzeko

    Jose Aizpurua Murgoitio (1931) Patxi Esteibarlanda Aizpurua (1921) Elorrio

    Beldur handia zegoen gerraostean. Edozer gauzagatik "Batallón de Trabajadores"era eramaten zituzten. Ba omen ziren han apaiz mozorrotzen ziren poliziak, konfesioan informazioa lortzeko.

  • Anastasio, Paul eta Edurne Udaletxeko kide guztiak kartzelara

    Edurne Astigarraga Landaluze (1927) Paul Astigarraga Landaluze (1925) Abadiño

    Udaletxeko kide guztiak preso hartu zituzten gerra garaian, hasi alkatetik eta udaltzainera arte. Euren anaia ere Bilboko kartzelara eraman zuten 16 urterekin, udaletxean lanen bat egiten ari zelako. Hernaniko "Dragones" batailoia zetorrela eta, herriko karlistei Bilbora joateko esan omen zieten udaletxekoek. Gero, nazionalak etorri zirenean, udaletxeko guztiak preso hartu eta lehen Bilbora alde egindakoek hartu omen zuten udaletxearen ardura.

  • Anastasio, Paul eta Edurne Anaia 16 urterekin preso

    Edurne Astigarraga Landaluze (1927) Paul Astigarraga Landaluze (1925) Abadiño

    1937an 16 urteko anaia kartzelan sartu zuten, udaletxean idazkariaren laguntzaile lanetan ari zelako. 17 urteak han bete zituen. Etxera etorri eta urtebetera, 18 urterekin, soldadu joan behar izan zen, eta 24 urterekin itzuli zen etxera.

  • Anastasio, Paul eta Edurne Emakume abertzaleei ilea mozten zieten

    Edurne Astigarraga Landaluze (1927) Paul Astigarraga Landaluze (1925) Abadiño

    Gerra garaian abertzaleen ondasunak errekisatu egiten zituzten eta "Círculo carlista" Angulo abertzalearen txaletean jarri zuten. Anastasioren emaztearen izebari ilea zerora moztu omen zioten bertan, emakume abertzale baten etxean lanean jardun zuelako. Edurnek kontatzen du bere bi ahizpa ere ilea mozteko eraman zituztela, baina azkenean libratu egin ziren.

  • Gerra garaia: familia nazionalista

    Gregorio Goñi Lazkano (1940) Etxarri Aranatz

    Beraien aita ez zen gudan egon. Bere etxean nazionalistak ziren. Bere garaian Etxarri banatu egin zen politikagatik, beti beldurrez egoten ziren. Emakume askori ilea moztu zieten, bere etxean inori ez, baina bere izebari adibidez bai.

  • Gerra garaiko kontuak

    Manolo Campos Castresana (1935) Etxarri Aranatz

    Gerra garaiko alkatea (Barandalla) erreketeen kapitaina izan zen. Garai hartan, Etxarriko lau gizon eraman zituzten, eta hil egin zituzten. Mehatxuak egoten ziren. Etxarrin bi alde zeuden karlistak eta errepublikanoak

  • Gazte bat bizirik bota zuten simara

    Manolo Campos Castresana (1935) Etxarri Aranatz

    Apaizak garai hartan oso gaiztoak ziren. Mugimenduaren aldekoak ziren, eta beraiengatik jende asko hil zuten. Urtero joaten dira hildakoei omenaldia egitera Urbasara. Behin bat bizirik bota zuten, eta gainean graba kamioi bat bota zioten. Garai hartan, kontuz ibili behar ziren esaten zutenarekin.

  • Emilio Iturriondobeitia Fusilaketak Larreako komentuan

    Emilio Iturriondobeitia Larruzea (1924) Amorebieta-Etxano

    Komentuan abertzale batailoi asko egon zen. Erreketeak bertara sartu, eta komentuan bertan fusilatu zituzten hainbat abertzale.

  • Emilio Iturriondobeitia Izeko lapurtzat hartu zuten gerra ostean

    Emilio Iturriondobeitia Larruzea (1924) Amorebieta-Etxano

    Gerratik bueltatu zirenean, izekoren taberna apurtuta topatu zuten. Istilu asko zegoen orduan. Izekok, esaterako, jertse bat aurkitu eta mutiko bati eman zion. Izeko lapurtzat hartu zuten orduan eta beste lapurreta batzuk egotzi zizkioten. Kartzelara eraman zuten eta hiru hilabetean hil zen, disgustuaren disgustuaz.

  • Gerra Zibilean fusilamentuak

    Vicente Miranda Mundiñano (1927) Etxarri Aranatz

    Fusilatuak izan ziren Etxarrin. Vicentek gogoratzen ditu batzuk, Clemente, Narciso... Otsoportillon. Hainbat emakumeri ilea moztu zieten ere bai, beren izeba bati adibidez. Soldaduak etorri eta edozein etxetan sartzen ziren. Bere etxean sei soldadu eta sei mando bizitu ziren.

  • Gerra garaiko kontuak

    Antonina Barricarte Zolina (1934) Etxarri Aranatz

    Gerra garaian oso txikia zen, hiru urte zituen eta ez du oroitzapen handirik. Bere senarrak kontatzen du bide bazterrean jendea lurperatzen zutela. Urbasa aldean inguruko jende asko fusilatu zuten.

  • Gerrako heriotzak

    Margarita Maiza Auzmendi (1938) Jose Mari Razkin Agirre (1932) Etxarri Aranatz

    Frontean herriko jendea hil egin zen, eta herrian bertan bat edo beste ere hil zuten. Margaritaren aita Karlista zen.

  • Margaritaren aita fusilatzetik libratu zen

    Margarita Maiza Auzmendi (1938) Jose Mari Razkin Agirre (1932) Etxarri Aranatz

    Margaritaren aita gerrara joan zen. Behin Begoñako elizan sartu ziren, eta bertan harrapatu zituztenak fusilatu egin zituzten, bere aita ezkutatuta zegoen, eta libratu egin zen.

  • Pello Iribar Perurena Errepresioa Villabonan

    Pello Iribar Perurena (1924) Amasa-Villabona

    Gerra hasi eta militarrak Villabonan ezarri zirenean, kuarteletik administratzen zuten herria. Herrian Batzokian ibilitako emakumeei zigorra ezarri zieten: ilea moztu, eta egunero sinarazten zieten. Gizonak, ihes egin ez zutenak, hil egiten zituztela gogoratzen du Pellok.

  • Ester Salaberria Trabajadoreak herrian

    Ester Salaberria Kortaberria (1939) Lezo

    Gerraostean soldaduen presentzia handia zen Lezon. Martixkone inguruan eta Jaizkibel inguruan ibiltzen ziren.

  • Rita Larrea Gerrako giroa eta bidegabekeriak

    Rita Larrea Lopetegi (1930) Lezo

    Jaizkibelen "Langileen Batailoia" egon zen bidea egiten. Soldaduak barrakoietan egoten ziren. Elizan mezan Cara al Sol abestu behar izaten zuten. Behin bi soldaduk atzetik jarraitu zioten Ritari ilunabarrean eta beldurra pasa zuen.