Errepresioa

  • Gerra garaia: familia nazionalista

    Gregorio Goñi Lazkano (1940) Etxarri Aranatz

    Beraien aita ez zen gudan egon. Bere etxean nazionalistak ziren. Bere garaian Etxarri banatu egin zen politikagatik, beti beldurrez egoten ziren. Emakume askori ilea moztu zieten, bere etxean inori ez, baina bere izebari adibidez bai.

  • Gerra garaiko kontuak

    Manolo Campos Castresana (1935) Etxarri Aranatz

    Gerra garaiko alkatea (Barandalla) erreketeen kapitaina izan zen. Garai hartan, Etxarriko lau gizon eraman zituzten, eta hil egin zituzten. Mehatxuak egoten ziren. Etxarrin bi alde zeuden karlistak eta errepublikanoak

  • Gazte bat bizirik bota zuten simara

    Manolo Campos Castresana (1935) Etxarri Aranatz

    Apaizak garai hartan oso gaiztoak ziren. Mugimenduaren aldekoak ziren, eta beraiengatik jende asko hil zuten. Urtero joaten dira hildakoei omenaldia egitera Urbasara. Behin bat bizirik bota zuten, eta gainean graba kamioi bat bota zioten. Garai hartan, kontuz ibili behar ziren esaten zutenarekin.

  • Emilio Iturriondobeitia Fusilaketak Larreako komentuan

    Emilio Iturriondobeitia Larruzea (1924) Amorebieta-Etxano

    Komentuan abertzale batailoi asko egon zen. Erreketeak bertara sartu, eta komentuan bertan fusilatu zituzten hainbat abertzale.

  • Emilio Iturriondobeitia Izeko lapurtzat hartu zuten gerra ostean

    Emilio Iturriondobeitia Larruzea (1924) Amorebieta-Etxano

    Gerratik bueltatu zirenean, izekoren taberna apurtuta topatu zuten. Istilu asko zegoen orduan. Izekok, esaterako, jertse bat aurkitu eta mutiko bati eman zion. Izeko lapurtzat hartu zuten orduan eta beste lapurreta batzuk egotzi zizkioten. Kartzelara eraman zuten eta hiru hilabetean hil zen, disgustuaren disgustuaz.

  • Gerra Zibilean fusilamentuak

    Vicente Miranda Mundiñano (1927) Etxarri Aranatz

    Fusilatuak izan ziren Etxarrin. Vicentek gogoratzen ditu batzuk, Clemente, Narciso... Otsoportillon. Hainbat emakumeri ilea moztu zieten ere bai, beren izeba bati adibidez. Soldaduak etorri eta edozein etxetan sartzen ziren. Bere etxean sei soldadu eta sei mando bizitu ziren.

  • Gerra garaiko kontuak

    Antonina Barricarte Zolina (1934) Etxarri Aranatz

    Gerra garaian oso txikia zen, hiru urte zituen eta ez du oroitzapen handirik. Bere senarrak kontatzen du bide bazterrean jendea lurperatzen zutela. Urbasa aldean inguruko jende asko fusilatu zuten.

  • Gerrako heriotzak

    Margarita Maiza Auzmendi (1938) Jose Mari Razkin Agirre (1932) Etxarri Aranatz

    Frontean herriko jendea hil egin zen, eta herrian bertan bat edo beste ere hil zuten. Margaritaren aita Karlista zen.

  • Margaritaren aita fusilatzetik libratu zen

    Margarita Maiza Auzmendi (1938) Jose Mari Razkin Agirre (1932) Etxarri Aranatz

    Margaritaren aita gerrara joan zen. Behin Begoñako elizan sartu ziren, eta bertan harrapatu zituztenak fusilatu egin zituzten, bere aita ezkutatuta zegoen, eta libratu egin zen.

  • Pello Iribar Perurena Errepresioa Villabonan

    Pello Iribar Perurena (1924) Amasa-Villabona

    Gerra hasi eta militarrak Villabonan ezarri zirenean, kuarteletik administratzen zuten herria. Herrian Batzokian ibilitako emakumeei zigorra ezarri zieten: ilea moztu, eta egunero sinarazten zieten. Gizonak, ihes egin ez zutenak, hil egiten zituztela gogoratzen du Pellok.

  • Ester Salaberria Trabajadoreak herrian

    Ester Salaberria Kortaberria (1939) Lezo

    Gerraostean soldaduen presentzia handia zen Lezon. Martixkone inguruan eta Jaizkibel inguruan ibiltzen ziren.

  • Rita Larrea Gerrako giroa eta bidegabekeriak

    Rita Larrea Lopetegi (1930) Lezo

    Jaizkibelen "Langileen Batailoia" egon zen bidea egiten. Soldaduak barrakoietan egoten ziren. Elizan mezan Cara al Sol abestu behar izaten zuten. Behin bi soldaduk atzetik jarraitu zioten Ritari ilunabarrean eta beldurra pasa zuen.

  • Mikel Salaberria Langile batailoiak: barrakoiak

    Mikel Salaberria Kortaberria (1932) Lezo

    Langile batailoiei buruzko azalpenak. Barrakoiak. Urik ez zutenez, errekara joaten ziren garbitzera. Sarna zabaldu zen herrian. 800dik gora langile izan ziren Lezon.

  • Mikel Salaberria Langile batailoiak: bideak egiten

    Mikel Salaberria Kortaberria (1932) Lezo

    Langile bataloiko langileak lanean ikusten zituzten bideak egiten. Dena eskuz. Galarazi egiten zieten hara arrimatzea. Egin zituzten lanak. Aurretik beste batailoi batzuetan egonak ziren batzuek. Barrakoiak nolakoak ziren. Urte asko egin zituzten han. Hildakoak ere izan ziren. Gosea pasatu zuten.

  • Mikel Salaberria Langile batailoiak: militarrak herrian

    Mikel Salaberria Kortaberria (1932) Lezo

    Langile batailoietako presoekin ez zuten harreman handirik. Ezin zuten asko mugitu, kontrolatuta zeuden. Herrian militarrak ibiltzen ziren; etxeetan egiten zuten lo. Gure Bordan egoten ziren. Arropa eta jatekoa herrian zituzten, eta soldaduek mandoekin igotzen zituzten.

  • Mikel Salaberria Langile batailoiak: gosea

    Mikel Salaberria Kortaberria (1932) Lezo

    Denborarekin pixka bat hobetu den langile batailoietako presoen egoera. Don Mateo Alberdi apaizaren anaia zen kapitainetako bat, Lezokoa: Fermin Alberdi. Hark zertxobait lagundu ote zuen. Lapurreta txikiak, gosearen gosez.

  • Mikel Salaberria Osaben kontuak

    Mikel Salaberria Kortaberria (1932) Lezo

    Osaba Frantzian ibili zen; Pasaiako aduanako langilea zen, eta gero Santanderrera bidali zuten, zigortuta. Santanderko sutea. Beste osaba bat lanetik bota zuten, grebaren bat egin zuelako.

  • Gerra garaia

    Asuncion Razkin Imaz (1926) Etxarri Aranatz

    Etxarrira ez zen gerra ailegatu, baina mugimendukoen kuartela egon zen, eta soldaduak etortzen ziren eskopetekin. Emakume batzuei ilea moztu zieten, eta gizon batzuk Urbasa aldera eraman zituzten. Andre asko senarrik gabe geratu ziren.

  • Jesus Amado Larraza Gerra Zibila Etxarrin

    Jesus Amado Larraza Lizarraga (1918) Etxarri Aranatz

    Gerra Zibilak Etxarrin giro ezin txarragoa jarri omen zuen. Ezin ikusiak eta mendekuak ugariak izan omen ziren. Halako herri txikia izanik ere 13 bat fusilamendu izan omen zirela adierazten du. Horietako bi kontatzen ditu, Altsasuko Barberito izenaz ezagutzen zutenarena eta basoan lanean ari zen mutil batena, Murillo izeneko harroputz baten mendeku ergela (zergatia kontatzen du). Emakume batzuei ilea moztu ere egin zieten. Erreketeek bere etxe ondoko Maritxu izeneko emakumeari nola moztu zioten deskribatzen du.

  • Jesus Amado Larraza Anaia fusilatu zuten

    Jesus Amado Larraza Lizarraga (1918) Etxarri Aranatz

    Amadok semea eta ilobak kartzelan eduki ditu, baina ez da ongi oroitzen. Bai ordea gogoan du anaia fusilatu zutenekoa. Anaia libre bezala utzi zuten kontzentrazio eremu batetik. Etxera itzuli beharrean Frantziara pasatzen saiatu zen, eta harrapatu zuten. Ondarretako kartzelan sartu zuten. Amadok astero egiten omen zion bisita. Gerra ondotik, gauzak okertu eta fusilatu zuten. Zeukaten Citroen kotxe batean nola ekarri zuten Etxegaratetik gogoratzen du. Iruñean lurperatu zuten.