Errepresioa

  • 800 Fusilamendutik ihesi

    Maitxo Gaztañaga Etxeberria (1927) Frantxiska Iragorri Iriarte (1920) Oiartzun

    Fusilatu egin behar zuten batek ihes egin zuen, eta baserri batean gordetzeko eskatu. Etxeko andreak salatu egin zuen. Baserri ondoan akabatu zuten.

  • 800 Zozketa: nork nor hil

    Maitxo Gaztañaga Etxeberria (1927) Frantxiska Iragorri Iriarte (1920) Oiartzun

    Zozketa egiten zuten, nork nor hil. Herriko gazte bati laguna hiltzea tokatu zitzaion. Ukatu egin zen, baina komandanteak bera hilko zutela esan zion.

  • 802 Atxiloketa asko

    Korneli Egimendia Aranburu (1910) Oiartzun

    Gerra bukatu eta gero, 'mantxa' zeukala iruditzen zitzaien hura kartzelara eramaten zuten. Jendea kexatu egin zen eta orduan hasi ziren batzuk aske uzten, baina batzuk hil egin zituzten.

  • 802 Zaldun zuria

    Korneli Egimendia Aranburu (1910) Oiartzun

    Gerra bukatu eta gero, Lesakako errepidea egiten hasi ziren. Beorlegi zaldi zuri baten gainean ibiltzen zen lanak begiratzen. Kornelik ezagutzen zuen, bere ahizpa neskame zegoen etxean egoten baitzen jenerala. Zuri-zuri aritu zitzaion zalduna, eta baita Kornelik esan beharrekoak esan ere.

  • Senarrak hamar urte gerran, soldadutzan eta behartutako lanetan

    Antonia Ormaetxea Narbaiza (1927) Ermua

    Nobioak ilunetan zigarroa pizten zuen etorri zela jakinarazteko. Hamar urte egin zituen gerran, kartzelan eta "Trabajadorietan". Pena du haren kontuei ez zielako arreta handiegirik jartzen. "Valle de los Caidos"en ere egin zuen lan.

  • Bittori Foruria Karmelitetatik bota zutenekoa

    Bittori Foruria Zabala (1933) Gernika-Lumo

    Traman jaioa da. Ama ez zuen ezagutu eta izebaren etxera joan zen bizitzera, eskolara Gernikako karmelitetara joateko. Moja batek Gernika gorriek erre zutela, bere aitak erre zuela esan zion eta aita eskolara joandakoan, Bittori eskolatik bota zuten.

  • Serafin Ruiz Gerraostean irakasleak kalera

    Serafin Ruiz Sagasti (1923) Gernika-Lumo

    Gerraostean eskolak kendu egin zituzten eta irakasle batzuri ez zioten klaserik ematen utzi. Karmeldarren eskolara joaten hasi zen beste batzuekin batera.

  • Serafin Ruiz Presoak Gernika berreraikitzen

    Serafin Ruiz Sagasti (1923) Gernika-Lumo

    Gernika berreraikitzeko gerrako presoak erabili zituzten. Baserritarrei gurdi eta idiak errekisatu eta kaleak hondakinez hustu zituzten. Gorpuak hilerrira eramaten zituzten. Agustindarretan ospitalea jarri zuten.

  • Inazio Intxausti Presoak Gernika berreraikitzen

    Inazio Intxausti Ormaetxea (1935) Gernika-Lumo

    Urte eta erdi zuen bonbardaketan. Gero presoak ibili ziren etxeak eraikitzen eta horixe du gogoan.

  • Carmen Larruskain Nebak soldadu eta bat kartzelan

    Carmen Larruskain Madariaga (1926) Gernika-Lumo

    Hiru neba soldadu ibili ziren gerran. Hiru hildako egon ziren auzoan. Neba bat kartzelan egon zen eta ama bisitan joan zitzaion.

  • Gerra garaian kartzelan

    Jose Ramon Larrea Bilbao (1910) Basauri

    Jose Ramon Larrinagako kartzelan egon zen zazpi aldiz. Jarrera ona izatearren ez zuen denbora asko igarotzen kartzelan. Basauriko kartzelan jipoi bat eman ziotenekoa kontatzen du. Militarrentzat mekaniko lanetan ibili izan zen, koronelaren automobila konpontzen ibiltzen zen. Tenienteak kotxea ipintzen zion Espainiako herri desberdinetatik Basaurira deklaratzera joateko.

  • Jose Aizpurua Gezurretako apaizak informazioa lortzeko

    Jose Aizpurua Murgoitio (1931) Patxi Esteibarlanda Aizpurua (1921) Elorrio

    Beldur handia zegoen gerraostean. Edozer gauzagatik "Batallón de Trabajadores"era eramaten zituzten. Ba omen ziren han apaiz mozorrotzen ziren poliziak, konfesioan informazioa lortzeko.

  • Anastasio, Paul eta Edurne Udaletxeko kide guztiak kartzelara

    Edurne Astigarraga Landaluze (1927) Paul Astigarraga Landaluze (1925) Abadiño

    Udaletxeko kide guztiak preso hartu zituzten gerra garaian, hasi alkatetik eta udaltzainera arte. Euren anaia ere Bilboko kartzelara eraman zuten 16 urterekin, udaletxean lanen bat egiten ari zelako. Hernaniko "Dragones" batailoia zetorrela eta, herriko karlistei Bilbora joateko esan omen zieten udaletxekoek. Gero, nazionalak etorri zirenean, udaletxeko guztiak preso hartu eta lehen Bilbora alde egindakoek hartu omen zuten udaletxearen ardura.

  • Anastasio, Paul eta Edurne Anaia 16 urterekin preso

    Edurne Astigarraga Landaluze (1927) Paul Astigarraga Landaluze (1925) Abadiño

    1937an 16 urteko anaia kartzelan sartu zuten, udaletxean idazkariaren laguntzaile lanetan ari zelako. 17 urteak han bete zituen. Etxera etorri eta urtebetera, 18 urterekin, soldadu joan behar izan zen, eta 24 urterekin itzuli zen etxera.

  • Anastasio, Paul eta Edurne Emakume abertzaleei ilea mozten zieten

    Edurne Astigarraga Landaluze (1927) Paul Astigarraga Landaluze (1925) Abadiño

    Gerra garaian abertzaleen ondasunak errekisatu egiten zituzten eta "Círculo carlista" Angulo abertzalearen txaletean jarri zuten. Anastasioren emaztearen izebari ilea zerora moztu omen zioten bertan, emakume abertzale baten etxean lanean jardun zuelako. Edurnek kontatzen du bere bi ahizpa ere ilea mozteko eraman zituztela, baina azkenean libratu egin ziren.

  • Gerra garaia: familia nazionalista

    Gregorio Goñi Lazkano (1940) Etxarri Aranatz

    Beraien aita ez zen gudan egon. Bere etxean nazionalistak ziren. Bere garaian Etxarri banatu egin zen politikagatik, beti beldurrez egoten ziren. Emakume askori ilea moztu zieten, bere etxean inori ez, baina bere izebari adibidez bai.

  • Gerra garaiko kontuak

    Manolo Campos Castresana (1935) Etxarri Aranatz

    Gerra garaiko alkatea (Barandalla) erreketeen kapitaina izan zen. Garai hartan, Etxarriko lau gizon eraman zituzten, eta hil egin zituzten. Mehatxuak egoten ziren. Etxarrin bi alde zeuden karlistak eta errepublikanoak

  • Gazte bat bizirik bota zuten simara

    Manolo Campos Castresana (1935) Etxarri Aranatz

    Apaizak garai hartan oso gaiztoak ziren. Mugimenduaren aldekoak ziren, eta beraiengatik jende asko hil zuten. Urtero joaten dira hildakoei omenaldia egitera Urbasara. Behin bat bizirik bota zuten, eta gainean graba kamioi bat bota zioten. Garai hartan, kontuz ibili behar ziren esaten zutenarekin.

  • Emilio Iturriondobeitia Fusilaketak Larreako komentuan

    Emilio Iturriondobeitia Larruzea (1924) Amorebieta-Etxano

    Komentuan abertzale batailoi asko egon zen. Erreketeak bertara sartu, eta komentuan bertan fusilatu zituzten hainbat abertzale.

  • Emilio Iturriondobeitia Izeko lapurtzat hartu zuten gerra ostean

    Emilio Iturriondobeitia Larruzea (1924) Amorebieta-Etxano

    Gerratik bueltatu zirenean, izekoren taberna apurtuta topatu zuten. Istilu asko zegoen orduan. Izekok, esaterako, jertse bat aurkitu eta mutiko bati eman zion. Izeko lapurtzat hartu zuten orduan eta beste lapurreta batzuk egotzi zizkioten. Kartzelara eraman zuten eta hiru hilabetean hil zen, disgustuaren disgustuaz.