Errepresioa

  • 973 "Trabajadoreak"

    Arroxa Pikabea Artola (1916) Oiartzun

    Gerra garaian 'trabajadoreak' etortzen ziren Portu berrira. Lapurreta asko izaten zen. Trabajadoreen artean jatorrenak andaluziarrak ziren. Hika.

  • Anttoni Lujanbio Joxe Alberro desagertua

    Anttoni Lujanbio Alberro (1925) Astigarraga

    Aita biriketako gaitzarekin hil zen 1936an. Hilabete batzuen ostean, aiton-amonengana joan zen Anttoni amarekin eta senideekin. Irailaren 3an etxetik eraman zuten Anttoniren osaba bat eta ez zen berriz agertu. Joxe Aldabalde eta bere osaba Joxe Alberro Gamon hil zituzten egun berean.

  • 808 Altzibarko fusilamenduak

    Joxepa Zabalegi Lazkanotegi (1916) Oiartzun

    Gerran Zaiara joan ziren ihesi eta aita bakarrik gelditu zen Martinmotzenen. Joxepa joaten zitzaion laguntzera. Zaiako gainean, soldaduek aitaren berri galdetu zioten behin. Altzibarko fusilamenduak gogoratzen ditu eta baita izugarrikeria hura ikustera propio joandakoak bazirela ere.

  • 621 Gerratik ihesi

    Kaxilda Zubialde Olaskoaga (1911) Oiartzun

    Gerra garaian, senideak Irunera joan ziren, eta Kaxilda Larrezabalera, senarraren familiakoekin. Atxiloketak gertatu ziren.

  • 621 Militarrei laguntzera behartuta

    Kaxilda Zubialde Olaskoaga (1911) Oiartzun

    Kaxildaren senarrak militarrentzat lan egiteari utzi nahi zion, baina herriko karlista batek mehatxu egin zion, uzten bazuen akabo zela. Beldur handia pasatu zuten senar-emazteek. Gerrak ez duela ezer onik dio Kaxildak.

  • 800 Ikurrina zanparazten

    Maitxo Gaztañaga Etxeberria (1927) Frantxiska Iragorri Iriarte (1920) Oiartzun

    Gerra hasieran, Oiartzungo kalea erreketez bete zen. Frantxiska ogi bila joan zen batean, herriko ezagun batzuek ikurrina zanpatzeko esan zioten. Frantxiskak ez zuen egin eta ihes egin zuen handik.

  • 800 Fusilamenduak eta umiliazioak

    Maitxo Gaztañaga Etxeberria (1927) Frantxiska Iragorri Iriarte (1920) Oiartzun

    Preso batzuk fusilatu egin zituztela gogoratzen du Frantxiskak. Oroitzapen horiek txarrak dira eta izutu egiten da oraindik ere. Emakumeak ilea moztu eta kalean ibiltzen zituzten. Apaizak eskatu zuen horrelako umiliazioak ez egiteko.

  • 800 Fusilamenduak

    Maitxo Gaztañaga Etxeberria (1927) Frantxiska Iragorri Iriarte (1920) Oiartzun

    Oiartzunen fusilatu zituzten lehendabizikoak. Kartzelatik libre utzi eta gero, bidean hil zituzten. Fusilatu baten ama penak jota hil zen.

  • 800 Fusilamendutik ihesi

    Maitxo Gaztañaga Etxeberria (1927) Frantxiska Iragorri Iriarte (1920) Oiartzun

    Fusilatu egin behar zuten batek ihes egin zuen, eta baserri batean gordetzeko eskatu. Etxeko andreak salatu egin zuen. Baserri ondoan akabatu zuten.

  • 800 Zozketa: nork nor hil

    Maitxo Gaztañaga Etxeberria (1927) Frantxiska Iragorri Iriarte (1920) Oiartzun

    Zozketa egiten zuten, nork nor hil. Herriko gazte bati laguna hiltzea tokatu zitzaion. Ukatu egin zen, baina komandanteak bera hilko zutela esan zion.

  • 802 Atxiloketa asko

    Korneli Egimendia Aranburu (1910) Oiartzun

    Gerra bukatu eta gero, 'mantxa' zeukala iruditzen zitzaien hura kartzelara eramaten zuten. Jendea kexatu egin zen eta orduan hasi ziren batzuk aske uzten, baina batzuk hil egin zituzten.

  • 802 Zaldun zuria

    Korneli Egimendia Aranburu (1910) Oiartzun

    Gerra bukatu eta gero, Lesakako errepidea egiten hasi ziren. Beorlegi zaldi zuri baten gainean ibiltzen zen lanak begiratzen. Kornelik ezagutzen zuen, bere ahizpa neskame zegoen etxean egoten baitzen jenerala. Zuri-zuri aritu zitzaion zalduna, eta baita Kornelik esan beharrekoak esan ere.

  • Senarrak hamar urte gerran, soldadutzan eta behartutako lanetan

    Antonia Ormaetxea Narbaiza (1927) Ermua

    Nobioak ilunetan zigarroa pizten zuen etorri zela jakinarazteko. Hamar urte egin zituen gerran, kartzelan eta "Trabajadorietan". Pena du haren kontuei ez zielako arreta handiegirik jartzen. "Valle de los Caidos"en ere egin zuen lan.

  • Bittori Foruria Karmelitetatik bota zutenekoa

    Bittori Foruria Zabala (1933) Gernika-Lumo

    Traman jaioa da. Ama ez zuen ezagutu eta izebaren etxera joan zen bizitzera, eskolara Gernikako karmelitetara joateko. Moja batek Gernika gorriek erre zutela, bere aitak erre zuela esan zion eta aita eskolara joandakoan, Bittori eskolatik bota zuten.

  • Serafin Ruiz Gerraostean irakasleak kalera

    Serafin Ruiz Sagasti (1923) Gernika-Lumo

    Gerraostean eskolak kendu egin zituzten eta irakasle batzuri ez zioten klaserik ematen utzi. Karmeldarren eskolara joaten hasi zen beste batzuekin batera.

  • Serafin Ruiz Presoak Gernika berreraikitzen

    Serafin Ruiz Sagasti (1923) Gernika-Lumo

    Gernika berreraikitzeko gerrako presoak erabili zituzten. Baserritarrei gurdi eta idiak errekisatu eta kaleak hondakinez hustu zituzten. Gorpuak hilerrira eramaten zituzten. Agustindarretan ospitalea jarri zuten.

  • Inazio Intxausti Presoak Gernika berreraikitzen

    Inazio Intxausti Ormaetxea (1935) Gernika-Lumo

    Urte eta erdi zuen bonbardaketan. Gero presoak ibili ziren etxeak eraikitzen eta horixe du gogoan.

  • Carmen Larruskain Nebak soldadu eta bat kartzelan

    Carmen Larruskain Madariaga (1926) Gernika-Lumo

    Hiru neba soldadu ibili ziren gerran. Hiru hildako egon ziren auzoan. Neba bat kartzelan egon zen eta ama bisitan joan zitzaion.

  • Gerra garaian kartzelan

    Jose Ramon Larrea Bilbao (1910) Basauri

    Jose Ramon Larrinagako kartzelan egon zen zazpi aldiz. Jarrera ona izatearren ez zuen denbora asko igarotzen kartzelan. Basauriko kartzelan jipoi bat eman ziotenekoa kontatzen du. Militarrentzat mekaniko lanetan ibili izan zen, koronelaren automobila konpontzen ibiltzen zen. Tenienteak kotxea ipintzen zion Espainiako herri desberdinetatik Basaurira deklaratzera joateko.

  • Jose Aizpurua Gezurretako apaizak informazioa lortzeko

    Jose Aizpurua Murgoitio (1931) Patxi Esteibarlanda Aizpurua (1921) Elorrio

    Beldur handia zegoen gerraostean. Edozer gauzagatik "Batallón de Trabajadores"era eramaten zituzten. Ba omen ziren han apaiz mozorrotzen ziren poliziak, konfesioan informazioa lortzeko.