Errepresioa

• Aitona fusilatu

  Fermina Arrillaga Iraola () Amasa-Villabona

  1936. urtean aitona fusilatu egin zuten, errepublikarra zelako. Tolosako kartzelara eraman zuten atxilotutakoan. Fiantzarekin atera eta hilabete beranduago Ondarretako kartzelara eraman zuten. Bera-bidasoan fusilatu egin zuten.

• Amona alargun

  Fermina Arrillaga Iraola () Amasa-Villabona

  Aitona abertzale izateagatik atxilotu eta fusilatu egin zuten Beran. Amona alargun gelditu zen, eta kostata egin zuen aurrera semeekin. Osaba ere Martutenen egon zen preso, autobusari harri bat botatzeagatik.

• Aitari kartzelara bisita

  Teresa Arregi () Amasa-Villabona

  Santoñako kartzelan egon zen Teresaren aita. Gero, Ondarretako kartzelara eraman zuten. Aitaren anaia ere, osaba, kartzelara eraman zuten.

• Espainiako bandera eramatera behartu anaia

  Milagros Telleria Azurmendi (1927) Gregori Telleria Mintegi (1922) Zerain

  Anaiari militarrek Espainiako bandera eman zioten eramateko, eta Oñati aldera zihoala, bandera utzi eta etxera itzuli zen. Milagros pozik bizi izan zen etxetik kanpo egon zen berrogei egunetan, kantuan, dantzan eta jolasean nahikoa eginez.

• Gerrak eragindako zorigaiztoak

  Luzia Imaz Mujika (1913) Segura

  Gerra garaian, Beasainen hiru gizon hil zituzten, batere errurik gabe. Orduan, jendeak mendira egin zuen ihes. Gerrak 3 urte luze iraun zuen.

• Nazionalistak herritik bidali zituztenekoa

  Juana Gereñu Azarola (1923) Segura

  Gerra garaian, nazionalista izateagatik, hainbat lagun herritik bidali zituzten; bazihoazela, burla handiak egin zizkieten.

• Osaba Santoñatik Madrilgo kartzelara

  Julio Zabaleta Yarza (1933) Natividad Zabaleta Yarza (1936) Legazpi

  Osaba bat Santoñara joan zen gerra garaian, gudariekin, eta Madrilen kartzelaratu zuten. Donostiako osaba izeba batzuek ere alde egin zuten Donostiatik, beldurrez, jende askok egin zuen ihes gerraren beldur.

• Idiazabalgo bi neskari ilea moztu zigor gisa

  Antonia Mujika Urrestarazu (1916) Idiazabal

  Idiazabalgo bi neskari ilea moztu zieten gerra denboran.

• Izeba zigortuta

  Arantxa Amiano Sasianbarrena () Izaskun Amiano Sasianbarrena () Amasa-Villabona

  Izeba espetxean egon zen, mojetan. Behin Espainiako bandera hartuta herriari buelta ematera behartu zuten izeba, espainiarra zela onartu nahi ez zuelako.

• Ikararekin bizi ziren

  Arantxa Amiano Sasianbarrena () Izaskun Amiano Sasianbarrena () Amasa-Villabona

  Esango zutenaren beldur bizi izan ziren urte askoan zehar.

• La Pirenaica irratia

  Arantxa Amiano Sasianbarrena () Izaskun Amiano Sasianbarrena () Amasa-Villabona

  Ezkutuan entzuten zuten La Pirenaica irratia, familia osoa bilduta.

• Donostiako manifestazioak

  Arantxa Amiano Sasianbarrena () Izaskun Amiano Sasianbarrena () Amasa-Villabona

  Abertzaletasunaren munduan sartzen hasi ziren, beti ere beldurrez, eta Donostiako manifestazioetara joan ohi ziren bi ahizpak.

• Fernando Amezketarra kartzelan

  Joxe Mari Otermin Urtizberea (1948) Amezketa

  Fernando Amezketarra bi ardi lapurtzeagatik harrapatu zituzten. Ondorioz, urtebete inguru pasa zuen kartzelan.

• Aita kartzelan

  Imanol Garaigordobil Berriozabal (1932) Legutio

  Aita 5-6 urtean kartzelan egon eta gero itzuli zen etxera. Araba Batailoian zebilela, Santanderren hartu zuten preso aita. Burgosko Oñako kartzelan egon ziren aita ikusten.

• Aitak igarotako komeriak

  Imanol Garaigordobil Berriozabal (1932) Legutio

  Aita gerran ia hil egin zuten, Francoren kontra borrokan. Gerora, hainbat urtean kartzelan eduki zuten, eta 1948. urtean Madrilen Francori eskua eman behar izan zion. Aitari Burgosen egin zioten epaiketan, hiru txosten irakurri zituzten: Legutioko Udalarena, herriko epaitegiarena eta abadeak bidalitakoa.

• "Berba eitten bazuen euskeraz, ointxe errixora"

  Kontxi Zorrozua Zabaleta (1926) Gernika-Lumo

  Bere osaba Juan Carlos diputazioko behargina zen eta fusilatu egon zuten. Bilboko Gran Vian Kontxiren amuma eta osabaren ama euskaraz berbetan zeudela, militar batek hauxe esan zien: "Berba eitten bazuen euskeraz, ointxe errixora botakotsuet bixori". Gerraostean ere, etxean beti euskaraz egiten zuten; kalean eta auzokoekin, ostera, erdaraz. "Agur" ere ezin zitekeen esan.

• Aita preso buruzagi sozialista izateagatik

  Mertxe Hidalgo Rekondo (1928) Gernika-Lumo

  Aita Gernika-Lumoko alderdi sozialistako sortzailea izan zen. Gerran Valentziara joan ziren eta atxilotu eta kartzelaratu egin zuten: Larrinagan, Karmelon eta Tabakaleran egon zen. Heriotza zigorra izan zuen, baina herriko faxista batek lagundu zion; faxista izan arren, pertsona ona zen eta hari eskerrak indultatu zuten.

• Aitaren atxiloketa

  Mertxe Hidalgo Rekondo (1928) Gernika-Lumo

  Gerran Frantzian eta Valentzian egon ostean, Euskal Herrira bueltatu ziren, Bilbora hain zuzen ere. Aita atxilotu eta amak bost umegaz egon behar izan zuen aurrera. Aita bisitatzen joaten zirenean jatekoa eramaten zien. Presoak leihora irtenez gero, zentinelak (zaintzaile militarrak) tiroka hasten ziren.

• Kartzelako bizipenak

  Mertxe Hidalgo Rekondo (1928) Gernika-Lumo

  Gerraostean aita atxilotu eta preso hartu zuten. Aitak kontatutakoak dakartza gogora: goizero mezara joan behar izaten zuten, zamorar batek bere buruaz beste egin zuen... Mertxeren amak kartzelako arropak egosi egiten zituen zorriak kentzeko. Astean behin aitaren arrebak jatekoa bidaltzen zion, beraiek ez baitzuten ezer bidaltzeko.

• Neba preso

  Juanita Irigoras Zabala (1917) Gernika-Lumo

  Guardia zibilak dendarik denda joaten ziren jeneroa eskatzen. Bere neba Gaztela aldean hartu zuten preso; fusilatzeko zituztela, hegazkin bat hurbildu eta alde egitea lortu zuten. Urte askoan egon zen Valentziako langile-batailoietan, okindegi batera eraman zuten lanera; ogirik ez zitzaion falta, behintzat, lodituta bueltatu zen-eta.