Errepresioa

• Trintxerak zelan egin

  Juanito Arantzamendi Mugartegi (1916) Ondarroa

  Trintxerak zelan egiten ziren azaltzen du. Pikatxoia eta pala erabiltzen zituzten.

• Hildakoak lurperatu eta gutunak etxera

  Juanito Arantzamendi Mugartegi (1916) Ondarroa

  Hildako jendea beraiek egindako zuloan lurperatzen zuten. Ofizialak arduratzen ziren senitartekoak abisatzeaz. Frontean zegoela, etxekoekin karta bidez komunikatzen zen. Guztira, 5 urte eta 2 hilabete egin zituen. Langile-batailoietan ez zuten jornalik izan.

• Heriotza-zigorra ihes egiten saiatzen zirenei

  Juanito Arantzamendi Mugartegi (1916) Ondarroa

  Beraien batailoian gutxiri ezarri zieten heriotza-zigorra. Ihes egiten saiatzen zirenei ezartzen zioten zigor hori. Ihes egiten ahalegintzea erraza ei zen, baina helburua lortzea ez hainbeste.

• Amagaz Kataluniara ihesi eta aita kartzelan

  Teresa Erkiaga Korta (1927) Lekeitio

  Hamalau urtera arte izan zuen eskolara joateko aukera. Tartean bi urtez ebakuatuta egon ziren Katalunian. Lekeition jende askok egin zuen ihes, Teresaren ama lau ume hartuta joan zen: Bilbora, Meruelora (Kantabria), Kataluniara eta Frantziara. Batetik bestera zebiltzala bizitakoak ondo gogoan ditu. Bitartean, beraien aita preso izan zuten.

• Euskalduna izate hutsagatik kartzelara

  Teresa Erkiaga Korta (1927) Lekeitio

  Beraien aita kartzelan egon zen beste asko bezala. Esukalduna izatea arrazoi nahiko ei zen preso hartzeko. Bi lekeitiar ere fusilatu egin zituzten. Bueltan, Okamikanekoan bitartez lortu zuen beharra. Nahiz eta pentsaera ezberdina izan, jatorrak ziren. Hiru urte egin zituen preso.

• Larrinagatik etxera tuberkulosiarekin

  Ricardo Duñabeitia Gandarias (1929) Muxika

  Osaba Anastasio eta Hilario Larrinagako espetxera eraman zituzten preso gerra garaian. Gaixotu egin ziren bertan, tuberkulosiarekin, eta etxera bidali zituzten. Baserrian, gaixorik, etxeko guztiekin batera egon ziren, besteak kutsatzeko arriskuarekin.

• Herritarren arteko laguntza gerra garaian eta gerra ondorengo arazoak

  Pakita Artola Egiburu (1923) Alegia

  Gerra garaian gorriekin borrokatu zutenek ez zuten lanik aurkitzen bueltatzen zirenean. Alegiako medikua karlista zen eta beldurrez zegoen Tolosatik gorriak etorri eta hil egingo ote zuten; errepublikano batek lagundu zion. Hala ere, gero errepublikanoek gaizki pasa zuten karlistak Tolosara sartu ziren garaian.

• Tolosako kartzelan gorriak zigortu zituzten eta ondoren ez zien inon lanik ematen

  Pakita Artola Egiburu (1923) Alegia

  Tolosako kartzelan, gorriei izugarrizko zigorrak jartzen zizkietela esaten zuten. Alegiako zenbait gizon bertan zigortu zituzten. Bertan lanik ematen ez ziela eta, batzuek alde egin zuten. Alegiako zenbaiten kasuak aipatzen ditu. Gerra bukatu zenean, erreketeak etorri ziren, eta denei lana eman zien, bertakoei eman beharrean.

• Errepublikanoen bandera eta ikurrinak erre zituzten gerra hasieran

  Pakita Artola Egiburu (1923) Alegia

  Gerra hasi zenean, askok herritik alde egin zuten. Sartu zirenek bandera errepublikanoak eta ikurrinak erre zituzten.

• Gerra garaian, etxekoek asko sufritu zuten

  Pakita Artola Egiburu (1923) Alegia

  Pakitaren aita Bilbon zegoela, amari ez zioten etxean sartzen utzi Frantziatik itzuli zenean. Semea errekete zeukala esan zuenean utzi zioten sartzen. Aita itzuli zenean, Tolosako kartzelan sartu zuten. Tolosan asko fusilatu zituzten.

• Aita kartzelan

  Pakita Artola Egiburu (1923) Alegia

  Urtebete pasa zuen kartzelan. Apaiza bat ere kartzelan sartu zuten. Beranduago, aita Donostiako Ondarretako kartzelan eduki zuten. Epaiketa iritsi zenean, amak kartzelako arduradunarekin hitz egin zuen.

• Aitaren epaiketa

  Pakita Artola Egiburu (1923) Alegia

  Aitaren epaiketa iritsi zen; eta, azkenean, askatzea lortu zuten, lekuko askoren aitorpenak entzun ondoren.

• Albizturen txapel gorria jarrita instrukzioa egiten ibiltzen ziren

  Pakita Artola Egiburu (1923) Alegia

  Pakita Albizturen egon zen garaian, etxeko bi ahizpak ilea moztuta zeuden. Umeak instrukzioak egiten edukitzen zituzten. Pakitak ez zuen sekulan txapel gorririk jarri. Albizturen hiru hilabete pasa zituen lehengusuen etxean.

• Ondarroarrak Saturrarango kartzelara jatekoa eramatera

  Terese Lertxundi Kaltzakorta (1930) Ondarroa

  Saturrarango kartzelako presoak ez ziren bertokoak, madrildarrak eta ziren asko eta asko. Ondarroako jendeak jatekoa eramaten zien. Kartzelan bertan jaiotako bi ume Ondarroako familietan hazi ziren.

• Mila pezetako isunak

  Joxe Mari Ezeiza (1925) Amasa-Villabona

  Gerra garaian isunak izan ziren nazionalak sartu zirenean, ez ondorenean. Mila pezeta ordaintzeko eskatu zieten askori, abertzale izatearren. Jendeak gosea pasatu zuen eta ogiaren gosea denek.

• Claudio Saizarren kontrako errepresioa

  Joxe Mari Ezeiza (1925) Amasa-Villabona

  Claudio Saizar langileen batailoira, soldadutzara eta erbestera bidali zuten. Nor zen azaltzen du. Dokumentazioak dioena eta errealitatea ez datozela bat dio.

• Saizar eta Etxenike fusilatuak

  Joxe Mari Ezeiza (1925) Amasa-Villabona

  Valeriano Saizar eta Etxenike nola fusilatu zituzten kontatzen du.

• "Barrio Rojo" auzoa

  Joxe Mari Ezeiza (1925) Amasa-Villabona

  "Barrio rojo" izena jarri zioten auzoari eta harrotasunez esaten zuten bertakoak zirela. Gernikako arbola abestearren bere adinekoei Barbetar batek kargu hartu zien.

• Ilea moztu eta zigortu zituztenak

  Joxe Mari Ezeiza (1925) Amasa-Villabona

  Ilea moztu eta zigortu zituzten emakumeen izenak ematen ditu. Berak ez zuen ikusi.

• Nekazari Bazkunako ikurrinaren istorioa

  Joxe Mari Ezeiza (1925) Amasa-Villabona

  Nezakari Bazkunako argazkiari begira. Argazkian agertzen den ikurrina lurperatu egin zuten baina Barbek zirkulu karlista lokalera eraman eta han eduki omen zuen.