Errepresioa

  • Joxe Mari Otermin Fernando Amezketarra kartzelan

    Joxe Mari Otermin Urtizberea (1948) Amezketa

    Fernando Amezketarra bi ardi lapurtzeagatik harrapatu zituzten. Ondorioz, urtebete inguru pasa zuen kartzelan.

  • Imanol Garaigordobil Berriozabal Aita kartzelan

    Imanol Garaigordobil Berriozabal (1932) Legutio

    Aita 5-6 urtean kartzelan egon eta gero itzuli zen etxera. Araba Batailoian zebilela, Santanderren hartu zuten preso aita. Burgosko Oñako kartzelan egon ziren aita ikusten.

  • Imanol Garaigordobil Berriozabal Aitak igarotako komeriak

    Imanol Garaigordobil Berriozabal (1932) Legutio

    Aita gerran ia hil egin zuten, Francoren kontra borrokan. Gerora, hainbat urtean kartzelan eduki zuten, eta 1948. urtean Madrilen Francori eskua eman behar izan zion. Aitari Burgosen egin zioten epaiketan, hiru txosten irakurri zituzten: Legutioko Udalarena, herriko epaitegiarena eta abadeak bidalitakoa.

  • Kontxi Zorrozua "Berba eitten bazuen euskeraz, ointxe errixora"

    Kontxi Zorrozua Zabaleta (1926) Gernika-Lumo

    Bere osaba Juan Carlos diputazioko behargina zen eta fusilatu egon zuten. Bilboko Gran Vian Kontxiren amuma eta osabaren ama euskaraz berbetan zeudela, militar batek hauxe esan zien: "Berba eitten bazuen euskeraz, ointxe errixora botakotsuet bixori". Gerraostean ere, etxean beti euskaraz egiten zuten; kalean eta auzokoekin, ostera, erdaraz. "Agur" ere ezin zitekeen esan.

  • Mertxe Hidalgo Aita preso buruzagi sozialista izateagatik

    Mertxe Hidalgo Rekondo (1928) Gernika-Lumo

    Aita Gernika-Lumoko alderdi sozialistako sortzailea izan zen. Gerran Valentziara joan ziren eta atxilotu eta kartzelaratu egin zuten: Larrinagan, Karmelon eta Tabakaleran egon zen. Heriotza zigorra izan zuen, baina herriko faxista batek lagundu zion; faxista izan arren, pertsona ona zen eta hari eskerrak indultatu zuten.

  • Mertxe Hidalgo Aitaren atxiloketa

    Mertxe Hidalgo Rekondo (1928) Gernika-Lumo

    Gerran Frantzian eta Valentzian egon ostean, Euskal Herrira bueltatu ziren, Bilbora hain zuzen ere. Aita atxilotu eta amak bost umegaz egon behar izan zuen aurrera. Aita bisitatzen joaten zirenean jatekoa eramaten zien. Presoak leihora irtenez gero, zentinelak (zaintzaile militarrak) tiroka hasten ziren.

  • Mertxe Hidalgo Kartzelako bizipenak

    Mertxe Hidalgo Rekondo (1928) Gernika-Lumo

    Gerraostean aita atxilotu eta preso hartu zuten. Aitak kontatutakoak dakartza gogora: goizero mezara joan behar izaten zuten, zamorar batek bere buruaz beste egin zuen... Mertxeren amak kartzelako arropak egosi egiten zituen zorriak kentzeko. Astean behin aitaren arrebak jatekoa bidaltzen zion, beraiek ez baitzuten ezer bidaltzeko.

  • Juanita Neba preso

    Juanita Irigoras Zabala (1917) Gernika-Lumo

    Guardia zibilak dendarik denda joaten ziren jeneroa eskatzen. Bere neba Gaztela aldean hartu zuten preso; fusilatzeko zituztela, hegazkin bat hurbildu eta alde egitea lortu zuten. Urte askoan egon zen Valentziako langile-batailoietan, okindegi batera eraman zuten lanera; ogirik ez zitzaion falta, behintzat, lodituta bueltatu zen-eta.

  • Juanita Gernikako kartzela

    Juanita Irigoras Zabala (1917) Gernika-Lumo

    Gernikan kartzela dotorea zegoela dio, gaur egun Baste dagoen tokian. Juanitak "Taverna Vasca"ko behargin bati eramaten zion jatekoa.

  • Juanita Osaba, erru barik, 20 urtean preso

    Juanita Irigoras Zabala (1917) Gernika-Lumo

    Mendatako osaba bat Zaratamoko Elizaldean bizi zen, eta gerran etxetik alde eginda zeuden. Etxera bueltatu zirenean, Guardia Zibilak joan zitzaizkion armarik-edo zuen galdetzen. Bere osabak bat bazuela esan zien. Kaxaren bat bazuen ere galdetu zioten, eta ganbaran bat bazuela esan zien. Gora igo eta esku-bonba, fusila... aurkitu zituzten kaxan. Atxilotu eta preso eraman zuten: heriotza-zigorrera kondenatu zuten. Azkenean, 20 urteko kartzela-zigorra ezarri zioten; kartzelan zegoela bronkioetako gaitza hartu zuen.

  • Kruzita eta Jesus "¡A limpiar culos a moros!"

    Kruzita Etxabe Garro (1930) Jesus Kortabitarte Madariaga (1927) Gernika-Lumo

    Kortezubiko andre bat "Peka" Gernikara joan behar izaten zen beste batzuekin militarren-eta zikinkeriak, kuartela... garbitzera. ¿A dónde vas Peca?" esan eta "¡A limpiar culos a moros!" erantzun ei zuen behin.

  • Julio Onaindia Anaia atxilotu zuten

    Julio Onaindia Landeta (1924) Gernika-Lumo

    Bonbardaketa ostean, Nabarnizen egon zen amamagaz batera. Nabarnizen soldadu asko izan zituzten etxean bertan. Burgo menditik erasotzen zeudela, soldadu guztiek utzi zuten etxea. Bitarte horretan, bere anaia haranzko bidean autoan zihoala, atxilotu egin zuten. Apirilaren 28an atxilotu zuten eta 29an sartu ziren Gernikara. Anaia atxilotu eta autoa eta txakurra ostu zizkieten. Gasteizera eroan zuten preso.

  • Julio Onaindia Preso zegoela, lehengusu erreketeagaz topatu

    Julio Onaindia Landeta (1924) Gernika-Lumo

    Bere anaia zaharrena, Juan, atxilotu eta Gasteizera eroan zuten. Han, preso zegoela, beraien lehengusu bategaz egin zuen topo; lehengusu areatzar hori erreketeen kapitaina zen. Hark handik aterako zuela esan zion.

  • Juanita Bergara Autoa=Sakamastekas; Neba nagusia nazionalisten idazkaria zen

    Juanita Bergara Mintegia (1917) Gernika-Lumo

    Lehen ez zen auto askorik ibiltzen; bakarren bat ikusiz gero, Sakamantekas zelakoan, ezkutatu egiten ziren. Bere neba zaharrena nazionalisten idazkaria zen eta kartzelara eraman zuten: lehenengo Larrinagara, eta gero Urduñara. Urduñatik langile-batailoietara eraman zuten. Bere senarra neba bisitatzera zihoan tren batean ezagutu zuen.

  • Serapio Undabarrena Bonbardaketa ondorena eta gerraostea

    Serapio Undabarrena Meabe (1930) Gernika-Lumo

    Bonbardaketa ostean Gernikara joan zen aitarekin, txahal bat eramatera saltzeko, eta Gernikak sutan jarraitzen zuen, hildakoak omen zeuden hondakinen artean. Soldaduak plaza zaharrean jarraitzen zuten, gerraostean gerrako atxilotuek egin zuten plaza zaharra, baita Sukarrietatik Bermeora doan bidea ere.

  • arantza garaialde Bilerak Donostiako dendetan

    Arantza Garaialde Maiztegi (1951) Donostia

    Gogoan ditu Arantzak Donostian zeuden kapela eta zapata denda dotoreak. Askotan, bilerak denda hauen biltegietan izaten ziren, zentsura zela eta. Orixe hil zenean etxez etxe bildu zuten dirua.

  • arantza garaialde Isilpeko ikastolak, klandestinitatean "onartuta"

    Arantza Garaialde Maiztegi (1951) Donostia

    Garai gogorrak izan ziren ikastolentzat Arantzaren haurtzaroko urteak, eta Elvira Zipitriarekin egindako ibilaldietan norbait hurbiltzekotan, polizia izan zitekela bazekiten umeek. Zipitriak, hala ere, klandestinitatearen barruan onarpen moduko bat lortu zuen "hizkuntza eskola" moduan.

  • Jesusa, Agustin eta Maribel Etxean ez zuten politikaz hitz egiten

    Agustin Guenaga Zelaia (1931) Maribel Guenaga Zelaia (1941) Jesusa Urkidi Arejitabelaustegi (1935) Etxebarria

    Gerra eta gerra osteko kontuak. Heriotz-zigorrarekin ez zuten herriko inor hil. Herritarren arteko salaketak. Markinan hiru-lau lagun fusilatu zituztela dio Agustinek. Etxean ez zuten politika kontuez hitz egiten.

  • Mari Karmen Gerrikabeitia Aita kartzelan egona

    Mari Karmen Gerrikabeitia Garramiola (1929) Etxebarria

    Mari Karmenen aita Markinako kartzelan egon zen. Gero, Bilbora eraman zuten. Aitari zinegotzi izan zelako heriotz-zigorra jarri zioten, baina libratzea lortu zuen. Aitak harreman ona egin zuen motxaileekin kartzelan egon zen denboran.

  • Mari Karmen Gerrikabeitia Txahala saldu behar, aita bisitatzera joateko

    Mari Karmen Gerrikabeitia Garramiola (1929) Etxebarria

    Aita kartzelan egon zen denboran ama bisitan joaten zitzaion. Bilboko kartzelara joateko, ordea, dirua behar zuela eta, bankura joan zen kartilarekin dirua ateratzera. Bankariak ez zion dirurik eman kartila senarraren izenean zegoelako. Amak txahal bat saldu behar izan zuen dirua lortu eta Bilbora joateko. Handik aurrera, kartila bien izenean jarri zuten.