Errepresioa
-
Elvirak ikastolen alde iluna ikusi
Mari Karmen Mitxelena Illarramendi (1938) Usurbil
Ikastolen sorrera, ETA erakundea, hezkuntza metodologia... Gizartea asko aldatu zen eta Elvira Zipitria gauza askoren kontra agertu zen.
-
Txibatoek bertsolariak salatzen zituzten
Patxi Etxeberria Zubiria (1930) Orio
Kartzelara eraman zituzten bertsolariak ez zituzten botatako bertsoen edukiagatik atxilotu, txibatoek esandakoagatik baizik. Behin Patxiri deitu zioten gobernutik, bertan aurkeztu zedin, baina Patxi ez zen aurkeztu, eta ez zioten berriro deitu.
-
Joxe Agirre eta Joxe Lizaso, kalabozoan
Patxi Etxeberria Zubiria (1930) Orio
Amezketako kalabozoan sartu zituzten Joxe Agirre eta Joxe Lizaso bertsolariak. Joxe Agirrek bertso saioa zuen, eta taxistak bertara eramango zuela esan, baina poliziarengana eraman zuen hau.
-
Imanol Lazkano kalabozora eraman zuten
Patxi Etxeberria Zubiria (1930) Orio
Imanol Lazkanori autoa lapurtu zioten, honek salaketa jarri, eta hurrengo goizean kalabozora eraman zuten, autoaren ondoan hildako Guardia Zibil bat agertu baitzen. Hogeita lau bat orduz izan zuten lotuta.
-
Nazionalistek herritik ihes
Teodoro Mujika Salaberria (1924) Zizurkil
Gerraren ondorioz bi nazionalista hil zituzten Zizurkilek, gainontzekoek ihes egin zuten eta hiltzetik salbu gelditu ziren. Apaizak garbitu zien aurpegia.
-
Fusilatuak eta kartzelaratuak
Encarna Yarza Zendoia (1915) Amasa-Villabona
Amasan ez, baina Villabonan lau bat pertsona hil zituzten. Kartzelara ere eraman zituzten batzuk, itsasontzi batean.
-
Gerraren gaia sekretu bat zen familian
Arantxa Urretabizkaia Bejarano (1947) Donostia
Aita gerra garaian kartzelara eraman zuten, komandantea baitzen. Heriotz zigorra zuen honek. Amak gutun bidez ezagutu zuen hau, Burgosko kartzelan zela. "Manzanas" delako batek torturatu zuen. Arantxa jaio zenean kartzelan zen aita. Hala ere, etxean ez zen kontu hauez hitz egiten, ezkutuko gaia zen.
-
Nortasun agiria, obligazio
Arantxa Urretabizkaia Bejarano (1947) Donostia
Aitak ez zuen pasaporterik egin nahi izan bukaera-bukaerara arte.
-
Senarra Bilbon atxilotu
Mikaela Arretxe (1917) Ondarroa
Erreketeek Bilbo hartu eta Mikaelaren senarra atxilotu egin zuten. Umea amaren etxean utzi eta senarra bisitatzera joaten zen Bilbora. Askatu zutenean, Batallón de Trabajadoresen sartu zuten.
-
Gerra (V): Zestoan fusilatutakoak
Juan Larrañaga Alberdi (1921) Zestoa
Milizianoak mozkortu, eta hurrengo egunean fusilatu egin zituzten. Gero Iraetan 7 hil zituzten. Eta zer egin zuten gorpuekin.
-
Santoñan preso
Sabin Gabiola Plaza (1918) Amoroto
Bizkargin trintxerak egiten ari zireneko pasadizoa kontatzen du. Trintxerak egiten aritu zenean, ez zuen armarik izan. Santoñan nazionalek harrapatu zituzten eta Laredora eraman zituzten. Makarroiak zer ziren han ikasi zuen. Karrantzan zeudeneko pasadizo bat kontatzen du.
-
Preso alde batetik bestera
Sabin Gabiola Plaza (1918) Amoroto
Laredon kanpaleku baten eduki zituzten nazionalek. Handik Logroñora eraman zituzten, gero Bilbora, Teruelera eta Caceresera. Handik, berriz, Ciudad Realera eraman zituzten. Han zeudela bukatu zen gerra. Fronte bien bitartean, ortu handiak zeuden eta handik elikatzen ziren. Kontrarioekin karta-jokuan ibiltzen ziren.
-
Badajozeko triskantzak
Sabin Gabiola Plaza (1918) Amoroto
Badajozen zegoela ezagutu zuen tankea zer zen. Han ikusi zuen gizon bati begi biak nola atera zizkioten. Triskantza handiak ikusi zituen han.
-
Gerra Zibila: fusilatzeak eta ihesaldiak
Antonio Berasategi Mintegi (1923) Astigarraga
Gerra graian herritik ihes egin zuen jende asko ez zen berriro bertara itzuli, beste batzuk, ordea, gerra amaitutakoan itzuli zien, pixkanaka-pixkanaka. Gauerdian etxetik atera zituztenak ere baziren Astigarragan, ezkutuan fusilatzeko.
-
Gerra emakumen ikuspegitik
Antonio Berasategi Mintegi (1923) Astigarraga
Gizon gehienak gerrara eraman zituzten, eta beraz, herrian nagusiki haurrak eta umeak gelditu ziren, libratutako gizon batzuekin batera. Emakumeak zigortzeko modurik ohikoena ilea moztea izaten zen.
-
Gerra garaiko desfileak
Antonio Berasategi Mintegi (1923) Astigarraga
Karlistek herri bat hartzean desfileak eta hitzaldiak egiten ziren, nagusiki alkateak egiten zituen hitzaldiak herriko plazan. Aita nazionalista zuen Antoniok, eta bere bi arrebak Margaritas Carlistas erakundean sartu ziren. aita eramango zuten beldurrez. Antonio, ordea, Pelayos Carlistas erakundean sartu zen.
-
Pelayos Carlistaseko korneta-jole
Antonio Berasategi Mintegi (1923) Astigarraga
Pelayos Carlistaseko kide zen Antonio, aita nazionalista baitzuen, eta honen bila joan ez zitezen. Gainera, kide izanagatik soldadutzako instrukzioa egitetik libre geratu zen. Pelayotan bezalaxe, korneta jotzeaz arduratzen zen Antonio.
-
Lanean ezin euskaraz hitz egin
Enrike Lujanbio Tajdus (1930) Astigarraga
Laneko arduradunak euskaraz hitz egitea galarazten zion Enrikeri, nahiz eta Enrikek gaztelariarik ez ondo jakin.
-
Hitzaldi politikora joatea behartuta
Inaxio Aramendi Telletxea (1928) Astigarraga
Soldaduek herri berri bat hartzen zutenean, hitzaldi politikoa egiten zen, jende askoren borondatearen kontra. Kontra zeuden hauek, askotan, behartu egiten zituzten hitzaldira joatea.
-
Lanpostu batengatik fusilatua
Arroxa Pikabea Artola (1916) Oiartzun
Nafar asko etorri ziren gerran; erreketeak. Asko bertan gelditu ziren. Inork gutxik ezagutzen duen fusilamendua kontatu digu Arroxak.