1931-1936: II. Errepublika
-
Errepublika garaiko ideologiak eta gerrara bidea
Marino Arramendia Urrestarazu (1921) Altsasu
Errepublika garaiko ideologiak aipatzen ditu, herrian zeuden joerak. Gero gerrarako bidea aipatzen du eta gerra hasiera. Falangisten etorrera.
-
Errepublika garaian eskolan erderaz
None Bernastarrak () Atxondo
-
Doña Rufina
Begoña Gabilondo Etxaniz (1921) Azkoitia
Eskolako maistrak, doña Rufinak, egundoko pazientzia zuen; jo ere egiten zituen, baina asko ikasi zuten. Herrian botazioa egin zen behin, eta Mateo Mujika joan zen. "Estatuto sí o no" zen bozkatu beharrekoa. "Mateo Mujika es un cabrón" agertu zen boto-paperen artean, eta doña Rufinak desagerrarazi egin zuen papera, karlistak gaizki uzten zituelako horrek. Aizarnakoa zen doña Rufina, eta karlista zen. Gogorra zen, zorrotza, baina irakasle ona.
-
Errepublika garaian, doktrina
Begoña Gabilondo Etxaniz (1921) Azkoitia
Elizan eta eskolan ikasten zuten doktrina hasieran. Errepublika garaian, elizako sakristian bakarrik. Ama Birjinaren irudia eta Kristoa kendu egin zituzten eskolatik.
-
Errepublika ondoren, gerra
Begoña Gabilondo Etxaniz (1921) Azkoitia
Errepublika garaian, umeak ziren. Gorri-hori-morea jarri zuten han-hemen, eta ikurrinak ere bai. Batzokiak ere orduan jarri ziren. Nazionalak erraz hurreratu ziren, eta Elgoibar inguruan geratu zen frontea. Hildako abertzaleen alde mezarik egiten ez zuten uzten.
-
Gerra aurreko eta ondorengo krisia
Basilio Urbistondo Lasa (1917) Azpeitia
Gerra hasi zenean, 18 urte zituen. Gerra aurretik krisia bazegoen; baina gerra ostean, are handiagoa, eta lana bilatzeko pasatakoak kontatzen ditu.
-
Giroa txartuta gerra hasi zenerako
Pedro Agirre Unanue (1938) Santiago Agirre Unanue (1926) Azpeitia
Gerra etorri zenerako, giroa oso txartuta zegoen alderdien artean: batak besteari botoak kendu nahi zizkion. Beren aita Nuarbeko alkatea izan zen, karlisten aldekoa.
-
Errepublikarekin erregearen argazkia desagertu zen eskolatik
Demetrio Garmendia Sarasola (1919) Baliarrain
Errepublika aldarrikatu zutenean erregearen argazkia eskolatik desagertu zela gogoratzen du.
-
Aitajauna eta Karlistadetako kontuak
Donato Ibarguren Unanue (1920) Bergara
Anaiak Afrikan egin zuen soldadutza. Orduan sasoian (1934 inguruan) giro politikoa bizi-bizi zegoen. Bizkaitarrak; bizkaitarrismoa. Aitajaunak gerrateei buruz zituen pentsamenduak. Aitajaunaren inguruko ipuinak. Liberalek beraiekin joatea nahi eta ihes egin zuen. 3 urte beranduago, karlistek harrapatu zuten. Donatoren burutapenak gerrateen eta batez ere 1936ko Gerra Zibilaren inguruan.
-
Errepublikaren aldarrikapena Osintxuko "Centro Republicano"an
Lucio Urzelai Gantxegi (1922) Bergara
"Centro Republicano"-a egon zen Osintxun, "Baskeneko" tabernan. Errepublika aldarrikatu zenean, leihotik bandera atera eta errepublikaren aldeko oihuak bota zituzten.
-
Karlistak eta errepublikazaleak San Prudentzio auzoan
Felipe Altuna Egidazu (1929) Bergara
Gerra aurretik, errepublikanoek indarra hartu zuten. San Prudentzio inguruan bi taberna zeuden, bata karlistena eta bestea errepublikanoena. Beraien arteko borrokak. Francoren tropak sartu zirenean, errepublikanoen kantina hura erre egin zuten.
-
Nazionalistak nagusi hauteskundeetan; Errepublika
Begoña Zubizarreta Mujika (1922) Bergara
Garai batean hiru alderdi egoten ziren hauteskundeetan: karlistak, errepublikanoak eta nazionalistak. Bergaran beti nazionalistek irabazten zutela dio Begoñak. Errepublika aldarrikatu zenean ez ei zuen ezer berezirik sumatu herrian. Inguruko beste herri batzuetan mugimendu gehiago egon zen.
-
Ospitaleko mojekin eta herri eskolan
Migel Okina Salsamendi (1924) Bergara
Eskolan ospitaleko mojetan ibili zen eta gero herri eskolan. Basterra eta Zabal maisuak izan zituen. Primo de Riveraren diktadura amaitu, eta Errepublika etorri zen: isiltasunetik zalapartara. Gurutzeak kendu zituzten eskoletan.
-
Euskarazko liburuak erre egin zituzten
Migel Okina Salsamendi (1924) Bergara
Euskarazko liburuak erre zituzten, Francoren tropak sartu zirenean, irailaren 22an. Errepublika garaian "Xabiertxo" liburua erabili zuten eskolan. Apaizak ere dena euskaraz egiten zuen elizan.
-
Euskaraz ikasi zuen, Errepublika sasoian
Migel Okina Salsamendi (1924) Bergara
Eskolan euskaraz ikasi zuten Errepublika garaian. Geografia "lutelestia" zen eta matematikak ere euskaraz: batuketa, kenketa...
-
Aita Izquierda Republicana-ko burua
Lucia Farras Laskurain (1926) Bergara
Aita errepublikanoa zen, Izquierda Republicana-koa. Komisario politikoa izan zen gerra sortu zenean (1936ko udan). Errepublikaren bandera ipinita dute etxean. Herriko karlista batek eta osaba apaizak kentzeko eskatu izan diete, baina ez dute kenduko.
-
Bergarako errepublikano nabarmenak
Lucia Farras Laskurain (1926) Bergara
Centro Republicanoa lehenengo Mujika Ferreteriaren gainean egon zen (Bidakruzeta Kalea), eta, gero, Ollagorra Tabernan (Barrenkale). Mujika, Mazorriaga, Berroia, Bilbao, Luis Perez gogoratzen ditu gizonezkoen artean eta Maritxu Lopez "La Rubia Peligrosa", Marina Ilarduia, Pia García, emakumeen artean. Neska ederrak ei ziren.
-
Alcalá Zamorari berak eman zion lore-sorta
Lucia Farras Laskurain (1926) Bergara
Alcalá Zamora (Errepublikako Presidentea) Bergarara etorri zenean Luciak eman zion lore-sorta. Bergarako emakume errepublikanoen izenak berriz: Maritxu Lopez "La Rubia Peligrosa", Marina Ilarduia, Bakaikoa... Dantzaldiak egoten ziren egoitzan. Francisco Aranak jotzen zuen pianoa.
-
Antzerkia errepublikanoen egoitzan
Lucia Farras Laskurain (1926) Bergara
Antzerkiak ere egiten ziren Centro Republicanoan. Aitak erosten zituen libretoak. Oraindik etxean dute "Manitas de plata" izenekoa. Neskek ere egiten zuten; Bakaikoanekoa, Ilarduianekoa, Florentina... ditu gogoan
-
Errepublika garaiko kontuak
Asuntxi Uribesalgo Bengoa (1928) Bergara
Batzokira joango zen, baina ez da gogoratzen. Inauterietan irteten zirela du gogoan. Ez zen pospolinetan ibili. Antzerkia Enseñanzan egiten zuten batzuetan, baina bera oso lotsatia zen. Batzokian ibiltzen zirenak: Amanabar ahizpak, Maria Txantxote, Lazpiur ahizpak...