1931-1936: II. Errepublika
-
Egunero mezara
Karmen Iraola Idiakez (1922) Donostia
Ez da gogoratzen larunbatetan eskolara joaten ziren, baina mezara bai, egunero. 10:00etan izaten zen igandeetan. Abestu egiten zen, Santa Marian. Jaunartzea Errepublika aldarrikatu zen egunean egin zuen. Don Agustin Enbil zen parrokoa.
-
Jaunartzea, erdi ezkutuan
Karmen Iraola Idiakez (1922) Donostia
Jaunartzea ez zuten Santa Maria elizan egin, Santa Martan baizik. Ezkutuan. Bulebarrean, La Valencianeta izozki denda inguruan zeudela, ikusi zuten jendea banderekin, Errepublikaren alde oihuka. Laguna abesten hasi zen.
-
Cristina erregina, Alcala Zamora eta Franco, Donostian
Ramon Labaien Sansinenea (1928) Donostia
Donostia modan Espainiako Cristina erreginak jarri zuen; Aieteko jauregian egon zen lehenengo eta gero Miramar jauregian (ikus mapan). Europako aristokrazia ekarri zuen. Casinoa. 1914ko gerran paradisua zen. Baina gero 1931n errepublikaren alde agertu ziren donostiarrak. Alcala Zamora. Francok militarrak ekarri zituen. Batzuk kartzelara sartzen zituzten beti.
-
Aita, Indalecio Prietoren laguna
Migel Bakeriza Larrinaga (1928) Donostia
Aita (Sebastian Bakeriza) Indalecio Prietoren laguna zen. Ondarroako portua hark egin zuen, Obra Publikoetako ministroa zen eta. Aita Madrilera joan zen, eta oin hutsik sartu zen. Hiru milioi kostatu zen portua egitea. Prietori aitak nola lagundu zion: gordeta eduki zuen, eta gero ontzian pasatu zuen Iparraldera.
-
Batzokian ezpata dantza ikasten
Patxi Larrea Olasagasti (1920) Donostia
Gerra aurreko batzokiak. Antiguako batzokia. Ezpata dantza ikasi zuen han. Hilabete egin zuen gaixo. San Inazio egunean Atotxan egiten zuten dantza.
-
Antiguako ezpata dantzariak
Patxi Larrea Olasagasti (1920) Donostia
Antiguako ezpata dantzariak. Zortzi laguneko bizpahiru talde. Maisuetako bat Esteban Collantes txistularia zen.
-
Dantzari txiki ibilia, gerra aurretik
Andres Ormazabal Izeta (1916) Donostia
Dantzari txiki ere ibili zen umetan, gerra arte. Ezpata dantzari. Irakasleak. Iruñeko Gayarre antzokian egin zuten dantza 1935ean; autobusa, aldapa ezin igo. Ikurrina atera ala ez, eztabaidan aritu ziren.
-
Bikarioa, nazionalisten kontrakoa
Anjel Elizalde Elizalde (1922) Donostia
Errepublika garaian nazionalistek zuten indarra. Karlista gutxi zeuden. Bikarioa karlista zen; hark nazionalisten kontra esaten zituenak. Don Felix Amiano.
-
Gerra aurretik, 'Xabiertxo' liburua
Anjel Elizalde Elizalde (1922) Donostia
Dena erdaraz ikasten zuten. Xabiertxo liburua ematen zieten erdaldunei fraideek, gerra aurretik. Pilotan eta futbolean ibiltzen ziren.
-
Errepublikako bandera eskolan
Juanita Bidaurre Iraola (1928) Veronica Bidaurre Iraola (1937) Donostia
Errepublika garaian bandera errepublikazalea jartzen eta kentzen zuten egunero eskolan. Gerra aurretik ez du gogoan gurutzerik zutenik.
-
Parrokiako eskola; batzokia; pospolinak
Karmele Sistiaga Artola (1927) Donostia
Umetako kontuak. Parrokiako eskolara joaten zen. Mari Paz ahizpa zen maistra, eta gerra aurretik mitinak ematen zituen; jeltzalea zen. Bera pospolina izan zen. Matia kalean zegoen batzokia. Loren Arrillagak erakusten zien dantzan. Mutilek antzerkia ere egiten zuten.
-
Primo de Rivera eta Errepublika
Bernarda Mercader Elurburu (1916) Donostia
Herreran denak erdaraz hitz egiten zuten, euskaldunak izan arren. Maisu-maistrek erdaraz egiten zuten, baina beraiek ere bazekiten. Primo de Rivera. Errepublika aldarrikatu zutenekoa. Euskaldun gehienek abertzaleei ematen zieten botoa.
-
Durangoko bonbardaketa I
Isidro Ugarte Ortuoste (1924) Durango
1934eko urrian izandako Asturiasko altxamenduaz gogoratzen da. 1936ko irailaren 28an izan zen Durangoko lehen bonbardaketa. "El abuelo" izenez ezaguna zen hegazkin bat sarritan ibiltzen zen alde batetik bestera eraso egin barik, baina egun hartan bost bonba bota zituen. Ezkurdiko frontoiko ezkerreko horma zulatu zuen eta hainbat jende hil zen. 1937ko martxoaren 28an, goizeko zortzietan izan zen lehen erasoa. Bezperan, Andra Maria eliza hustu zuten, intendentzia militarra zegoen bertan. Hala ere, herritar asko hil ziren, baina intendentziakoak ez. Arratsalderako, Isidro Santi gurutzera joan zen. Ehiza-hegazkinak heldu zirenean, eraso gehien jaso zituen gunea tren-geltokia izan zen. Bere emaztea esnea saltzen etorri zen Durangora eta justu-justu libratu zen, astoa Kurutziagan utzi ostean. Astoak non lotzen ziren azaltzen du.
-
Patxi Zurikarairi buruz
Amaia Aroma Lejarreta (1937) Juanan Aroma Lejarreta () Esti Zurikarai Lejarreta () Durango
-
Camarero diputatu eta Neberaren inaugurazioa
Txomin Aranbarri Larizubirrementeria (1924) Durango
-
Errepublika garaia: Centro Republicanoa, Batzokia, Karlistena…
Bego Ereñaga Onaindia (1927) Durango
-
1934ko urriko greba
Bego Ereñaga Onaindia (1927) Durango
-
Errepublika eta Prieto Durangon
Jose Luis Ereñaga Onaindia (1923) Durango
-
1934ko urriko greba eta hil zuten mutila
Jose Luis Ereñaga Onaindia (1923) Durango
-
Errepublikaren etorrera eskolan
Luzia Ganboa Eizagirre () Durango