1931-1936: II. Errepublika

  • 561 Kartzelatik idatzitakoak

    Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

    Gerra garaian ere argaldu egin zen Candido eta pasarte barregarri bat kontatzen du. Kartzelan zegoela etxera idazteko baimena izaten zuen baina ezkutuan bidaltzen zituzten hainbat albiste eta kontu. Francoren garaian kartzelan zegoenean, ipuin txikiak idazten zizkien ilobei. Zuzendariak gorrotoa hartu zion horregatik.

  • Jose Mari Kruzeta Errepublikaren inguruko gogoetak

    Jose Mari Cruceta Alberdi (1930) Eibar

    Aitaren gogoetak Errepublikaren inguruan.

  • Begoña Bilbao Hauteskunde eguna Almikan

    Begoña Bilbao Aberasturi (1931) Bermeo

    Amari entzunda daukanez, Errepublika garaian botazioak izaten ziren Almikan, eta egun horretan "guardiasaltuak" ("guardias de asalto", orduko poliziak) etortzen ziren zaldian. Jendeak ihesi egiten zien, jo egiten zutelako.

  • 561 1934ko iraultza; Francoren errepresioa; jendearen erreakzioa 1936an

    Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

    Franz Mehring-ek idatzitako Marxen biografia irakurri zuen 1934an, koinatuaren etxean ezkutatuta zegoenean. Gauzak lortzeko etsaiaren aurka batu beharra zegoela konturatu zen. Asturiasko erreboltarien biolentziari buruz egunkarietan hainbat kontu etorri ziren, baina Marxen liburuan irakurri zuen kontu berdinak esaten zirela 1870ean ere. Hilabete ezkutatuta egon eta gero, familiak presionatuta, bere burua entregatu zuen. 25 urteko kartzela zigorra eman zioten. Eibarren ia familia guztietan egongo zen presoren bat. Francoren errepresioaren ostean, buelta eman zuen pixkanaka egoerak eta jendeak erreboltarien alde egin zuen 1936ko hauteskundeetan: `Frente Popular´ak irabazi zuen. "Acción, represión, reacción".

  • 561 1914ko krisia; lan publikoak eta herri-sukaldea

    Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

    1914an Frantziako muga itxi zuten eta krisi handia izan zen herrian. Sozialistek zioten aberatsek dirua jarri behar zutela jendeari laguntzeko. Timoteo Zubiatek Wenceslao Orbearekin kontsultatu zuen eta obra publikoak egitea planteatu zuten (Foru Aldundiak ere lagunduta). Eibartik Markinarako bidea egiteari ekin zioten orduan, baina Ixuraino egin zuten. Palarekin, pikotxarekin eta dinamitarekin egin zuten. Hildako bat egon zela ere gogoan du. 1914-15ean herri-sukaldea ere jarri zuten, beharra zutenentzat.

  • Victor Lekunberri "Otxabiña" II. Errepublikaren aldarrikapena Eibarren

    Victor Lecumberri Arana (1913) Eibar

    Errepublika. Eibarren monarkiko eta abertzale gutxi zegoen. Hauteskunde egunean jendea pozik zegoen, kalean eta baita "Casa del Pueblo"an ere. Apirilak 14an, jendea larri egon zen hasieran, baina gero Untzaga plaza guztia bete zen. Ondoren manifestazio handia egin zen.

  • Victor Lekunberri "Otxabiña" II. Errepublikaren aldarrikapenaren ondorengo ospakizunak

    Victor Lecumberri Arana (1913) Eibar

    II. Errepublika aldarrikatu ondoren egin ziren ospakizunak. Pare bat egunean ez zen jendea lanera joan.

  • 561 1931ko hauteskunde eguna

    Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

    Ez zuen parte zuzenik hartu hauteskundeetan (politikoki), baina zuzenean bizi izan zuen guztia. Bozkatzeko papeletak banatu, distrito batetik bestera emaitzak ikusi; etab.

  • 561 1931ko hauteskunde gaua

    Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

    Hauteskunde gaua. Errepublikaren aldeko botoak ikusi zituztenean, leku guztietan ordurako aldarrikatuta egongo zela pentsatu zuten. Astelena frontoira joan, hauteskundeen emaitzen berri eman eta "La Romeral" musika bandari errepublikako abestiak jotzeko eskatu zioten: Marsellesa, Internazionala, etab. Jende guztia saltoka eta txaloka.

  • 561 Errepublikaren etorrera gazteen ikuspegitik

    Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

    Eurak errepublika etorri behar zela sinistuta zeuden. Astelehenean ezer ez zela gertatu ikusi zutenean, harritu egin ziren. "Maquiavelismoa"ren teoria (eibartarren jarrerak, gerora Espainia osoan gertatuko zena bultzatu zuen eta beharbada hori aurretik pentsatua zegoela). Eibarko gazte gehienek Errepublikaren aldarrikapena etorriko zela barru-barrutik pentsatzen zuten. Ez zekiten Toribiok, Erkiagak zer pentsatzen zuten.

  • 561 Errepublikaren aldarrikapenaren aurrekariak

    Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

    Eibarren beste inon baino lehenago zergatik aldarrikatu zen Errepublika. Errekadistaren mezua. Toyosek gaizki aditu omen zuen, eta udaletxera joan zen. Zinegotzi guztiak abisatu zituzten eta Alejandro Telleria II Errepublika garaiko lehenengo alkate izendatu zuten. Timoteo Zubiate ere bertan agertu zen. Gipuzkoako Gobernadore Militarraren mehatxua.

  • 561 II. Errepublikaren aldarrikapenaren inguruko erabakia; batzarra udalean

    Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

    II. Errepublika aldarrikatu zeneko kontuak. Udaletxean bildu zirenak zinegotzi aukeratu berriak izan ziren. Alejandro Telleria izendatu zuten orduan alkate. Timoteo Zubiate ere joan zen, aurreko alkatea. Telefono deiak egin zituzten alde guztietara eta inon ez zegoen aldarrikapenik eginda. Beldurra sartu zitzaien. Toribio Etxebarriak kanpora ihes egin beharko zutela esaten zuen. Abertzaleak ikurrina ipintzeko asmoarekin joan omen ziren udaletxera, baina ez zitzaien hori egiten utzi. "Pacto de San Sebastián".

  • 561 1931ko apirilaren 14a; urduritasuna nagusi goizaldean

    Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

    Candidok zer egin zuen 1931ko hauteskundeen ondorengo orduetan; "harutz-da-honutz, Untzagan bueltaka, nerbioso" ibili zen. Gobernadorearen mehatxuen beldur. Jendea ere larri.

  • 561 II. Errepublikaren aldarrikapena 1931ko apirilaren 14an

    Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

    Bandera errepublikanoa goizean ipini zen, baina proklamazio ofiziala eta plazari izena aldatzea arratsaldean izan zen (16:00-17:00 inguruan). Goizean goizetik egon ziren bandera errepublikanoa eta Eibarkoa udaletxeko balkoian zintzilik, baina inongo aldarrikapenik gabe.

  • 561 II. Errepublikaren aldarrikapena; jendea pozez zoratzen

    Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

    II. Errepublika aldarrikatu zenean, jendea pozez zoratzen. "Orduan danok txaloka; zoratuta geuazen, gure pozak ez zekan akaberarik". Eta horren ostean, manifestazioa egon zen, sekulakoa. Manifestazioaren ibilbidea, Eibar guztitik. Ez zen egun guztian ezer gertatu. Guardia Zibilen kuartel parean gelditu ziren momentu batean eta haiek ere bandera errepublikanoa ipini zuten. Gauean jendeak afariak egin zituen; dantzaldia egon zen Untzagan; etab.

  • 561 II. Errepublikaren osteko lehenengo lan eguna

    Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

    II. Errepublika aldarrikatu eta hurrengo egunean, apirilaren 15ean, denak joan ziren lanera, baina pozik.

  • 561 Gerra zibilaren hasiera; milizianoen kemena

    Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

    II Errepublikaren amaiera Gerra Zibilarekin batera etorri zen. Hasieran animo handiarekin irten ziren gerrara. Herri askotako jendea batu zen Untzagan frontera irten aurretik. "Gero izan ziran negarrak...".

  • Luciana Larreategi Arizaga Errepublikako kanta

    Luciana Larreategui Arizaga (1912) Eibar

    “Alegre primavera del año 31...” Errepublikako kanta. Kalean abesten zuten, manifestazioak zeudenean.

  • Luciana Larreategi Arizaga Errepublikaren aldarrikapenean lehenengotakoa

    Luciana Larreategui Arizaga (1912) Eibar

    Errepublika aldarrikatu zenean, berak egindako banderatxo txiki bat erabili zuen paparrean. Diskurtsoak balkoitik eta jendea behean, entzuten. Bera ere hantxe. Goizeko zortzietarako bandera ipinita zeukan, eta artean Errepublika aldarrikatu barik zegoen.

  • Gonzalo Sarasua II. Errepublikaren aldarrikapena Eibarren

    Gonzalo Sarasua Gorrochategui (1913) Jose Sarasua Gorrochategui (1923) Eibar

    II. Errepublikaren aldarrikapenaren egunean Untzaga plazan zegoen Gonzalo. Apirilak 12ko hauteskundeetako giroa eta aldarrikapenaren eguneko gertakariak ditu hizpide.