1931-1936: II. Errepublika

  • 561 1934ko iraultzako hildakoak eta zigorrak

    Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

    1934ko iraultzaren ondorioz, bost hildako izan ziren Eibarren: Gonzalez, Lizarralde, Biteri, Landa eta Larrañaga. Armeria Eskolan izandako erresistentziagatik, hiru lagun heriotza zigorra eman zieten. Candido eta beste hamasei laguni hogeita bost urteko zigorra jarri zieten. Bakoitzaren heriotzaren berri ematen du.

  • 561 1934ko iraultzako hildakoen zehaztapenak

    Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

    Beste bi hildako aipatzen omen ditu Querido izeneko batek: Vazquez eta Gerrikabeitia. Horietaz jarduten du. Bilboko guardia bat ere hil zuten egun hartan.

  • 561 1934ko iraultzaren arduradunak eta Toribioren errendizioa

    Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

    Gasteiztik ejerzitokoak bidali zituzten eta Arrasaten altxatu zirenek, alde egin zuten mendira. Toribiok jakin zuenean ejerzitokoak etorri zirela Eibarrera, orduan, errenditzea erabaki zuen. Egun hartan Toribiorekin izandako elkarrizketak aipatzen ditu. Iraultzaren arduradunak izendatzen ditu;Telleria alkatea eta Toribio ez ziren arduradun izan.

  • 561 1934ko iraultzan prestakuntzarik gabe

    Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

    Errepublika ondo zihoala ikusi zuenean, politika kontuak albora lagatzea erabaki zuen, baina 1934ko iraultzaren berri izan zuenean, izena eman zuen parte hartzeko. Berari ez zioten talderen baten sartzeko deitu baina bere lagun batzuei bai. Tiroren batzuk egin zituzten mendian, proba egiteko. Buruz eta armaz prestatu gabe zeuden.

  • 561 1934ko iraultzako tiroketak

    Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

    Candidok uste du zorokeria izan zela 1934ko iraultza, ez zutela ondo prestatu. Tiroketa gogorra izan zen udaletxean ere. Calbeton kalean ere tiroketa gertatu zen.

  • 561 1934ko iraultzako borrokak eta heriotza zigorrak

    Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

    Eibartik Iruñeara preso zeramatela, Asturiasen egon ziren bi lagunekin topo egin zuen eta bizipenak trukatu zituzten. Guardia Zibilek beren kuartel pareko Txantoi lantegia hartu zutenez, zaildu egin zen egoera iraultzaileentzat. Armeria Eskolakoa izan zen borroka gogor bakarra; Marcano eta Arozena zauritu egin zituzten. Haren ondorioz, hiru heriotza zigor ezarri zizkieten Prietori, Intxaurragari eta Ibarrari.

  • 561 Candidoren egonaldia kartzelan eta akusazio faltsua

    Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

    Caballero gobernadorearekin gertatu zitzaiona kontatzen du. Candido kartzelan zegoela, arreba Caballerorengana joan zen eta kartzelara bisita egin zion. 1934ko iraultzan zer egin zuen galdetu zion. Candidoren kontrako akusazioa faltsua zen.

  • 561 1934ko iraultzako errendizioa

    Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

    1934ko iraultzako errendizioa zela izan zen kontatzen du. Bakoitzak bere armak bere etxean edo lanlekuan gordeta zituen, baina jende askok ez zeukan armarik. Anekdota bat kontatzen du.

  • 561 Iraultza galduta, Errusiaraino joateko gogoz

    Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

    1934ko iraultzan egin zuen ibilbidea zehazten du. Iluntzean Bergaretxe aldean batu ziren berrogei lagun inguru gaua pasatzeko. Galduz gero, Errusiaraino ihesi joango zirela aipatu zuten.

  • 561 1934ko iraultzan mendira ihesi

    Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

    Martin Queridok aipatu zien bere anai batekin bilera egin behar zutela eta lehenengo harekin aipatu beharra zeukatela. Hark eman zien egoeraren berri. Asturiasen iraultzarekin jarraitzen zutenez, haiei lagundu behar zietela erabaki zuten. Mendian ihesi ibili ziren, zakur zaunken arabera batera edo bestera joanez. Koinatu baten etxean gordeta egon zen hilabetez. Bera nola entregatu zen kontatzen du.

  • 561 Iraultzaren ondoren ihesi joandakoak

    Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

    Arangurenek Errusiara alde egin zuen eta Toyos Frantziara joan zen. Beste asko harrapatu egin zituzten etxera agertu orduko.

  • 561 Guardia zibilen tenienteari gertatutakoa

    Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

    Guardia Zibilen tenienteak errepublikaren alde egin zuen, nahiz eta ideologiaz faxisten aldekoa izan. Preso hartu zuten Beasainen eta fusilatu egin zuten.

  • 561 Egia iraultzako arduradun

    Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

    1934ko iraultzako arduradunetako bat Egia zen eta Eibarko Guardia Zibilen kapitainari deitu zion, Madrilen zegoela esanez. Iruñeako epaiketara eraman zuten eta Toribio akusatu zuen. Traidoretzat hartu zuten ingurukoek; Candidok makalaldi moduan ikusi zuen haren jarrera. Ondoren, faxistekin batera atxilotu eta preso hartu zuten. Candido protestan joan zenean, berari mehatxu egin zioten. Candidoren aldeko hitzak esan zituela epaiketan uste du.

  • 561 Iraultzaren ondoriozko presoak

    Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

    Eibartik zuzenean Iruñeara eraman zituzten preso. Presoen alde dirua batzeagatik preso hartu zituzten eibartar batzuk eta Hondarribira eraman zituzten. Lehenengo presoak kamioietan eraman zituzten eta Candido trenez. Eibarko kuartelean kolpatu egin zuten.

  • 561 Kartzelatik etxera

    Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

    Kartzelatik irtendakoan, herrian harrera ikaragarria egin zietela gogoan du Candidok. Zehaztasunak kontatzen ditu. Amak errieta egin zion etxeratutakoan, kartzelan oso ondo zegoela idazten ziolako beti Candidok. Debekatu egin zien etxekoei bisita egitea. Hurrengo egunean mendi ibilaldia egin zuen eta indartsu zegoela frogatu zien.

  • 561 Kartzelatik idatzitakoak

    Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

    Gerra garaian ere argaldu egin zen Candido eta pasarte barregarri bat kontatzen du. Kartzelan zegoela etxera idazteko baimena izaten zuen baina ezkutuan bidaltzen zituzten hainbat albiste eta kontu. Francoren garaian kartzelan zegoenean, ipuin txikiak idazten zizkien ilobei. Zuzendariak gorrotoa hartu zion horregatik.

  • Jose Mari Kruzeta Errepublikaren inguruko gogoetak

    Jose Mari Cruceta Alberdi (1930) Eibar

    Aitaren gogoetak Errepublikaren inguruan.

  • Begoña Bilbao Hauteskunde eguna Almikan

    Begoña Bilbao Aberasturi (1931) Bermeo

    Amari entzunda daukanez, Errepublika garaian botazioak izaten ziren Almikan, eta egun horretan "guardiasaltuak" ("guardias de asalto", orduko poliziak) etortzen ziren zaldian. Jendeak ihesi egiten zien, jo egiten zutelako.

  • 561 1934ko iraultza; Francoren errepresioa; jendearen erreakzioa 1936an

    Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

    Franz Mehring-ek idatzitako Marxen biografia irakurri zuen 1934an, koinatuaren etxean ezkutatuta zegoenean. Gauzak lortzeko etsaiaren aurka batu beharra zegoela konturatu zen. Asturiasko erreboltarien biolentziari buruz egunkarietan hainbat kontu etorri ziren, baina Marxen liburuan irakurri zuen kontu berdinak esaten zirela 1870ean ere. Hilabete ezkutatuta egon eta gero, familiak presionatuta, bere burua entregatu zuen. 25 urteko kartzela zigorra eman zioten. Eibarren ia familia guztietan egongo zen presoren bat. Francoren errepresioaren ostean, buelta eman zuen pixkanaka egoerak eta jendeak erreboltarien alde egin zuen 1936ko hauteskundeetan: `Frente Popular´ak irabazi zuen. "Acción, represión, reacción".

  • 561 1914ko krisia; lan publikoak eta herri-sukaldea

    Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

    1914an Frantziako muga itxi zuten eta krisi handia izan zen herrian. Sozialistek zioten aberatsek dirua jarri behar zutela jendeari laguntzeko. Timoteo Zubiatek Wenceslao Orbearekin kontsultatu zuen eta obra publikoak egitea planteatu zuten (Foru Aldundiak ere lagunduta). Eibartik Markinarako bidea egiteari ekin zioten orduan, baina Ixuraino egin zuten. Palarekin, pikotxarekin eta dinamitarekin egin zuten. Hildako bat egon zela ere gogoan du. 1914-15ean herri-sukaldea ere jarri zuten, beharra zutenentzat.