1931-1936: II. Errepublika

• Eskolan gurutzea kendu

  Karmen Abarrategi Eraña (1924) Arrasate

  Errepublika garaian, gurutzea kendu zuten Garagartzako eskolan.

• Niceto Alcalá-Zamoraren harrerara joan ez

  Karmen Abarrategi Eraña (1924) Soledad Abarrategi Eraña (1932) Arrasate

  Niceto Alcalá-Zamora II. Errepublikako presidentea Arrasatera joan zeneko pasadizoa. Eskola umeak presidenteari harrera egitera joan behar zuten, baina abarrategitarren etxean ondo ikusten ez eta ez zituzten bidali hiru alaba (tartean, Karmen) presidenteari ongietorria ematera. Eskolako beste ume batzuk ere ez ziren joan. Harrera egitera joan ez ziren ume batzuk jolas-ordu gabe zigortu zituzten Garagartzako eskolan.

• Errepublikaren ospakizuna Maltzagan

  Pilar Bastida Irastorza (1924) Arrasate

  1933an iritsi zen Arrasatera. Gogoan du Errepublika aldarrikatu zenean, Maltzagako (Eibar) eskolara joaten zela eta zelako ospakizuna egin zen. Ziorla auzoko anekdota bat kontatzen du.

• Abadeak bandera kendu errepublikazale bati

  Felix Ajuria Belar (1924) Arrasate

  Errepublika garaiko oroitzapena. Abadiñon "castellano" bakarra omen zegoen: Errepublika goraipatzen hasi zen kalean, bandera batekin. Abadeak bandera kendu eta apurtu egin zion.

• Orejaren hil-autoa pasatzen ikusi

  Felix Ajuria Belar (1924) Arrasate

  Errepublika garaiko oroitzapena. Arrasaten hil zuten Oreja politikari eta enpresaria Bizkaiko herri batean ehortzi zuten. Haren hil-autoa Abadiñotik pasatu zenean, Felix eta lagunak bide bazterrera irten ziren hura pasatzen ikustera.

• Errepublika etorri zenekoa

  Inazia Llodio Bengoa (1917) Arrasate

  Errepublika etorri zenean Ignaziak 14 urte zituen. Egun horretan, Santa Agedatik oinez joan zen Arrasateko jostun eskolara, baina etxera bidali zuten; dena itxita omen zegoen.

• Errepublika eta erlijioa

  Inazia Llodio Bengoa (1917) Arrasate

  Errepublika garaiaz hitz egiten du. Eskolan, gurutzeak kendu zituzten. Eskolan jarraitu ahal izateko, etxekoen ohar bat eman behar izan zuten: oharrean zer jartzen zuen aipatzen du. Kalean manifestazioak egin omen ziren eskoletan gurutzeak ez kentzeko eskatuz.

• Arrasaten Oreja hil zutenekoa

  Inazia Llodio Bengoa (1917) Arrasate

  Errepublika garaian, Oreja hil zutenekoa gogoratzen du. Egun horretan, goizean, dendak itxi egin zituzten. On Rikardo Azkuagaren ihesaldia kontatzen du. 1934. urte inguruko gertaera da.

• Abade-etxea eta apaiz abertzaleak

  Elbira Berriotxoa Muñoa (1925) Arrasate

  Errepublika garaian, Arrasateko abade-etxean ikastola zegoen. Arrasaten, hiru abade abertzale hil zituzten. Gero fusilatua izan zen abadeetako batek, On Jose Joakin Arinek, prestatu zuen Elbira jaunartzerako.

• Errepublikak hezkuntza hobetu

  Joxe Zulueta Uribe (1921) Arrasate

  Errepublika etorritakoan, gurutzeak kentzeagatik protestan ibili ziren, norbaitek hala aginduta. Errepublikak irakasle tituludunak eta hezkuntzako azpiegiturak ipini zituen.

• Gerra aurretik boto batek asko balio zuen

  Joxe Antonio Urretabizkaia Otamendi (1928) Asteasu

  Joxe Antonioren izeba Donostian bizi zen eta familia izan zuen botazio egunetan. Amona Donostian zegoen egun haietan eta kotxez bila joan zitzaien Asteasura ekarri eta botoa eman zezan. Amona karlista zen.

• Gerra aurreko hauteskundeak eta makiak

  Sabino Auzmendi Arratibel (1926) Ataun

  Gerra aurreko hauteskundeetan izandako gorabeherak kontatzen ditu. Makien bila ibiltzen zireneko kontuak gogoan ditu.

• CAF errepublika garaian

  Sabino Auzmendi Arratibel (1926) Ataun

  CAFeko langile asko kanpokoak ziren; baina bazeuden inguruko herrietatik etorritakoak ere. Errepublika garaian, CAFen kaleratzeak egon ziren; orduko kontuak kontatzen ditu.

• Errepublika garaia eta tropak sartu zirenekoa

  Isabel Arana Barandiaran (1928) Jexuxa Barandiaran (1924) Ataun

  Jexuxaren amak kontatzen zuen errepublika "altxatu" zenean, Ordiziko feriara joanak zirela eta Lazkaon etxapleguak bota zituztela. Gerra garaian, tropak sartu ziren eta herrian denbora asko egin zuten. Orduan ez zuten eskolarik izaten. Uztailaren 25ean sartu ziren tropak, Jexuxaren etxetik behera. Amarekin batera, baserri batera joan zen Ixabel.

• Abertzaleen eta karlisten egoitzak

  Luziano Artetxe Amuriza (1923) Artea

  Abertzaleek batzokia zuten moduan, karlistek bazuten beraien egoitza. Pelaioak ilaran jarrita zela irtetzen ziren gogoan dauka. Errepublikarrak hiru-lau lagun izaten ziren herrian. Batzokia non egon zen kontatzen du.

• Euzko Etxea, etxean bertan

  Sabina Arruabarrena Oiarzabal (1928) Astigarraga

  Goiko solairua Euzko Etxea zen. Ondokoa, berriz, errepublikazaleen zentroa. Dantzak, antzerkia. Politika.

• Errepublikaren etorrera

  Antonio Berasategi Mintegi (1923) Astigarraga

  Errepublika ezarri zen egunean eskolarik ez zuten izan, hauteskundeak baitzeuden. Maisua espainiarra zenez, lehenengo gaztelania ikasi behar izan zuten eskolara joateko. Gerra garaian etorri zen beste maisua ere ez zen euskalduna.

• Hiru politika Astigarragan

  Antonio Berasategi Mintegi (1923) Astigarraga

  Eskola inguruan hiru politikak biltzen ziren, nazionalistak, errepublikarrak eta tradizionalistak. Haien artean haserre egon ohi ziren askotan. Behin karlisten mitin batean egon zen Antonio. Hamaika greba izaten ziren errepublika garaian. Behin greba batean pistoladun gizonak ikusi zituzten.

• "Pistola edozein umek zeukan"

  Antonio Berasategi Mintegi (1923) Astigarraga

  "Guardias de asalto" zirelakoak egon ohi ziren grebak egiten zirenean, gatazkarik sortu ez zedin. Paisanoz ere ikusi izan zituzten poliziak, pistola alboan. Garai hartan jende askok izaten zuen pistola.

• Primo de Riveraren garaitik Errepublikara

  Marino Arramendia Urrestarazu (1921) Altsasu

  Primo de Riveraren garaitik Errepublikara emandako aldaketa kontatzen du, zer abesten zuten... Eskolan emandako aldaketa ere aipatzen du, mikeleteak, berria zabaltzea... "Akullu" ere aipatzen du, bere garaian gerran ibilitako hegazkinlari errepublikanoa.